به گزارش اکوایران، رؤسای اندکی که زمانی از سوی آمریکا «تروریست» خوانده شدهاند، پایشان به کاخ سفید رسیده است. احمد الشرع، رئیسجمهور سوریه، اکنون در آستانه پیوستن به این دایره محدود است. او قرار است روز دوشنبه به ائتلاف تحت رهبری آمریکا علیه دشمن دیرینهاش، گروه دولت اسلامی (داعش)، نیز بپیوندد.
تلاش الشرع برای تحکیم همسویی خود با آمریکا در شرایطی صورت میگیرد که دولت او با اشغال اسرائیل در بخشهایی از جنوب سوریه، مشکلات حلنشده با نیروهای کرد در شمال و اقتصادی از همپاشیده که بهدلیل تحریمها قادر به جذب سرمایه خارجی نبوده، روبهرو است. انتظار نمیرود هیچیک از این مسائل مستقیماً در جریان این سفر حل شوند، اما تصویر الشرع که ترامپ او را «جذاب»، «قوی» و «مردی سرسخت» توصیف کرده، در دفتر بیضی کاخ سفید، پیام بسیار مهمی خود خواهد داشت.
رابرت فورد، سفیر پیشین آمریکا در سوریه، به میدلایستآی گفت: «گاهی خود دیدار، همان پیام است. این یکی از همان مواقع است. فکر کنید به رهبرانی که آمریکا آنان را تروریست نامیده بود. کدامیک تا به حال وارد دفتر بیضی شدهاند؟ این اتفاق بیسابقه است.» البته نمونههای معدودی در تاریخ اخیر وجود دارد: نلسون ماندلا در آفریقای جنوبی، یاسر عرفات از سازمان آزادیبخش فلسطین، و برخی رهبران ارتش جمهوریخواه ایرلند. به گفته کارشناسان، بزرگترین موفقیت الشرع این بوده که توانسته نگرانی قدرتهای بزرگ درباره گذشتهاش را کاهش دهد؛ با وجود اینکه مردم سوریه همچنان با فساد، بحران اقتصادی و پیامدهای خشونتهای فرقهای علیه مسیحیان، علویان و دروزیها دستبهگریباناند.
پاتریک هنی، کارشناس تحولات هیئت تحریر الشام اشاره با به دکترین معروف احمد داوداوغلو، دیپلمات سابق ترکیه گفت: «سیاست الشرع کاملاً روشن است: بدون مشکل و نه فقط با همسایگان سوریه.» روز جمعه، پیش از دیدار دوشنبه، دولت ترامپ بهسرعت تحریمها علیه رئیسجمهور سوریه را لغو کرد و همچنین نام الشرع و وزیر کشور سوریه، انس خطاب، را از فهرست «تروریستهای جهانی بهصورت ویژه تعیینشده» از سایت وزارت خزانهداری آمریکا حذف کرد.
دولتی بدون هیچ مشکل
نیروی نظامی الشرع هر روز بیشتر به ترکیه عضو ناتو، نزدیک میشود؛ کشوری که اکنون در حال آموزش نیروهای ارتش سوریه است. در همین حال، دولت بیپول او برای پرداخت حقوق کارمندان متکی به قطر و عربستان سعودی است؛ دو شریک کلیدی آمریکا.
گروه اسلامگرای الشرع، هیئت تحریر الشام، در اواخر ۲۰۲۴ بشار اسد را سرنگون کرد؛ با این حال، الشرع در اکتبر همان سال به دیدار ولادیمیر پوتین، مهمترین حامی اسد، رفت. تصمیم الشرع برای پیوستن رسمی به ائتلاف ضد داعش، همکاری امنیتی میان دولت او با آمریکا و کشورهای خلیج فارس را رسمیت میبخشد.
این چرخش برای کسی که بهخاطر رفتن به عراق برای مقابله با حمله ۲۰۰۳، پنج سال در زندان آمریکا بود، غیرمنتظره است. او بعدها جبهه النصره، شاخه القاعده در سوریه، را بنیان گذاشت. هنی افزود: «بزرگترین موفقیت الشرع این بود که نشان داد سوریه دیگر بستری برای رشد هیچ جنبشی که بخواهد یک دولت دیگر را به چالش بکشد نخواهد بود. این شامل همه میشود؛ گروههای مسلح فلسطینی، گروههای شیعه، پکک و حتی اخوانالمسلمین.» اما مخالفان الشرع همچنان حضور دارند.
مصر از عادیسازی رابطه ترامپ با الشرع نگران است؛ بهویژه پس از آنکه عبدالفتاح السیسی ده سال پیش یک رئیسجمهور اسلامگرا را سرنگون کرد. امارات متحده عربی نیز با وجود وعده سرمایهگذاری میلیونها دلار، فعلاً جای خود را به نقش پررنگتر عربستان و قطر داده است. با این حال، بزرگترین تهدید الشرع اسرائیل است. اسرائیل از سقوط اسد استفاده کرد و بخشی از منطقه حائل تحت نظارت سازمان ملل در جنوب سوریه را اشغال کرد و طی تابستان، حملات هوایی سنگینی اجرا کرد که حتی به دمشق رسید. اسرائیل در کوه حرمون، بلندترین نقطه منطقه موضع گرفته و تلاش کرده حمایت خود از اقلیت دروزی سوریه را با تسلیح شیخ حکمت سلمان الحجری نشان دهد.
در تابستان، زمانی که بین دروزیها و بدویها درگیری شکل گرفت، اسرائیل مانع شد که الشرع نیروهای امنیتی خود که عمدتاً سنی هستند را به جنوب اعزام کند. این مداخله، عربستان سعودی، ترکیه و دولت ترامپ را ناخشنود کرد. پس از حمله اسرائیل به ایران، برخی مقامات اسرائیلی احتمال پیوستن سوریه به «توافقات ابراهیم» را مطرح کردند، اما تام باراک، فرستاده ویژه ترامپ در امور سوریه و سفیر آمریکا در ترکیه، این ایده را با اشاره به «حمایت الشرع از جریانهای سلفی-سنی» غیرعملی دانست. باراک اکنون در تلاش است توافق امنیتی محدودتری میان سوریه و اسرائیل ترتیب دهد؛ توافقی که جایگزین توافق جداسازی نیروهای سال ۱۹۷۴ شود؛ توافقی که اسرائیل با حمله به جنوب سوریه از آن عبور کرد. وبسایت خبری العربیه الحدث هفته گذشته گزارش داد که آمریکا در حال کار بر روی طرحی است که طبق آن نیروهای آمریکا، سوریه و اسرائیل بهطور مشترک در کوه حرمون گشتزنی کنند. دارین خلیفه، کارشناس گروه بینالمللی بحران گفت: «یک توافق امنیتی اتفاق خواهد افتاد. موضوع فقط زمان است.» او افزود: «اسرائیل باید امتیاز بدهد، اما در مورد نحوه و میزان عقبنشینی، انعطاف وجود خواهد داشت.»
فورد، سفیر پیشین آمریکا در سوریه، گفت که هر توافقی از یک توافق صلح گسترده فاصله خواهد داشت، زیرا بعید است اسرائیل حاضر شود اراضی اشغالی را به دولت الشرع بازگرداند. او گفت: «من هیچ نشانهای نمیبینم که اسرائیل آماده عقبنشینی از اراضی اشغالی بعد از دسامبر ۲۰۲۴ باشد، چه برسد به بلندیهای جولان. پس الشرع در قبال معامله با اسرائیل چه بهدست میآورد؟ سهم او چیست؟»
ترامپ با وعده کاهش مداخله نظامی آمریکا در خاورمیانه به قدرت رسید. سوریه، که حدود هزار نیروی آمریکایی در شمالشرق آن مستقر هستند، نقطه اصلی تلاشها برای پایان دادن به «جنگهای بیپایان» آمریکا بوده است.
این موضوع چنان مناقشهبرانگیز است که نامزد ترامپ برای بالاترین پست وزارت خارجه در امور خاورمیانه، هفته گذشته در سنای آمریکا رد شد و بخشی از دلیل آن مخالفت او با خروج نیروها در دوره اول ترامپ بود. اکنون ممکن است آمریکا نقش خود را در داخل سوریه عمیقتر کند. رویترز گزارش داده که واشنگتن قصد دارد یک پایگاه هوایی در جنوب دمشق را برای نظارت بر توافق کاهش تنش با اسرائیل در اختیار بگیرد. وزارت خارجه سوریه این گزارش را رد کرده، اما کارشناسان میگویند چنین اقدامی برای دمشق یک پیروزی محسوب میشود.
از سال ۲۰۱۴، نیروهای عمدتاً کرد «افدیاس » شریک اصلی امنیتی واشنگتن در سوریه بودهاند. آمریکا از این گروه برای جنگ با داعش استفاده کرده است. اما حمایت واشنگتن از افدیاس سالهاست ترکیه را خشمگین کرده، چون آنکارا این گروه را شاخهای از پکک میداند. ستون فقرات افدیاس را یگانهای مدافع خلق (یپگ) تشکیل میدهند، که شاخه سوری پکک محسوب میشود. باراک در حال فشار برای توافقی است که طبق آن افدیاس در ارتش سوریه ادغام شود. اما افدیاس تمایلی به از دست دادن خودمختاریای که در دوره اسد بهدست آورده بود، ندارد. کارشناسان میگویند هرچه الشرع بیشتر به آمریکا نزدیک شود، نیاز واشنگتن به حمایت از افدیاس کمتر میشود. خلیفه میگوید: «زمان به نفع الشرع است. آمریکاییها بهتدریج به سمت دمشق حرکت میکنند. منابع نظامی که اکنون وارد دمشق میشود، قابل توجه خواهد بود.»
هنی نیز گفت گام بعدی منطقی، انتقال زندانیان داعش و خانوادههای آنها به کنترل دمشق است. این زندانها که در شمالشرق قرار دارند، اکنون تحت حفاظت افدیاس هستند و همین موضوع یکی از ابزارهای اصلی چانهزنی با آمریکاست. یک مقام آمریکایی گفت نگرانیهای واشنگتن درباره «حرفهای بودن» نیروهای الشرع با همکاری نزدیکتر نظامی با ترکیه بهتدریج رفع خواهد شد. ماه گذشته، افسران سوری وارد آکادمیهای نظامی ترکیه شدند. الشرع در حالی وارد واشنگتن میشود که تنشها میان ترکیه و اسرائیل در سوریه تا حدی کاهش یافته است. آمریکا در بهار امسال میان این دو شریک خود برای ورود به مذاکرات کاهش تنش میانجیگری کرد. فورد، سفیر پیشین آمریکا، هشدار داد که دولت الشرع همچنان میتواند در صورت شعلهور شدن درگیریها، درگیر شود. «اسرائیل احساس میکند که برتری نظامی مطلق در منطقه دارد. و اگرچه اردوغان تمایلی به درگیری با اسرائیل ندارد، اما ترکیه همچنان در پی آن خواهد بود که…»
سفر الشرع با دقت از سوی سوریهایی دنبال میشود که خواهان بازگشت کشورشان به نظم منطقهای هستند. یکی از تحلیلگرانی که با الشرع و مشاورانش دیدار کرده است، میگوید در میان پایگاه اجتماعی هیات تحریر الشام، شوخی رایجی وجود دارد که «ائتلاف جهانی علیه داعش در واقع ائتلاف جهانی علیه اهل سنت است.» هنی گفت: «پیوستن به این ائتلاف بیهزینه نیست. اما بخشهای قابلتوجهی از پایگاه اجتماعی خود الشرع، این اقدام را راهی برای خروج از انزوای بینالمللی میبینند.»
لغو تحریمها
ترامپ در ماه مه اعلام کرد که تمام تحریمهای آمریکا علیه سوریه را لغو میکند. سوریه از دهه ۱۹۷۰ تحت تحریم بوده است، اما بخش عمده تحریمها در جریان جنگ داخلی سوریه و تقابل نیروهای مخالف با اسد اعمال شد. ترامپ این تحریمها را با دستور اجرایی لغو کرده، اما کارشناسان میگویند کشورهای خلیج فارس و شرکتهای غربی تا زمانی که تحریمهای سزار، شدیدترین رژیم تحریمی، به طور کامل توسط کنگره لغو نشوند، از سرمایهگذاری بلندمدت در سوریه خودداری خواهند کرد. طرفداران لغو تحریمها در واشنگتن امیدوارند تصویر الشرع در دفتر بیضی کاخ سفید بر دو نفر بهطور خاص اثر بگذارد: سناتور جمهوریخواه لیندسی گراهام و نماینده کنگره برایان مست. معاذ مصطفی، رئیس «نیروی ویژه اضطراری سوریه»، به گفت: «آنها عملاً تمام تلاش خود را میکنند تا تحریمهای سزار لغو نشود.» مست، که اغلب با یونیفورم ارتش اسرائیل در کنگره ظاهر میشود، روز پنجشنبه به نشریه «هیل» گفت مخالفتش با لغو تحریمهای سزار «برای هر کسی که اوضاع سوریه را دنبال کند، باید کاملاً روشن باشد.» دو مقام آمریکایی آگاه در اینباره گفتند که مست و گراهام تحت تأثیر فشارهای لابی رون درمر، مشاور بنیامین نتانیاهو، برای حفظ تحریمها علیه سوریه هستند. مصطفی گفت: «دولت ترامپ در بالاترین سطوح در حال لابی فعال برای لغو تحریمهای سزار در کنگره است، اما قانونگذاران سرسخت حامی اسرائیل با آن مخالفت میکنند.»
اگرچه کنگره در حال حاضر جلسه رسمی ندارد، مجلس نمایندگان و سنا در حال کار بر روی اصلاحیهای برای «قانون دفاعی سال ۲۰۲۶» هستند که برخی امیدوارند همزمان با سفر الشرع آماده شود. مصطفی، که گروهش پیشرو در تلاش برای لغو سزار است ـقانونی که در تدوین اولیه آن نیز نقش داشتهاند، گفت برای جلب اعتماد کشورهای خلیج فارس و شرکتهای غربی باید «لغو کامل و بدون ابهام» صورت گیرد. او افزود: «اگر حتی احتمال بازگشت تحریمها وجود داشته باشد، هیچ شرکتی وارد سوریه نخواهد شد. این همان چیزی است که نتانیاهو میخواهد و ترامپ با آن مخالف است.»
