به گفته یزدانی، نگاهی به صادرات غیرنفتی کشور در دهه ۶۰ و حتی دهه ۷۰ نشان می‌دهد که فرش ایرانی در کنار پسته به عنوان یکی از اقلام مهم در صادرات غیرنفتی مطرح بوده و بعضا صادرات فرش تا ۳ – ۴ میلیارد دلار درآمد داشته اما به تدریج به دلیل تحولاتی که چه در عرصه داخلی و چه عرصه بین‌المللی، صورت گرفته، وضعیت بازارهای جهانی فرش برای صادرات فرش ایرانی، بحرانی و نامناسب شده. در دهه اخیر حداکثر درآمد صادرات فرش حدود ۵۰۰ میلیون دلار و در برخی سال‌ها تا حد ۱۰۰ میلیون دلار یعنی نزدیک به صفر رسیده.

پژوهشگر و مشاور آکادمی سامان، در توضیح دلایل این اتفاق هم توضیح می‌دهد که این تغییرات و ضعف در بهره‌مندی از فرصت‌های کسب و کار در بازارهای بین‌المللی باعث شده که بسیاری از نیروهای متخصص و طراحان نقشه‌ها به کشورهایی همچون بنگلادش، پاکستان، هند و در چند سال اخیر ترکیه مهاجرت کنند تا فرش تولیدی در این کشورها جایگزین تولید فرش ایرانی شود.

به گفته یزدانی، ضوابط و مقررات دولتی نظیر پیمان‌سپاری ارزی و مداخلات نامناسب دولت فشار بیشتری را بر جریان صادرات آورده و در نتیجه شبکه صادرکنندگان خرد را از بین برده است.

او یادآوری می‌کند که در کنار این مسایل، ضعف بازار داخلی هم روی تولید فرش اثرگذار بوده.

یزدانی با اشاره به اینکه در ضعف بازار داخلی عوامل مختلفی دخیل بوده، می‌گوید: یک دهه‌ است که درآمد خانوار رشد مناسبی نداشته و با توجه به تورم کالایی، خانوارها فرصت چندانی نداشتند تا نسبت به تعویض و خرید فرش جدید اقدام کنند. دومین عامل، نرخ تشکیل خانوار بوده. در سال ۹۲، حدود ۸۰۰ هزار خانوار جدید در کشور تشکیل شده اما اکنون این عدد به حدود ۴۰۰ هزار رسیده. مصرف فرش با نرخ تشکیل خانوار جدید رابطه مستقیمی دارد. نکته بعدی سبک استفاده از فرش است، در گذشته فرش برای نشستن و استفاده روزمره خریداری می‌شد و اکنون بیشتر جنبه زینتی پیدا کرده.

به گفته پژوهشگر و مشاور آکادمی سامان، راه‌اندازی فروشگاه‌های بزرگ و سراها هم روی بازار خرده فروشی این صنف تاثیرگذار بوده.

آکادمی سامان در بررسی‌های خود شاخص مدیران خرید را برای بخش خرد اقتصاد هم تعریف کرده که این شاخص درباره فضای کسب و کار در صنوف شهری کشور از ثبات در سال گذشته حکایت دارد.

یزدانی توضیح می‌دهد که شامخ برآورد شده در این صنف در سال ۱۴۰۰ عدد ۴۸ بوده، در سال ۱۴۰۱ به ۳۹ رسیده و انتظار فعالان این صنف این بوده که در پایان سال ۱۴۰۲ به ۴۴ برسد اما نمونه‌گیری و پرسشنامه‌ای که این آکادمی در اسفندماه انجام داده نشان می‌دهد، پیش‌بینی ۴۴ در نیمه سال گذشته به ۴۰ در پایان سال رسیده، یعنی اندک بهبودی که فعالان این صنف برای خروج از رکود پیش‌بینی می‌کردند هم کاهش پیدا کرده و می‌توان گفت به صورت کلی این کسب و کار، کسب و کار رو به افولی است.

آکادمی بانک سامان به منظور به دست آمدن نمایی از شرایط و حال و روز بخش خرد اقتصاد کشور که کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد اقدام به بررسی کسب و کار صنوف مختلف در سطح شهر تهران کرده. نمونه‌ها در این پیمایش‌ها از صنوف مختلف به صورت تصادفی انتخاب شده‌اند و البته محدوده شعب بانک سامان در انتخاب نمونه‌ها مدنظر قرار داشته است.

قسمت شانزدهم برنامه «دیده‌بان» را از دست ندهید.