به گزارش اکوایران، مذاکرات احیای برجام، در شرایطی که تا یک ماه پیش از این به نظر می‌رسید در حال به ثمر رسیدن، به ناگهان با بن‌بست غیرمنتظره‌ای مواجه شد. پیش از آن، جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با ارائه متنی که آن را «پیشنهاد نهایی» برای احیای برجام خوانده بود، امکان هر گونه مصالحه دیگری را برای رسیدن به توافق ممتنع دانسته بود. 

پاسخ اولیه ایران به این پیشنهاد و واکنش ایالات متحده به آن، امیدهای فراوانی را نسبت به توافقی قریب‌الوقوع در میان حامیان توافق برانگیخت، به گونه‌ای که بورل از فاصله «چند میلیمتری» با توافق سخن گفت. با این همه با اعلام موضع ایالات متحده در این رابطه، جمهوری اسلامی در واکنش به آن پاسخی را برای هماهنگ‌کننده اروپایی ارسال کرد که از نگاه طرف‌های غربی ناامیدکننده می‌نمود و به تعبیر آن‌ها چشم‌انداز رسیدن به هر گونه توافقی در کوتاه مدت بعید به نظر رسید.

بنا بر گفته‌ منابع آگاه به جریان مذاکرات، علی‌رغم مصالحه طرف‌های مذاکره بر سر موضوع تحریم‌ها و ارائه چارچوب زمان‌بندی اجرایی توافق، اختلاف بر سر دو مسئله تلاش‌های اخیر برای احیای برجام را به بن‌بست کشانده است. تهران بار دیگر بر مسئله تضمین‌ها پافشاری کرده و تعهدات پیشنهادی از سوی طرف‌های غربی را کافی نمی‌داند. از نگاه تهران، واشنگتن باید تضمین‌هایی را ارائه دهد که دولت‌های بعدی مستقر در کاخ سفید بار دیگر از توافق احتمالی خارج نخواهد شد -امری که دولت بایدن اذعان دارد به لحاظ قانونی توانایی‌اش را ندارد.

با این همه، مضاف بر اختلاف بر سر موضوع تضمین‌ها، پافشاری تهران بر بسته شدن کامل پرونده پادمانی در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز به مسئله‌ای تاکنون لاینحل در برابر احیای برجام مبدل شده است. تهران اعلام کرده کنار گذاشتن تحقیقات ادعایی در مورد تاسیسات اعلام نشده ایران را پیش‌شرط هر گونه توافقی می‌داند. اگر چه در نشست فصلی اخیر شورای حکام، به خلاف نشست پیشین، قطعنامه‌ای در این رابطه علیه جمهوری اسلامی صادر نشد، با این حال طرف‌های غربی صراحتا تاکنون از پذیرش چنین پیش‌شرطی امتناع کرده و آن را به عنوان مسئله‌ای فرابرجامی و خارج از توافق مطرح کرده‌اند.

پیش از این گفته شده بود که طرف‌ها بر سر این مسئله توافق کرده‌اند که در صورت ارائه پاسخ‌های معتبر از سوی ایران تا روز «بازاجرا»، آژانس پرونده مذکور را خواهد بست. اگر چه رئیس سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی پیش از این هشدار داده بود که در صورت بسته نشدن پرونده مذکور روز بازاجرایی در کار نخواهد بود، با این حال مقامات غربی امیدوار بودند تا روز مذکور این مسئله حل‌وفصل شده و بدین ترتیب به سرعت طرفین توافق را امضا کنند.

با این همه منابع آگاه به مذاکرات ادعا کردند که در پاسخ دوم ایران به پیشنهاد اروپایی احیای برجام و در واکنش به موضع ایالات متحده در این رابطه، تهران خواهان این شده که حل‌وفصل پرونده پادمانی در میانه جدول زمان‌بندی توافق و نه در روز بازاجرا انجامشود -امری که موجب دلسردی طرف های غربی شد.

در این شرایط، شنیده شده اخیرا تهران خواستار دریافت تضمین‌هایی از طرف‌های توافق شده که بر اساس آن تا پیش از روز «امضای توافق» -اولین مرحله جدول زمان‌بندی توافق- آژانس پرونده پادمانی را کنار بگذارد. بدین ترتیب آغاز پروسه اجرایی شدن توافق از همان روز اول منوط به حل وفصل چنین مسئله‌ای شده و در طی روندی که به اجرایی شدن آن منتی می‌شود، هیچ گونه اختلافی در این زمینه وجود نداشته باشد.

با توجه به پافشاری طرف‌های غربی مبنی بر فرا برجامی بودن این مسئله، واکنش‌ آن‌ها به چنین پیشنهادی کلیدی خواهد بود. در شرایطی که جوزپ بورل در روزهای اخیر اذعان داشته که پیشنهاد جدیدی برای حل‌وفصل اختلافات ندارد و در شرایطی که فضای سیاسی ایالات متحده در آستانه انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره امکان مانور چندانی را به دولت جو بایدن نمی‌دهد، باید در انتظار واکنش طرف های غربی بود تا مشخص شود که پیشنهاد جدید تهران گره از کار احیای برجام باز کرده یا به کورتر شدن آن خواهد انجامید.