پشت پرده مخالفت کشورهای عربی با حمله به یمن؛ چرا ریاض از همه دل‌نگران‌تر است؟

به گزارش اکوایران، یمن به حمایت از غزه به کشتی‌های عبوری از دریای سرخ که به اسرائیل می‌روند حمله می‌کند و امریکا و متحدان غربی‌اش نیز علیه یمن دست به عملیات نظامی زده‌اند. در این میان، کشورهای عربی خلیج فارس هر روز بیشتر از دیروز نگران تشدید تنش‌ها در منطقه و شعله‌ور شدن آتش نزاع هستند.

ائتلاف دریایی ضدیمنی آمریکا و ناکامی در جلوگیری از حملات انصارالله

به نوشته جورج کافیرو، تحلیل‌گر مسائل منطقه‌ای، در وبگاه رسپانسیبل استیت‌کرفت، از ماه نوامبر، انصارالله یمن در واکنش به جنگ اسرائیل علیه غزه که با حمایت امریکا انجام می‌شود، تصمیم گرفت کشتی‌هایی را که به مقصد اسرائیل می‌روند، در خلیج عدن و جنوب دریای سرخ مورد حملات موشکی و پهپادی خود قرار دهد.

در 19 دسامبر، پنتاگون نیز در واکنش به این اقدام انصارالله، ائتلافی دریایی و عمدتاً غربی به نام نگهبان سعادت تشکیل داد تا به ادعای خود با این ناامنی و اختلال ایجادشده در دریای سرخ و باب المندب مقابله کند، چراکه حدود 30 درصد از کل کانتینرهای دریایی و تقریباً 12 درصد از تجارت جهانی از باب‌المندب عبور می‌کنند.  اما این ائتلاف دریایی و عملیات نگهبان سعادت نتوانسته است انصارالله را از ادامه حملات موشکی و پهپادی خود بازدارد. این گروه بارها اعلام کرده که حملات به کشتی‌ها در سواحل یمن وقتی پایان می‌گیرد که اسرائیل جنگ خود علیه غزه را متوقف کند.

عملیات نظامی مستقل آمریکا و بریتانیا علیه یمن و تشدید تنش‌های منطقه‌ای

در این شرایط، آمریکا به جای اینکه به اسرائیل برای پذیرش آتش‌بس در غزه فشار بیاورد، به همراه بریتانیا در هفته گذشته مجموعه‌ای از حملات هوایی را علیه انصارالله در سراسر یمن انجام داد و درعین‌حال به تأمین بمب و سایر تسلیحاتی که اسرائیل برای ادامه جنگ غزه نیاز دارد پرداخت. پنتاگون تأکید دارد که این حملات خارج از چارچوب ائتلاف دریایی عملیات نگهبان سعادت بوده است.

این حملات، که اولین مداخله مستقیم نظامی ایالات متحده علیه حوثی‌ها از اکتبر 2016 به این طرف است، تنش‌های منطقه‌ای را تشدید کرده و موجب نگرانی نزدیک‌ترین متحدان و شرکای عرب واشنگتن در خلیج فارس شده است. به غیر از بحرین که تنها کشور عربی‌ای است که به ائتلاف دریایی پیوسته است، سایر اعضای شورای همکاری خلیج فارس از مشارکت در آن خودداری کرده و نسبت به افزایش تنش در منطقه ابراز ناخرسندی کرده‌اند. حتی قبل از اولین موج حملات که در 11 ژانویه صورت گرفت، برخی از مقامات کشورهای عربی خلیج فارس به‌صراحت نسبت به چنین اقدام نظامی‌ای هشدار دادند.

مخالفت علنی کشورهای شورای همکاری

برای مثال، محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، وزیر امور خارجه قطر، در کنفرانس مطبوعاتی مشترک خود با آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده در 7 ژانویه، نگرانی‌های خود از این مسئله را به‌وضوح بیان کرد. وی با بیان اینکه «ما هرگز به اقدام نظامی به چشم یک راه‌حل نگاه نمی‌کنیم»، افزود که حفاظت از خطوط کشتیرانی از طریق «ابزارهای دیپلماتیک» بهترین راه ممکن خواهد بود. نه روز بعد، شیخ محمد هنگام سخنرانی در مجمع جهانی اقتصاد در داووس سوئیس، هشدار داد که حملات نظامی علیه حوثی‌ها در مهار عملیات انصارالله شکست خواهد خورد. او گفت: «ما باید به موضوع اصلی که غزه است، بپردازیم تا بقیه امور تحت کنترل درآیند. اگر فقط روی پیامدها و معلول‌ها تمرکز کنیم و مسائل و علت‌های واقعی را درمان نکنیم، [تمام راه حل‌ها] موقتی خواهند بود».

علاوه بر قطر، کویت نیز نگرانی خود را در این زمینه به زبان آورده بود. در مورد عمان، که اغلب به عنوان میانجی و متعادل‌کننده ژئوپلیتیکی کلیدی در منطقه عمل کرده است، گفتنی است که وزارت خارجه این کشور اعلام کرد که مسقط «استفاده از اقدام نظامی توسط کشورهای دوست را محکوم می‌کند» و هشدار داد که حملات ایالات متحده و بریتانیا ممکن است به بدتر شدن وضعیت خاورمیانه منجر شود. طبق بیانیه وزارت خارجه عمان: «ما توسل به اقدام نظامی توسط متحدان [غربی] خود را درحالی‌که اسرائیل بر جنگ وحشیانه خود علیه غزه همچنان پافشاری می‌کند، محکوم می‌کنیم».

دل‌نگران‌ترین کشور: عربستان سعودی

عربستان احتمالاً بیشتر از سایر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس نگران تشدید تنش‌ها در خلیج عدن و جنوب دریای سرخ و سواحل یمن است. اواخر سال 2023 ریاض از دولت بایدن خواست تا در مقابل به حملات انصارالله به کشتی‌های نزدیک سواحل یمن، خویشتنداری نشان دهد. پس از آغاز حملات آمریکا و انگلیس نیز وزارت امور خارجه عربستان خواستار «جلوگیری از تشدید تنش» شد و در عین حال اشاره کرد که ریاض وقایع را دقیق و البته نگران زیر نظر دارد.

دغدغه‌های امنیتی سعودی: آتش‌بس با یمن و حفظ تنش‌زدایی با ایران

به گفته کارشناسان، دلیل نگرانی سعودی‌ها روشن است. آنها می‌خواهند از گرفتار شدن در میانه درگیری‌های منطقه‌‎ای و بین‌المللی اجتناب کنند و تمایل دارند که آتش‌بس کنونی‌شان با انصارالله که نزدیک به دو سال از عمر آن می‌گذرد کماکان حفظ شود. همچنین مقامات سعودی می‌خواهند که فرآیند بهبود روابط و تنش‌زدایی‌ای که با ایران و به میانجی‌گری چین و عمان و عراق شروع کرده‌اند همچنان در همین مسیر باقی بماند. حاکمان سعودی در این اندیشه‌اند که مداخلات نظامی امریکا و بریتانیا علیه انصارالله یمن ممکن است این هر دو هدف سعودی را تهدید و تضعیف کند.

به گفته مهران کامروا، استاد علوم سیاسی در دانشگاه جورج تاون قطر، «نگرانی عربستان این است که حملات حوثی‌ها به کشتی‌ها در دریای سرخ، و حملات آمریکا و بریتانیا به یمن، ایران و حوثی‌ها را به هم نزدیک‌تر کند و نتیجتاً ایران مستقیم‌تر در [عملیات] حوثی‌ها دخالت کند». به نظر سعودی‌ها، امریکا و بریتانیا با انجام عملیات نظامی علیه یمن، جنگ غزه را به فراتر از فلسطین کشیده‌اند، این در حالی است که عربستان سعودی هر کاری که می‌تواند انجام می‌دهد تا از تشدید بیشتر تنش جلوگیری کند، زیرا ممکن است این تنش‌ها به مرزهای خودش سرایت کند و منجر به رادیکالیزه شدن حساسیت‌های سیاسی داخلی شود.

چشم‌انداز 2030 و نیاز سعودی به صلح و ثبات

چشم‌انداز 2030 اصلی‌ترین برنامه بن‌سلمان برای عربستان سعودی به شمار می‌رود که برنامه‌ای اقتصادی و بسیار بلندپروازانه و جاه‌طلبانه است. این برنامه بنا به ماهیت خودش اگر بخواهد درست و دقیق اجرا شود و به‌خوبی پیش برود، نیاز به محیطی صلح‌آمیز و آرام و باثبات دارد. برای مثال، بعضی از مهم‌ترین پروژه‌های چشم‌انداز 2030، مانند پروژه شهر جدید نئوم، در امتداد سواحل دریای سرخ قرار دارند.

در همین چارچوب است که دولت سعودی سال گذشته روابط دیپلماتیک خود را با ایران عادی کرد، از فرصت‌هایی که برای نزدیکی با قطر و ترکیه در سال‌های 2021 و 2022 به وجود آمد استقبال کرد، و حوثی‌ها را در مذاکرات درباره آتش‌بس دائمی در یمن مشارکت داد.

دردسر بحرین برای سعودی

گفته شد که بحرین تنها کشور عربی‌ای است که به ائتلاف دریایی غربی علیه حوثی‌ها پیوسته است. از سوی دیگر، بحرین یکی از کشورهایی است که روابط خود را با اسرائیل عادی‌سازی کرده است. بر همین اساس، و با توجه به اینکه ناوگان پنجم نیروی دریایی امریکا در بحرین مستقر است، انصارالله ممکن است بحرین را به قصد تلافی، آماج حملات خود قرار دهد. در این صورت و با توجه به اهمیت امنیت بحرین برای سعودی، منافع ریاض و حتی امنیت آن به‌سختی مورد تهدید واقع خواهد شد.