خطر جنگ نیابتی جدید میان دو متحد خاورمیانه‌ای مسکو؛ پوتین میانجی می‌شود؟

به گزارش اکوایران، در اواخر آوریل، نماینده ویژه آمریکا در سازمان ملل متحد از امارات متحده عربی و سایر کشورها خواست تا دخالت در جنگ سودان را متوقف کنند و هشدار داد که «بحرانی با ابعاد حماسی در حال شکل گیری است.»

این در حالی است که واشنگتن با فشار فزاینده سناتورها، گروه‌های حقوق بشر و سازمان ملل برای رسیدگی به بحران سودان مواجه بوده است که منجر به یک فاجعه انسانی وحشتناک شده است.

به نوشته العربیه الجدید، با گذشت بیش از یک سال از جدایی نیروهای واکنش سریع (RSF) از نیروهای مسلح سودان (SAF)، خشونت‌ها جان بیش از 15000 نفر را گرفته و بیش از 6.7 میلیون نفر را در داخل کشور آواره کرده و 1.8 میلیون نفر را مجبور به فرار به کشورهای همسایه کرده است. با این حال، به دلیل اینکه ورود ناظران به این کشور بسیار خطرناک است، تعداد کشته شدگان ارائه شده توسط سازمان ملل متحد احتمالا به طور قابل توجهی دست کم تخمین زده شده است.

عدم رسیدگی به درگیری وحشتناک همچنین منجر به ظهور مجدد جنایات در منطقه دارفور شده است، سازمان دیدبان حقوق بشر با هشدار نسبت به پاکسازی قومی جدید، جنایات علیه بشریت و نسل کشی علیه جمعیت سیاه پوست ماسالیت، در منطقه‌ای که طی این قرن درگیری بی پایان را تحمل کرده است، هشدار داد.

این همچنین به این معنی است که تعداد کل کشته شدگان به احتمال زیاد بسیار بیشتر است.

ارتباط امارات و روسیه در سودان

پس از انقلاب مردمی علیه عمر البشیر در آوریل ۲۰۱۹، ابوظبی روابط نزدیکی با چهره‌های نظامی سودان برقرار کرده است. از جمله آنها نیروهای واکنش سریع (RSF) و رهبر آن محمد حمدان دقلو، معروف به «حمیدتی» بودند.

این روابط در همسویی آشکارتر با روسیه همچنان ادامه دارد. این جنگ سالار در چندین نوبت از امارات متحده عربی بازدید کرده است، از جمله دیدار با رئیس جمهور محمد بن زاید در مارس ۲۰۲۳، یک ماه قبل از جنگ، و دفتر مرکزی تجاری او در دبی مستقر است.

گزارش شده است که ابوظبی یک پایگاه نظامی در چاد تأسیس کرده است که تسهیل ارائه پشتیبانی نظامی به حمیدتی را بر عهده دارد. ادعایی که توسط ابوظبی رد شده است اما سازمان ملل متحد آن را «قابل اعتماد» می‌داند.

در سال ۲۰۲۳، امارات متحده عربی یک بیمارستان صحرایی در ام تجراس، واقع در نزدیکی مرز سودان، افتتاح کرد که برای درمان پناهندگان سودانی طراحی شده بود، با این حال طبق گزارش‌های مختلف رسانه‌ها، مجروحان جنگی از نیروهای واکنش سریع سودان (RSF) را نیز درمان می‌کند.

سودان نقش کلیدی در شبکه‌های تجاری ابوظبی ایفا می‌کند که لیبی، چاد، اوگاندا، اتیوپی و سومالیلند را نیز در بر می‌گیرد. علاوه بر این، ابوظبی نیروهای حمیدتی را به عنوان وسیله‌ای برای حفاظت از معادن طلای خود که در آن‌ها سرمایه گذاری کرده است، می‌بیند.

آندریاس کریگ، استاد دانشکده کینگز لندن به نیو عرب گفت: «امارات متحده عربی تجارت مواد معدنی از آفریقا، به ویژه طلا را انحصاری کرده است، تجارتی که شرکت‌های روسی برای پیشبرد منافع خود در سراسر قاره به آن متکی هستند. به همین ترتیب، امارات متحده عربی کل تجارت غیرقانونی اسلحه به سودان را که از طریق اوگاندا و چاد به نیروهای واکنش سریع (RSF) می‌رسد را کنترل می‌کند.»

او افزود که این استراتژی نه تنها موقعیت امارات را تقویت می‌کند، بلکه آن را به شریک ضروری برای سیاست روسیه در آفریقا تبدیل می‌کند که بر شبکه‌هایی که ابوظبی در سودان ایجاد کرده است، تکیه دارد.

«سپاه آفریقا»ی روسیه، گروه واگنر سابق، منابع را قاچاق می‌کند و در دبی می‌فروشد. پول به دست آمده سپس برای خرید تدارکات استفاده می‌شود، که سپس به همراه مزدوران روسی به سودان فرستاده می‌شود.

آندریاس کریگ افزود: «این همه بخشی از تلاش امارات متحده عربی برای کسب اهمیت، تبدیل شدن به یک دلال و واسطه کلیدی بین بازیگران غیردولتی -که آن‌ها را کنترل می‌کند- و قدرت‌های بزرگ است.»

کاهش نفوذ غرب

با توجه به فشارهای ناشی از جنگ اسرائیل علیه غزه و تنش‌های ثانویه منطقه‌ای، و همچنین حمله روسیه به اوکراین و تنش‌ها با چین، جایگاه جنگ سودان در اولویت‌های کشورهای غربی کاهش یافته است.

با کاهش نفوذ واشنگتن در آفریقا و گسترش نفوذ روسیه و چین، ظرفیت و عزم دولت بایدن برای مهار ابوظبی به طور فزاینده‌ای محدود شده است.

کامرون هادسون، پژوهشگر ارشد مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی که همچنین با سیا و وزارت امور خارجه در آفریقا همکاری داشته است، به روزنامه نیو عرب گفت: «در این مقطع از امور جهانی، به نظر می‌رسد که ایالات متحده به امارات متحده عربی بسیار بیشتر از نیاز آن‌ها به ما نیاز دارد. این بدان معناست که در موردی مانند سودان، جایی که واشنگتن در تلاش است تا ابوظبی را به تعدیل رفتار خود وادار کند، اهرم فشار بسیار کمی برای استفاده بدون به خطر انداختن درخواست‌های دیگر خود از امارات متحده عربی دارد.»

از نظر روابط گسترده‌تر ایالات متحده و امارات متحده عربی، ابوظبی از دولت بایدن به ویژه در مورد شرایط فروش سلاح های ایالات متحده و کمبود تعهد در برابر شبکه متحدان منطقه‌ای ایران ناامید شده است.

از آنجایی که دولت بایدن ممکن است به دنبال حمایت سیاسی و مالی امارات برای بازسازی غزه پس از جنگ اسرائیل باشد، واشنگتن ممکن است در اعمال اقدامات تنبیهی علیه ابوظبی برای دخالت در سودان تردید داشته باشد.

فقدان دیپلماسی

موضوع دیگری نیز وجود دارد که ضعف دیپلماسی آمریکا قبل از سقوط سودان به جنگ داخلی است. اگرچه ایالات متحده در ژوئیه ۲۰۱۹ توافق برای دولت انتقالی را میان گروه‌های غیرنظامی و ارتش برقرار کرد، واشنگتن نگرانی‌ها در مورد این که توافقنامه در آستانه فروپاشی قرار دارد را نادیده گرفت.

این فقدان مداوم دیپلماسی به طور آشکار باعث سقوط سودان به جنگ داخلی شده است و در حال حاضر به نظر نمی‌رسد که بهبود یابد.

کامرون هادسون گفت: «حقیقت این است که ما تقریباً سه ماه است که یک فرستاده ویژه برای سودان داریم و او تنها یک بازدید یک روزه به امارات متحده عربی داشته است، که به طور قطع مهمترین طرف خارجی درگیری است.»

او افزود: «اگر در این باره [کمک به بحران سودان] جدی بودیم، به او اجازه داده می‌شد در ابوظبی اردو بزند و سودان در هر تعامل سطح بالا با مقامات اماراتی موضوع بحث قرار می‌گرفت اما اینطور نیست.»

ایالات متحده تنها شریک غربی نیست که در مهار اقدامات ابوظبی در سودان با مشکل مواجه شود.

انگلیس با وجود فشار برای رسیدگی به بحران سودان، به دلیل تمرکز بر توافقات تجاری پس از خروج از اتحادیه اروپا با کشورهای عربی خلیج فارس، از جمله امارات متحده عربی، در انتقاد از امارات محتاط است و در نتیجه اهرم فشار ضعیفی بر طرف‌های درگیر دارد.

خطر «جنگ نیابتی» جدید

ایالات متحده با بی توجهی به آفریقا، اجازه نفوذ نظامی روسیه و گسترش سرمایه گذاری‌های چین را داده است، که شرایط را برای شعله‌ور شدن جنگ سودان فراهم کرده است.

آندریاس کریگ گفت: «وقتی صحبت از آفریقا به میان می‌آید، امارات متحده عربی در سال‌های اخیر از برقراری توازن در روابط خود [با ایالات متحده] دست کشیده و تقریباً به طور قطعی روی روابط خود با مسکو سرمایه گذاری کرده است.»

کریگ افزود: «ایالات متحده برای مدت طولانی به آفریقا بی توجه بوده است و در این خلاء، امارات متحده عربی خود را به عنوان یک واسطه کلیدی برای منافع روسیه و چین تثبیت کرده است.»

در این میان، ایران، متحد روسیه، نفوذ خود را در سودان افزایش می‌دهد که به طور بالقوه باعث ایجاد تضاد منافع می‌شود. طبق ادعای بلومبرگ در ژانویه، ایران برای نیروهای مسلح سودان (SAF)، رقبای حمیدتی، پهپاد تامین کرده است.

هم‌چنین ادعا شده اخیراً، نیروهای مسلح سودان با موشک‌های ضد تانک ساخت ایران دیده شده‌اند، در حالی که نیروهای واکنش سریع نیز با این تسلیحات دیده شده‌اند، که باعث گمانه زنی‌هایی مبنی بر این شده است که نیروهای واکنش سریع ممکن است آنها را ضبط کرده و سپس مستقر کرده باشند.

با وجود خطر «جنگ نیابتی» بین دو متحد روسیه، مسکو ممکن است امیدوار باشد از روابط خود با ابوظبی و تهران برای جلوگیری از چنین درگیری استفاده کند.

اگرچه ایالات متحده برای پایان دادن به بحران سودان تحت فشار قرار گرفته است، اما عدم تمایل آن برای مهار امارات متحده عربی، یا حتی تعامل دیپلماتیک با ابوظبی برای پیشبرد حل و فصل صلح آمیز، گواهی دیگری بر کاهش نفوذ آن است - نه تنها بر منطقه بلکه همچنین بر متحدان سنتی خود در خلیج فارس.

فقدان دیپلماسی تنها به معنای وخیم‌تر شدن بحران انسانی سودان است. با توجه به اینکه نیروهای واکنش سریع حمدتی در حال حاضر به اندازه سایر بازیگران تحت حمایت امارات متحده عربی، مانند خلیفه حفتر در لیبی یا شورای انتقالی جنوب یمن (STC) خودکفا نیستند مطمئناً سوالاتی در مورد این وجود دارد که تا چه حد می‌تواند در دستیابی به اهداف ژئوپلیتیکی ابوظبی پیش برود.

با وجود افزایش آسیب به وجهه امارات متحده عربی در غرب، چشم انداز ژئوپلیتیک از هم گسیخته ممکن است در آینده نزدیک تنها خبرهای بدتری برای سودان بیاورد.