پایه پولی، همان پول پرقدرت است که بانک مرکزی منتشر میکند و این قابلیت را دارد که در شبکه بانکی چندین برابر شود. افزایش این پول زمانی خطرآفرین میشود که به سرعت به نقدینگی تبدیل میشود. تازهترین آمار منتشرشده از سوی بانک مرکزی نشان میدهد که در خردادماه امسال، پایه پولی به حدود ۱,۴۴۴ هزار میلیارد تومان رسیده است. این رقم، رشد تقریباً ۳۰ درصدی نسبت به سال گذشته را نشان میدهد. بخش عمدهای از این رشد، حاصل بدهی دولت به بانک مرکزی و انتشار اوراق خارج از سقف بودجه بوده است.
رابطه پایه پولی و نقدینگی: چگونه پول پرقدرت به تورم تبدیل میشود؟
نقدینگی، شامل تمامی اسکناسها، پول در حسابهای جاری و سپردههای بانکی است که تا پایان خردادماه به رقمی فراتر از ۱۱ هزار همت رسیده است. این مقدار، رشد سالانه بیش از ۳۲ درصدی را تجربه کرده که از هدفگذاری بانک مرکزی برای کنترل نقدینگی فراتر رفته است. عوامل متعددی به این رشد دامن زدهاند که از جمله آنها میتوان به انتشار اوراق بدهی مازاد بر قانون بودجه با خریدار اصلی بانک مرکزی و آزادسازی بخشی از سپردههای قانونی بانکها اشاره کرد.
وقتی نقدینگی افزایش مییابد، تقاضا برای خرید کالا و خدمات نیز بیشتر میشود و این روند به فشار قیمتی و تورم میانجامد. در اینجا، ضریب فزاینده نقش مهمی ایفا میکند. این ضریب، معیاری است که نشان میدهد هر واحد پول چاپشده در بانک مرکزی، چقدر نقدینگی در شبکه بانکی ایجاد کرده است. در خردادماه امسال، این ضریب حدود ۷.۶۶ بوده است ، به این معنی که هر یک واحد پول پرقدرت، نزدیک به ۷.۷ واحد نقدینگی خلق کرده است.
آیا انتظارات تورمی کاهش یافته است؟ تحلیل سهم پول از نقدینگی
برای درک بهتر وضعیت، باید به ترکیب نقدینگی نیز توجه کرد. نقدینگی به دو بخش «پول» (اسکناس و سپردههای دیداری) و «شبهپول» (سپردههای بلندمدت) تقسیم میشود. سهم پول از نقدینگی، شاخصی برای سنجش انتظارات تورمی است. زمانی که مردم نگران تورم میشوند، پول خود را از بانکها خارج کرده و به بازارهای دیگر منتقل میکنند. کاهش سهم پول به ۲۴ درصد در خردادماه میتواند نشانهای از کاهش نسبی انتظارات تورمی باشد، اگرچه تحولات سیاسی و اقتصادی اخیر میتواند این وضعیت را تغییر دهد.
پیامدهای افزایش پایه پولی و راهکارهای پیشرو
ترکیب کسری بودجه، سیاستهای مالی نامناسب و عملکرد بانک مرکزی در خرید اوراق بدهی، زمینهساز داغتر شدن هستههای تورمی شده است. برای جلوگیری از شعلهور شدن مجدد تورم، لازم است سیاستگذاران یک بسته اقدامات هماهنگ را اجرا کنند که شامل موارد زیر است:
- انضباط مالی و کنترل کسری بودجه
- کنترل انتشار پول پرقدرت
- محدود کردن خلق نقدینگی از طریق بازار اوراق
- جلوگیری از برداشتهای خارج از چارچوب قانونی
در صورت عدم اجرای این سیاستها، نوسانات فعلی میتواند به تثبیت انتظارات تورمی و تضعیف معیشت خانوارها منجر شود. این وضعیت، پیامی روشن برای لزوم تصمیمگیری سریع و مستدل در حوزه پولی و بودجهای است.
