چگونه ابوظبی از راه دشمنی با تهران بازگشت؟

 به گزارش اکوایران، در سال 2022، امارات متحده عربی و ایران روابط دیپلماتیک خود را به طور کامل احیا کردند و از بحران ژانویه 2016 عبور کردند، زمانی که پس از حمله به سفارت عربستان در ایران، ابوظبی در همبستگی با ریاض روابط خود را با تهران کاهش داد. روابط ایران و امارات امروز کاملاً باثبات به نظر می‌رسد و ابوظبی نقش مهمی در راهبرد سیاست خارجی «اول همسایگان» تهران ایفا می‌کند، اما عوامل زیربنایی تنش در امور دوجانبه آن‌ها همچنان حل نشده باقی مانده است.

رهبران امارات و ایران دلایل خاص خود را برای استقبال از تنش زدایی دارند. با این حال، به عنوان دو همسایه، هر دو متوجه شده‌اند که علیرغم دیدگاه‌های متفاوتشان در مورد مسائل مختلف امنیتی، از نظر استراتژیک منطقی است که انرژی دیپلماتیک خود را برای بهبود روابط دوجانبه به کار گیرند.

به دنبال امنیت

به نوشته المانیتور، حملات پهپادی و موشکی حوثی‌ها در ژانویه 2022 علیه امارات متحده عربی، متحد عربستان سعودی در جنگ یمن، تأثیر زیادی بر سیاست خارجی امارات گذاشت. آسیب پذیری امارات در برابر انصارالله باعث شد ابوظبی افزایش گفتگو با ایرانی‌ها را یک تلاش ضروری بداند.

جواد حیران‌نیا، مدیر گروه مطالعات خلیج فارس در مرکز تحقیقات علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه در ایران، به المانیتور گفت گفت: «امارات کلید امنیت [و] ثبات را در حل مشکلات با ایران و خروج از جنگ یمن و عادی سازی روابط با دمشق می‌دید». 

تصمیم ابوظبی برای بهبود روابط با تهران همچنین با امضای توافقنامه ابراهیم توسط امارات متحده عربی مرتبط بود. میرا الحسین، پژوهشگر مرکز الولید بن طلال در دانشگاه ادینبورگ در مصاحبه با المانیتور توضیح داد: «امارات عربی اظهارات خصمانه برخی مقامات ایران را جدی گرفت، که یکی از آن‌ها پیشنهاد کرده بود که پس از عادی‌سازی با اسرائیل، امارات عملاً به «هدف مشروع» تبدیل شده است. با احیای روابط دیپلماتیک و تنش زدایی با ایران، امارات متحده عربی اقدام به ارائه تضمین‌هایی کرد مبنی بر این که به عنوان مبداء هرگونه حمله علیه ایران عمل نخواهد کرد، تضامینی که با تضمین‌های امنیتی متقابل و افزایش تجارت دوجانبه دنبال شد.»

در واقع، امسال امارات متحده عربی ارتش آمریکا را از انجام حملات از خاک امارات علیه گروه‌های هم‌سو با ایران در منطقه منع کرد و همچنین حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق در اوایل آوریل را محکوم کرد و بر تمایل ابوظبی برای جلوگیری از گرفتار شدن در میانه دشمنی‌های آمریکا، اسرائیل و ایران تاکید کرد.

برای ایران، دو مزیت اصلی بهبود روابط با امارات متحده عربی این است که ابوظبی دیگر برای اعمال فشار بیشتر بر تهران تلاش نمی‌کند و با وجود تحریم‌های غرب، روابط عمیق اقتصادی این دو حفظ می‌شود.

عبدالرسول دیوسالار، استاد مدعو در دانشگاه کاتولیکا دل ساکرو کوئوره در میلان، به المانیتور گفت: «امارات عربی کمتر مشتاق شرکت در هر اتحاد، ائتلاف یا تلاش بین‌المللی است که ممکن است به فشار بیشتر بر ایران منجر شود. با توجه به اینکه امارات متحده عربی یک قطب اصلی صادرات کالاهای مختلف به ایران است، این امر به ویژه مهم است. بنابراین، حفظ وضعیت موجود در روابط اقتصادی دوجانبه یک «هدف عمده» است.

دیوسالار افزود: «آشتی به نفع این پویایی‌ها عمل می‌کند - برای حفظ وضعیت موجود در جبهه اقتصادی و جلوگیری از انزوای بیشتر ایران در سطح بین المللی. این همان چیزی است که حداقل تهران آن را منفعت گسترده‌تر آشتی می‌داند.»

مقامات اماراتی و ایرانی از سال 2022 دیدارهای متعددی داشته‌اند. از جمله، محمد باقر قالیباف، رئیس مجلس ایران، سال گذشته با شیخ محمد بن زاید، رئیس امارات متحده عربی دیدار کرد. چنین تعاملاتی کلید کاهش حرارت در خلیج فارس، تکمیل تنش زدایی عربستان و ایران، بهبود روابط ایران و کویت، و حرکت بحرین و ایران به سمت عادی سازی مجدد بوده است.

دینا اسفندیاری، مشاور ارشد خاورمیانه و شمال آفریقا در گروه بین المللی بحران، به المانیتور گفت: «به طور کلی روابط [امارات متحده عربی و ایران] نسبتا ثابت است. از برای تنش زدایی و اطمینان از اینکه همه چیز از کنترل خارج نمی‌شود، بسیار خوب بوده است، زیرا کانال ارتباطی مستقیمی دارند. اما نمی‌دانم که آن‌ها پیشرفت زیادی فراتر از آن داشته‌اند یا خیر.»

شبهات پایدار

عدم اعتماد هنوز بین ابوظبی و تهران وجود دارد. رابطه ایران با دیگر بازیگران در «محور مقاومت» همچنان به تلقی ابوظبی از آن به عنوان یک نیروی بی‌ثبات کننده کمک می‌کند، در حالی که مشارکت امارات با ایالات متحده و اسرائیل بر احساس ناامنی ایران می‌افزاید.

اختلاف ارضی بین امارات و ایران بر سر سه جزیره در نزدیکی تنگه هرمز - تنب بزرگ و کوچک و ابوموسی - مربوط به پیش از جمهوری اسلامی است و همچنان به تنش در امور دوجانبه دامن می‌زند. ایران در سال 1971 مالکیت این جزایر را به دست گرفت و امارات آن‌ها را اشغال شده تلقی می‌کند. ابوظبی چندین دهه تلاش کرده است تا حد امکان برای موضع خود حمایت منطقه‌ای و بین المللی کسب کند.

مهران کامروا، استاد حکمرانی در دانشگاه جورج تاون قطر، در مصاحبه با المانیتور گفت: «بی اعتمادی که ذاتاً مشخصه روابط بین‌الملل بین دولت‌ها است، در مورد روابط ایران و امارات متحده عربی شدیدتر است. برای اماراتی‌ها موضوع سه جزیره مورد مناقشه در خلیج فارس وجود دارد، اگرچه ایران این موضوع را غیرشروع می‌داند و معتقد است که در آنجا موضوعی برای بحث وجود ندارد.»

با این حال، کارشناسان موافق هستند که بعید است این اختلاف منجر به از سرگیری آن نوع تنش‌های شدیدی شود که در سال 2019 در سواحل شرقی امارات شاهد بودیم.

میرا الحسین گفت: علیرغم اشاره‌های آشکار به مناقشه ارضی بر سر جزایر ایران، به نظر می‌رسد این موضوع برجسته به طور فزاینده‌ای به عنوان یک شعار [از سوی امارات متحده عربی] مورد استفاده قرار می‌گیرد تا یک هدف دیپلماتیک واقعی.

بدیهی است که امارات و ایران برخی از عوامل زیربنایی اصطکاک - مانند اختلاف جزایر و حمایت تهران از انصارالله - را حل و فصل نکرده‌اند، اما انجام این کار توسط آن‌ها برای حفظ روابط دوجانبه باثبات الزامی نیست.

اسفندیاری گفت: «فکر می‌کنم نوع تعادلی که اکنون [امارات متحده عربی و ایران] دارند، بسیار مناسب است و کار را انجام می‌دهد. آن‌ها فقط با سفر به کشورهای یکدیگر، بازدیدهای دولتی بیشتر، زمان گفتگو با یکدیگر را افزایش می‌دهند، و همه این‌ها در دراز مدت واقعاً بسیار مثبت است».او در پایان گفت: «من فکر می‌کنم آینده رابطه نامشخص است، به این معنا که نمی‌دانم چقدر بیشتر رشد خواهد کرد. اما از این جهت نامشخص نیست که فکر نمی‌کنم به تعارض بیرونی، پتانسیل جنگ و غیره برگردیم.»