خیز پوتین برای میانجی‌‌گری میان ترامپ و تهران؟

به گزارش اکوایران، مذاکرات با روسیه درباره اوکراین ممکن است مقدمه‌ای برای چالش بسیار بزرگ‌تر ترامپ، یعنی ایران باشد. این ایده، هرچند غیرممکن به نظر می‌رسد، مسیری است که دولت ترامپ احتمالاً برای حل یکی از قدیمی‌ترین معضلات سیاست خارجی آمریکا در پیش خواهد گرفت؛ مسئله‌ای که از زمان انقلاب ایران، دولت‌های متوالی آمریکا را سردرگم کرده است. 

به نوشته وبسایت اینتلی‌نیوز، تحلیلگر سیاسی مستقر در مسکو، مالک دوداکوف، پیشنهاد کرده که دولت ترامپ باید برای تسهیل گفت‌وگو با ایران، به دنبال کمک دیپلماتیک روسیه باشد، به‌ویژه با توجه به تشدید تنش‌های منطقه‌ای پس از مذاکرات امنیتی اخیر آمریکا و اسرائیل در تل‌آویو و تلاش کابینه نتانیاهو برای افزایش فشار بر تهران. 

دوداکوف گفت: «اگر ترامپ از زاویه‌ای متفاوت وارد شود و از روسیه برای مذاکرات با تهران کمک بخواهد، ممکن است فضایی برای گفت‌وگو باز شود.» وی تأکید کرد که در صورت تلاش آمریکا برای دستیابی به یک توافق جامع در خاورمیانه، روسیه می‌تواند «نقشی مهم و حتی کلیدی» ایفا کند.

کانال‌های قوی‌تر ارتباطی

روابط روسیه و ایران که در سال‌های اخیر به دلیل تحریم‌ها تقویت شده، به مسکو کانال‌های ارتباطی منحصربه‌فردی داده است که کشورهای غربی در حال حاضر از آن بی‌بهره‌اند. علاوه بر این، با پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای (SCO) و گروه بریکس (BRICS) و همچنین امضای توافق با اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EEU)، همکاری و در نتیجه اهرم اقتصادی روسیه تقویت شده است.

این تحلیلگر روسی معتقد است که علی‌رغم اختلافات داخلی در دولت آمریکا، روابط مثبت کنونی روسیه با ایران و پیوندهای تاریخی میان دو کشور می‌تواند در شرایطی که دولت ترامپ در دوره جدید خود تحریم‌های بیشتری علیه ایران اعمال کرده است، نقشی کلیدی ایفا کند.

دوداکوف توضیح داد: «در دولت ترامپ تمایل به آغاز مذاکرات با ایران وجود دارد، هرچند تندروها در حال حاضر برای اعمال تحریم‌های سخت‌تر لابی کرده‌اند.» وی بر پیچیدگی تعامل میان دیپلماسی و فشار اقتصادی تأکید کرد. 

او همچنین افزود: «من بسیار بعید می‌دانم که ترامپ بتواند در اینجا امتیاز خاصی بگیرد. اما اگر او به دنبال یک توافق بزرگ در خاورمیانه باشد، روسیه می‌تواند نقش مهم و حتی کلیدی ایفا کند.»

پیشنهاد آغاز گفت‌وگو در حالی مطرح شده که تنش‌های منطقه‌ای افزایش یافته است. در همین راستا، مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا، و بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، اخیراً در تل‌آویو موضعی یکپارچه علیه برنامه هسته‌ای ایران اتخاذ کردند. نتانیاهو در نشست خبری مشترک خود اظهار داشت: «اسرائیل و آمریکا در مقابله با تهدید ایران شانه‌به‌شانه ایستاده‌اند.»

سخنگوی دولت ایران، فاطمه مهاجرانی، پیش‌تر رویکردهای آمریکا را تقابلی توصیف کرده و اظهار داشته بود که «آمریکا زبان دیپلماسی را نمی‌فهمد» و به دنبال مذاکره از موضع قدرت است.

تنوع ذینفعان

این تحولات هم‌زمان با سفر مارکو روبیو به خاورمیانه رخ داده است که شامل توقف‌هایی در اسرائیل، عربستان سعودی و امارات متحده عربی می‌شود. بسیاری از کشورها منافع قابل‌توجهی در ثبات منطقه دارند؛ در حالی که اتحادیه اروپا از چارچوب اصلی توافق هسته‌ای حمایت می‌کند، چین و روسیه همکاری‌های اقتصادی و نظامی خود را با ایران تقویت کرده‌اند. 

مالک دوداکوف نتیجه‌گیری کرد: «یک توافق جامع در خاورمیانه به مشارکت ذی‌نفعان متعددی نیاز دارد.» وی پیشنهاد کرد که تجربه دیپلماتیک روسیه می‌تواند برای شکستن بن‌بست کنونی میان واشنگتن و تهران حیاتی باشد.

این اظهارات تحلیلگر روس در شرایطی مطرح شده که اسرائیل همچنان به فشار بر آمریکا برای هدف قرار دادن ایران ادامه می‌دهد. تل‌آویو بر این پندار است که موقعیت ایران به دلیل سقوط اسد و ترور فرماندهان ارشد حزب‌الله در جنگ اخیر با اسرائیل تضعیف شده است.

بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در نشست خبری مشترک خود با روبیو در ۱۶ فوریه تأکید کرد: «اسرائیل و آمریکا شانه‌به‌شانه در مقابله با تهدید ایران ایستاده‌اند. ما توافق داریم که نباید به تهران اجازه داده شود که به سلاح هسته‌ای دست یابد.»

فراتر از نقش روسیه، عربستان سعودی در حال آماده‌ شدن برای استفاده از روابط قوی خود با دونالد ترامپ برای میانجی‌گری مذاکرات میان واشنگتن و تهران درباره برنامه هسته‌ای ایران است.

مقامات سعودی، با توجه به چشم‌انداز کنونی منطقه، این شرایط را یک فرصت تاریخی برای کاهش تنش‌ها با ایران می‌دانند. این روند پس از توافق عادی‌سازی روابط ایران و عربستان که در مارس ۲۰۲۳ با میانجی‌گری چین انجام شد، سرعت گرفته است. این توافق تاکنون دستاوردهای مهمی برای ریاض داشته است، از جمله توقف حملات حوثی‌ها به خاک عربستان و حفاظت از این کشور در برابر درگیری‌های میان ایران و اسرائیل در تنش‌های اخیر.

فراس مقصد، پژوهشگر ارشد مؤسسه خاورمیانه در واشنگتن اظهار داشت: «در حالی که سیاست خارجی عربستان، بر اساس یک شراکت راهبردی با ایالات متحده بنا شده است، همواره در تلاش بوده تا گزینه‌های خود را در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی متنوع سازد و این امر به ریاض اجازه داده تا در مواقع لزوم انعطاف‌پذیر و عمل‌گرا باشد.»

مذاکره محرمانه

همزمان، شبکه العربیه به نقل از یک دیپلمات ارشد اروپایی  فاش کرد که دولت دونالد ترامپ به دنبال انجام مذاکرات محرمانه و مستقیم با تهران درباره برنامه هسته‌ای ایران است.

افشای این روند دیپلماتیک نشان می‌دهد که واشنگتن قصد دارد پیش از اکتبر ۲۰۲۵ - زمانی که توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ که در سال ۲۰۱۸ توسط ترامپ کنار گذاشته شد، منقضی می‌شود - به توافقی جدید با ایران دست یابد.

این دیپلمات اروپایی در گفت‌وگو با العربیه اظهار داشت: «اگر یک دولت آمریکایی بتواند به توافقی با ایران دست یابد، آن دولت ترامپ است.» 

بر اساس گزارش‌ها، این مذاکرات احتمالی از موضوعات هسته‌ای فراتر خواهد رفت. به گفته این دیپلمات اروپایی، مقامات ایرانی احتمالاً توافقی که شامل لغو تحریم‌ها باشد را خواهند پذیرفت.

وی افزود: «آسیب به متحدان منطقه‌ای تهران، شرایطی مساعد برای یک توافق گسترده‌تر ایجاد کرده است، چیزی که دو سال پیش غیرقابل تصور یا غیرواقع‌بینانه به نظر می‌رسید.»