به گزارش اکوایران، تصاویر خیرهکننده از فرودگاههای نظامی روسیه که از آنها دود غلیظ بلند میشود و بمبافکنهای راهبردی که در آتش میسوزند، نشاندهنده عزم و توانایی اوکراین در هدف قرار دادن اهدافی حتی در آن سوی مدار قطب شمال بود. عملیات جسورانه «تارعنکبوت» که اوایل ماه جاری توسط سازمان امنیت اوکراین (SBU) علیه چهار پایگاه هوایی در خاک روسیه انجام شد، همچنین اثرات ویرانگر رقابت تکنولوژیکی در زمینه هوش مصنوعی را به نمایش گذاشت.
به نوشته فایننشال تایمز، والری بورویک، مدیرعامل شرکت فرست کانتکت که تولیدکننده کوادکوپترهای کوچک و چابکی است که در عملیات علیه فرودگاههای روسیه به کار رفت، گفت: «جنگ هر روز در حال تغییر است. موجهای بزرگ پهپادها، کوچکشدن، هدفگیری خودکار با هوش مصنوعی در لحظات پایانی... باید برای همه اینها آماده باشیم.»
نوآوریهای بیامان
از آغاز تهاجم تمامعیار روسیه به اوکراین، هر دو طرف بهطور مداوم نوآوری به خرج داده و خود را تطبیق دادهاند - از جمله در زمینه سامانههای خودران و تسلیحاتی که برای مقابله با آنها طراحی شدهاند.
اگر پهپادهای ارزانقیمت نظامی را بتوان به خودروهای شوروی تشبیه کرد، بورویک از پهپادهای خود با عنوان «مرسدس» یاد میکند: ماشینهایی پیشرفته، کاملاً قابل سفارشیسازی، مجهز به هوش مصنوعی و ساختهشده از مواد باکیفیت. او گفت: «این پهپادها برای مأموریتهای خاص ساخته شدهاند و پنج برابر گرانتر از پهپادهای معمولی هستند.»
بر خلاف قاب باز پهپادهای موسوم به «دید اولشخص» (FPV) که در خط مقدم استفاده میشوند، پهپادهای بهکاررفته در عملیات تارعنکبوت دارای بدنهای بسته هستند که دستگاه را قادر میسازد در شرایط جوی نامساعد فعالیت کند و همچنین فناوری ضدجمینگ (ضد اخلال ارتباطی) را پنهان کند.
به گفته سازمان امنیت اوکراین (SBU)، سامانههای خودران مبتنی بر هوش مصنوعی این پهپادها را قادر میسازند تا حتی پس از قطع سیگنال، همچنان در مسیر از پیش تعیینشده به پرواز ادامه دهند. این نهاد افزود: «پس از نزدیک شدن و تماس با هدف از پیش تعیینشده، کلاهک جنگی بهطور خودکار فعال میشد.»
یاروسلاو آژنیوک، یکی دیگر از توسعهدهندگان پهپاد برای ارتش اوکراین، میگوید: «هر دو کشور اوکراین و روسیه در حال گسترش قابلیتهای ابتدایی خود در حوزه سیستمهای خودران هستند.» او با اشاره به چالشهای موجود در هدفگیری تمام خودکار گفت: «در حال حاضر، در میدان نبرد از سیستمهایی با قابلیت هدایت نهایی استفاده میشود، که در آن خلبان پهپاد ابتدا هدف را روی صفحه انتخاب میکند و سپس کنترل را به هوش مصنوعی میسپارد.»
به گفته آژنیوک، شرکت او به نام قانون چهارم(The Fourth Law) نخستین سیستمهای هوش مصنوعی از این نوع را حدود یک سال پیش برای آزمایش به واحدهای خط مقدم تحویل داد. به گفته او، چند شرکت دیگر نیز پروژههای مشابهی را دنبال کردهاند.
وزیر تحول دیجیتال اوکراین، میخایلو فدوروف، ماه گذشته از بهکارگیری یک هواپیمای پهپادبر خبر داد که قادر است تا ۳۰۰ کیلومتر پرواز کند و دو پهپاد دید اول شخص با قابلیت ناوبری و هدفگیری خودکار را رها سازد.
در سوی دیگر، روسیه نیز در حال تقویت ظرفیتهای هوش مصنوعی خود است. اداره اطلاعات نظامی اوکراین (HUR) روز دوشنبه اعلام کرد که پهپادی روسی را شناسایی کرده که به سامانههایی برای جستوجو و انتخاب خودکار اهداف مجهز بوده است. به گفته این نهاد، این پهپاد از قطعات ساخت آمریکا که در کنسولهای بازی استفاده میشوند، بهره میبرد.
انگیزه تغییر
تحول در جنگ پهپادی ناشی از تغییر در تاکتیکها، کاهش منابع، و نیاز به عملیات در محیطی است که مملو از تجهیزات اخلالگر سیگنالهای بیسیم است. لیوبا شیپوویچ، تحلیلگر امنیتی اوکراینی گفت: «جنگ یک رقابت دائمی برای تطبیق و سازگاری بین دو طرف است، و صرفِ افزایش کمیتها کافی نیست.»
در ماههای اخیر، ارتش اوکراین با حمایت شرکتهای فناوری نظامی و گروههای داوطلب، بهسرعت مشغول توسعه و استقرار مدلهایی از پهپادها بوده که توانایی رهگیری پهپادهای شناسایی روسی و در مرحله بعد، پهپادهای دوربرد شاهد را دارند - پهپادهایی با فناوری ایرانی که در روسیه تولید میشوند.
بوهدان دانیلیو، رئیس بخش نظامی بنیاد پریتولا، یکی از بزرگترین سازمانهای غیرنظامی اوکراینی که برای تأمین نیازهای ارتش، اقدام به جمعسپاری مالی میکند گفت: «این در حال حاضر تمرکز اصلی ماست». به گفته این بنیاد، از ابتدای سال تاکنون نزدیک به ۶۰۰ پهپاد رهگیر بالثابت تحویل داده که با آنها توانستهاند ۲۴۷ پهپاد شناسایی و انتحاری روسی را ساقط کنند. دانیلیو گفت: «چرا اوکراین همیشه راهحلهای جدید پیدا میکند؟ چون همیشه یک چیزی نداریم. گلوله توپخانه نداشتیم، پس شروع به استفاده از پهپادهای دید اول شخص کردیم. موشک ضدهوایی کافی نداریم، پس از پهپادهای رهگیر استفاده میکنیم».
این رقابت برای مقابله با پهپادهای شناسایی روسیه که از تابستان گذشته آغاز شد که بهطور فزایندهای در عمق خاک اوکراین نفوذ میکردند، ابتدا با استفاده از پهپادهای دید اول شخص ارتقایافته آغاز شد، اما از آن زمان بهتدریج با پهپادهای بالثابت قدرتمندتر و سریعتر جایگزین شده است. شیپوویچ میگوید: «اما کار هنوز در مرحله تولید انبوه نیست، و در حال حاضر فناوری مؤثری برای مقابله با پهپادهایی مثل شاهد وجود ندارد».
اوکراین همچنین در زمینه استفاده از پهپادهایی که از طریق کابل نازک و نیمهشفاف فیبر نوری سیگنال ارسال میکنند، از روسیه عقب مانده است. این فناوری ساده اما مؤثر، از زمانی که نیروهای روسی سال گذشته در منطقه کورسک (Kursk) شروع به استفاده از آن کردند، میدان نبرد را دگرگون کرده است. این فناوری به اپراتورهای روسی امکان میدهد که با دور زدن دستگاههای اخلالگر، به هر وسیله یا سربازی در محدوده کابل خود حمله کنند.
با تشدید تهاجم تابستانی مسکو، این مزیت موجب شده ارتش روسیه در ماه مه سریعتر از هر زمان دیگری از نوامبر گذشته پیشروی کند. الکساندر یاکوونکو، مدیرعامل شرکت تاف، یکی از بزرگترین تولیدکنندگان پهپاد در اوکراین گفت: «ما اشتباه کردیم. وقتی دشمن شروع به استفاده از پهپادهای فیبر نوری در محور کورسک کرد، ابتدا فکر کردیم این فناوری چندان مؤثر نخواهد بود و استفاده گستردهای از آن نخواهد شد.»
شرکت تاف در تلاش برای جبران عقبماندگی، تولید پهپادهای فیبر نوری را افزایش داده و اکنون تا ۱۰هزار دستگاه در ماه تحویل میدهد. او افزود: «اما در مجموع، احتمالاً باید تا ۷۰هزار پهپاد فیبر نوری با برد ۲۵ کیلومتر تولید کنیم تا نیاز جبهه را پاسخ دهیم.»
