به گزارش اکوایران، مسعود پزشکیان موفق شد سعید جلیلی تندرو را در رقابت‌های انتخاباتی ریاست‌جمهوری ایران شکست دهد. او در دور دوم انتخابات حدود ۶ میلیون رأی بیشتر از دور اول رأی‌گیری‌ به دست آورد و میزان مشارکت را به آستانه ۵۰ درصد رساند.

به نوشته امواج‌مدیا، در حالی که پزشکیان تماس‌ها و گفتگو با همتایان خارجی خود را از ۸ جولای آغاز کرده، مراسم تحلیلفش  چندین هفته دیگر در مجلس برگزار می‌شود. اما، این امر مانع از آن نشده که دیپلمات‌های کهنه‌کار ایرانی فوراً از هرگونه تلاش پزشکیان برای تعامل با غرب و احیای برجام حمایت نکنند.

با این حال، این سؤال باقی مانده که حاکمیت تحت سلطه محافظه‌کاران تا چه حد از چنین تعاملات دیپلماتیکی حمایت خواهند کرد. همچنین رهبر ایران نیز از پزشکیان خواسته تا راه، ابراهیم رئیسی تندرو، رئیس‌جمهور فقید کشور را دنبال کند. علاوه بر این و در مواجهه با احتمال دیپلماسی جدید ایران و غرب، اسرائیل احتمالاً بیکار نخواهد نشست.

پزشکیان ۵۴.۷۶ درصد آرا یا تقریباً ۱۶.۴ میلیون برگه رأی را از آن خود کرد. میزان حمایت از او در دور دوم، حدود ۶ میلیون بیشتر از دور اول بود جلیلی، مذاکره‌کننده سابق هسته‌ای تندرو نیز ۴۴.۳۶ درصد یا ۱۳.۵۴ میلیون رأی به دست آورد. ۳۰.۵ میلیون از ۶۱.۵ میلیون رأی‌دهنده واجد شرایط ایران در دور دوم پای صندوق‌های رأی رفتند که به طور قابل توجهی بیش از میزان مشارکت دور اول با ۳۹.۹۳ درصد است.

در حالی که پزشکیان شاهد افزایش حمایت در دور دوم انتخابات بود، اما مشارکت رأی‌دهندگان بسیار کمتر از حد معمول در اکثر انتخابات ریاست‌جمهوری از ابتدای انقلاب به شمار می‌رود.

انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۳

تمرکز بر دیپلماسی

کمال خرازی، دیپلمات ارشد سابق ایران و مشاور فعلی سیاست خارجی رهبر انقلاب پیشنهاد کمک به پزشکیان برای رفع تحریم‌های غرب را داد. خرازی که به عنوان رئیس شورای راهبردی روابط خارجی فعالیت می‌کند، از پزشکیان برای «حل مشکلات ناشی از تحریم» حمایت کرد.

این دیپلمات کهنه‌کار گفت که موفقیت پزشکیان در کسوت ریاست‌جمهوری به توانایی دولتش برای گسترش روابط با سایر کشورها «از موضع اقتدار» بستگی دارد.

چند روز قبل از دور دوم انتخابات، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه سابق که مبارزات انتخاباتی سرسختانه‌اش او را عملاً به دست راست پزشکیان تبدیل کرد، قول داد برای رفع تحریم‌ها تلاش کند.

ظریف در یک رویداد تبلیغاتی از رأی‌دهندگان خواست «کسانی که جز تحریم، تحقیر و بدبختی هیچ دستاوردی برای کشور نداشته‌اند را به خانه بفرستند».

این دیپلمات ارشد سابق در شبکه اجتماعی اکس (توییتر سابق) نوشت که ایران در دوران پزشکیان «یکپارچه‌تر، مصمم‌تر و آماده‌تر از هر زمان دیگری برای مقابله با چالش‌های خود، تقویت روابط با کشورهای همسایه و تأکید مجدد بر نقشش در نظم جهانی در حال ظهور است». او افزود: «دنیا باید با احترام متقابل، برابری و به رسمیت شناختن نقش جهانی ایران به ما گوش داده و با ما تعامل کند».

مسعود پزشکیان محمدجواد ظریف انتخابات

با این حال، سعید لیلاز، کارشناس اصلاح‌طلب در ۷ جولای هشدار داد که طراحی و اجرای سیاست بدون تأیید صریح رهبری، برای پزشکیان مخاطره‌آمیز خواهد بود لیلاز توضیح داد: «مصلحت نیست که بدون اجازه و تأیید رهبری، پزشکیان حتی کوچکترین حرکتی در حوزه سیاست خارجی انجام دهد».

رهبری بدون اشاره به سیاست خارجی، علناً از پزشکیان خواسته که بر «ظرفیت‌های داخلی» تمرکز کند. او در بیانیه‌ای ضمن تبریک پیروزی پزشکیان در انتخابات، به رئیس‌جمهور منتخب توصیه کرده که راه رئیسی را طی کرده و از ظرفیت‌های فراوان کشور استفاده کند.

رهبر انقلاب بعداً در دیدار با پزشکیان نیز موضع خود را تکرار کرد. این جلسه که بیش از حد معمول و مجموعاً پنج ساعت طول کشید، احتمالاً به شکل‌گیری استراتژی کلان رئیس‌جمهور منتخب و انتصاب‌های کابینه کمک مربوط بود.

پس از اعلام نامزدهای کابینه، تصویر واضح‌تری از اولویت‌های سیاست خارجی پزشکیان نمایان خواهد شد.

رویکرد رئیس‌جمهور منتخب در دیپلماسی

پزشکیان آشکارا از پیگیری مذاکرات با غرب برای لغو تحریم‌ها علیه ایران سخن گفته است. بنابراین، تمام نگاه‌ها به تیم سیاست خارجی او خواهد بود.

ظریف گفته که در دولت پزشکیان حضور نخواهد داشت. حتی اگر هم به کابینه جدید ملحق می‌شد، احتمالاً گزینه پزشکیان برای وزارت خارجه نمی‌بود، زیرا به احتمال زیاد، مجلس تحت سلطه محافظه‌کاران او را رد می‌کرد.

بسیاری از تحلیلگران ایرانی حدس می‌زنند که عباس عراقچی که در دوره ظریف معاون وزیر امور خارجه بود، احتمالاً به عنوان مسئول وزارت خارجه معرفی خواهد شد. از دیگر نام‌های این ترکیب می‌توان به علی اکبر صالحی، رئیس سابق دستگاه دیپلماسی و مدیر سابق برنامه هسته‌ای کشور اشاره کرد.

جدا از مذاکره بر سر توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ که ترامپ در سال ۲۰۱۸ از آن خارج شد، عراقچی مذاکرات غیرمستقیم با دولت جو بایدن بر سر احیای برجام را در پایان دوره ریاست‌جمهوری حسن روحانی رهبری کرد.

دونالد ترامپ برجام

پس از خروج ترامپ از کاخ سفید، ایران در سال ۲۰۲۱ مذاکرات غیرمستقیم با دولت بایدن را کلید زد. به گفته روحانی، همه اعضای شورای عالی امنیت ملی ایران به جز یک نفر، انجام مذاکره برای احیای برجام را تأیید کردند.

روحانی گلایه کرد که دلیل اصلی اجرانشدن این توافق به دلیل قانونی است که در دسامبر ۲۰۲۰ توسط مجلس تحت سلطه محافظه‌کاران به تصویب رسید که دولت را مجبور به گسترش فعالیت‌های هسته‌ای کرد.

در پاییز ۲۰۲۲، پیش‌نویس توافق روی میز بود اما نهایتاً توسط دولت رئیسی رد شد. تنها چند هفته بعد، آغاز اعتراضات داخلی به همراه افزایش همکاری نظامی ایران و روسیه باعث شد که خرج‌کردن سرمایه سیاسی غرب برای احیای برجام به امری ناخوشایند تبدیل شد.

در سال ۲۰۲۳، تفاهم «کاهش تنش» به طور غیرمستقیم بین ایران و ایالات متحده مورد مذاکره قرار گرفت که مستلزم مجموعه‌ای از اقدامات مرتبط با هسته‌ای و غیرهسته‌ای برای جلوگیری از تشدید بیشتر بود.

در مورد نقش و تأثیر دولت‌های منتخب ایران بر تصمیمات مهم، به ویژه در مورد سیاست خارجی، ابهاماتی وجود دارد. در می ۲۰۲۱، یک فایل صوتی فاش‌شده از ظریف حاوی شکایت او از نقش نیروهای نظامی در شکل‌دهی به سیاست‌های منطقه‌ای کشور بود.

مسیر سخت دیپلماسی

با روی کار آمدن دولت اصلاح‌طلب، نهادهای عالی نظام در موقعیتی قرار گرفته‌اند که می‌توانند انعطاف‌پذیری در سیاست خارجی نشان دهد. در حالی که رهبری چارچوب کلی سیاست خارجی جمهوری اسلامی را تعیین می‌کند، دولت متولی اجرای آن است. این امر می‌تواند آزادی عمل کافی برای پزشکیان برای پیگیری تعامل با غرب را فراهم سازد؛ اگرچه زمان‌بندی آغاز مذاکرات تا حد زیادی به فضای سیاسی ایالات متحده، خصوصاً احتمال پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری نوامبر ۲۰۲۴ آمریکا بستگی دارد.

مسعود پزشکیان انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۳

احتمالاً تا زمان مراسم تحلیف پزشکیان در اوایل ماه آگوست، نامزدهای کابینه از قبل آماده شده تا در روز تحلیف او حضور داشته باشد. فاصله کم این رویداد تا زمان تشکیل مجمع عمومی سازمان ملل همچنین به این معنی است که احتمالاً نیویورک در زمره اولین مقاصد خارجی رئیس‌جمهور جدید باشد. البته شرایط حکم می‌کند که یک پایتخت منطقه‌ای یا شرقی محل سفر خارجی پزشکیان باشد.

بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل با مشاهده بهبود روابط ایران و غرب احتمالاً مجوز اقدام علیه ایران را در آینده نزدیک می‌دهد. هدف اصلی چنین عملیاتی، چه پنهان و چه آشکار، احتمالاً برانگیختن واکنش تندروها است که آستانه و هزینه سیاسی درگیری ایران و غرب را افزایش می‌دهد.