به گزارش اکوایران، پس از ماهها تنش پنهان و اختلاف بر سر نفوذ در یمن، امارات متحده عربی تصمیم گرفت نیروهای باقیمانده خود را از این کشور بحرانزده خارج کند. این اقدام در پی تشدید اختلافات با عربستان سعودی، متحد سنتی در ائتلاف نظامی علیه حوثیها، و با هدف حفظ ایمنی نیروها و اثربخشی مأموریتهای مقابله با تروریسم صورت گرفته است. خروج امارات نه تنها مسیر صلح در یمن را پیچیدهتر میکند، بلکه رقابت منطقهای میان دو قدرت خلیج فارس و تأثیر آن بر تحولات ژئوپلتیک خاورمیانه را بار دیگر به مرکز توجه میآورد.
امارت به دنبال خروج از یمن
به نوشته بلومبرگ، امارات اعلام کرد در پی تشدید تنشها با متحد خلیج فارسی خود، عربستان سعودی، بر سر عملیات نظامی در کشور بحرانزده یمن، نیروهایش را از این کشور خارج خواهد کرد. وزارت دفاع امارات روز سهشنبه در بیانیهای اعلام کرد: «با توجه به تحولات اخیر و پیامدهای احتمالی آنها برای ایمنی و اثربخشی مأموریتهای مقابله با تروریسم»، امارات «بهطور داوطلبانه» نیروهای باقیمانده خود را از یمن خارج خواهد کرد. ابوظبی پیشتر اتهامات ریاض را مبنی بر هدایت یک گروه جداییطلب در جنوب یمن به شکلی که امنیت مرزهای عربستان را تهدید میکند، رد کرده بود؛ اختلافی که روابط گاه پرتنش میان دو همسایه ثروتمند نفتی را آشکار کرده است. عربستان سعودی از امارات خواسته بود نیروهایش را از یمن خارج کرده و حمایت از گروههای مسلح در این کشور را متوقف کند؛ جایی که دو کشور از جناحهای رقیب پشتیبانی میکنند.
اکوایران: حمله هوایی ائتلاف سعودی به مواضع نیروهای جداییطلب مورد حمایت امارات در بندر مکلا، نهتنها موازنه قدرت در جنوب یمن را دستخوش تغییر کرده، بلکه اختلافات پنهان ریاض و ابوظبی را به سطحی بیسابقه رسانده است.
این تنشها پس از حملات هوایی ائتلاف تحت رهبری عربستان به بندر مکلا در یمن رخ داد؛ حملاتی که به گفته ائتلاف، محمولهای از سلاح را هدف قرار داد که از بندر فجیره امارات ارسال شده و قرار بود به شورای انتقالی جنوب (STC) گروه مورد حمایت ابوظبی که بهدنبال ایجاد حاکمیت مستقل در جنوب یمن است، تحویل داده شود. وزارت امور خارجه امارات اعلام کرد اولویتهای این کشور در یمن «حمایت از بازگشت مشروعیت و مبارزه با تروریسم، همراه با احترام کامل به حاکمیت جمهوری یمن» است. این وزارتخانه گفت محموله ارسالشده به مکلا شامل خودروهایی برای استفاده نیروهای اماراتی بوده است.
سخنگوی ائتلاف تحت رهبری عربستان، ترکی المالکی، بعداً در پستهایی در شبکه اجتماعی ایکس گفت دو کشتی حامل بیش از ۸۰ خودرو و تعدادی کانتینر حاوی سلاح و مهمات، بدون مجوز و با سیستم شناسایی خاموش وارد بندر مکلا شدهاند. او افزود که از مقامهای اماراتی خواسته شده بود محموله در بندر نگه داشته شود، اما امارات خودروها و کانتینرها را به یک پایگاه منتقل کرده است. به گفته المالکی، پس از اعتراضهای بیشتر، خودروها به بندر بازگردانده شدند، اما کانتینرها همچنان در پایگاه باقی ماندهاند. او اضافه کرد که این سلاحها قرار بود در نقاط مختلف استان حضرموت توزیع شوند که میتوانست به تشدید تنشهای نظامی اخیر منجر شود. وی گفت این حمله هوایی «عملیاتی محدود» بوده که «بهگونهای انجام شده تا ایمنی جان افراد و تأسیسات بندر تضمین شود.»
یمن و دشواری صلح
عربستان سعودی و امارات از گروههای سیاسی رقیب در یمن حمایت میکنند؛ کشوری که در تقاطع مسیرهای حیاتی کشتیرانی و در حاشیه یکی از مهمترین مناطق صادرکننده انرژی جهان قرار دارد. تعمیق شکافها میان این دو کشور تلاشهای صلح در یمن را متوقف کرده است؛ کشوری که از زمانی که نیروهای حوثی در سال ۲۰۱۴ پایتخت، صنعا، را تصرف کردند، درگیر جنگ بوده است. ریاض از دولت بهرسمیتشناختهشده بینالمللی حمایت میکند، در حالی که امارات پشتیبان شورای انتقالی جنوب است. حوثیها کنترل حدود یکسوم خاک یمن را در اختیار دارند و پس از آغاز جنگ غزه در سال ۲۰۲۳، حملات پراکندهای علیه کشتیرانی در دریای سرخ انجام دادهاند.
هر دو کشور عربستان و امارات بخشی از ائتلافی بودند که در سال ۲۰۱۵ برای مقابله با حوثیها تشکیل شد؛ جنگی طولانی که نزدیک به ۴۰۰ هزار کشته بر جای گذاشت. امارات بهتدریج مشارکت خود را کاهش داد، در حالی که حوثیها قدرتمندتر شدند و در سال ۲۰۲۲ یک آتشبس شکننده برقرار شد. تنشها در این ماه زمانی بالا گرفت که شورای انتقالی جنوب کنترل دو استان، از جمله حضرموت، بزرگترین استان یمن در نزدیکی مرز عربستان را به دست گرفت. این گروه اعلام کرد هدفش قطع مسیرهای قاچاق مورد استفاده حوثیها بوده است.
بالاترین سطح تنش تا به امروز
به نوشته رویترز، یک منبع وابسته به عربستان گفت که تشدید تنشها ناشی از یک سوءبرداشت بوده که پس از گفتوگوهای ماه نوامبر در واشنگتن میان محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، و دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، درباره جنگ سودان شکل گرفته است. این منبع گفت از ماه دسامبر تاکنون گفتوگوهای سطح بالا، از جمله تماسهای تلفنی، میان عربستان سعودی و امارات متحده عربی انجام شده، اما این مذاکرات هنوز به نتایج ملموسی در میدان منجر نشده است.
هرگونه شعلهور شدن بیشتر تنش میان عربستان سعودی و امارات متحده عربی، چشمانداز نامطلوبی برای خلیج فارس برخوردار از قدرت مالی خواهد داشت؛ منطقهای که به داشتن ثبات در میان خاورمیانهای پرآشوب افتخار میکند. اختلافنظر میان عربستان و امارات میتواند دستیابی به اجماع درباره تصمیمات مربوط به تولید نفت را نیز دشوار کند. این دو کشور در حال آمادهسازی برای برگزاری یک نشست مجازی با دیگر اعضای اوپکپلاس در روز یکشنبه هستند. نیل کویلیام، پژوهشگر ارشد اندیشکده چتمهاوس، گفت: «روابط میان این دو کشور هرگز آسان نبوده، اما به نظر میرسد اصطکاک میان آنها در شدیدترین حالت خود طی سالهای اخیر قرار دارد».
واگرایی بر سر سودان
کویلیام گفت: «هر دو کشور تمایل دارند تنش در روابط را کماهمیت جلوه دهند و استدلال میکنند که رقابت میان دولتها امری طبیعی است. اما شدت این رقابت در سال گذشته بهطور محسوسی افزایش یافته و در چندین عرصه مختلف بروز پیدا کرده است.» یکی از این عرصهها سودان است؛ کشوری که از آوریل ۲۰۲۳ درگیر جنگ داخلی شده و با یکی از بدترین بحرانهای انسانی جهان مواجه است. گروه چهارجانبه موسوم به «کواد» شامل عربستان سعودی، مصر، آمریکا و امارات متحده عربی، هدایت تلاشهای دیپلماتیک درباره این درگیری را بر عهده داشته است، اما جنگ همچنان ادامه دارد.
سودان برای امارات مسئلهای حساس به شمار میرود. کارشناسان سازمان ملل و شماری از اعضای کنگره آمریکا، امارات را به حمایت از نیروهای واکنش سریع سودان (RSF) یک نیروی شبهنظامی که با ارتش سودان میجنگد، متهم کردهاند. امارات این اتهام را رد کرده و میگوید از هیچیک از طرفهای درگیر حمایت نمیکند. ترامپ و ولیعهد عربستان در دیدار ماه نوامبر خود در واشنگتن درباره سودان گفتوگو کردند. به گفته این منبع، رهبری امارات از این موضوع خشمگین شده بود، زیرا به آنها «اطلاعات نادرستی» داده شده بود مبنی بر اینکه ولیعهد عربستان در جریان این دیدار، نهتنها خواستار تحریمهای بیشتر علیه نیروهای واکنش سریع شده، بلکه درخواست اعمال تحریمهای مستقیمتری علیه خود امارات به دلیل حمایت ادعایی از این گروه را نیز مطرح کرده است.
ولی نصر نیز در یک توئیت به رویدادهای اخیر میان عربستان و امارات اشاره کرد و گفت:«درگیری عربستان سعودی و امارات متحده عربی در یمن، و مانور اسرائیل در سومالیلند، تحولات ژئواستراتژیک مهمی هستند که محاسبات منطقهای را تغییر خواهند داد. این تحولات نشاندهنده همگرایی منافع اسرائیل و امارات در شاخ آفریقا و یمن است؛ همگراییای که عربستان سعودی را تهدید میکند و میتواند این کشور را به ایران و ترکیه نزدیکتر سازد، امری که پیامدهایی جدی برای منطقه شام و خلیج فارس به همراه خواهد داشت.
آمریکا و چالش دوباره در خاورمیانه
این تنشها چالشی دیپلماتیک برای ایالات متحده ایجاد کرده و خطر گسترش درگیریها را در منطقهای افزایش میدهد که پیشتر نیز شاهد دو سال جنگ میان اسرائیل و ایران و نیروهای مقاومت بوده است. به نوشته والاستریت ژورنال، این شکاف، در زمانی که آمریکا تلاش میکند ایران را مهار کرده و تهران را به کنار گذاشتن برنامه هستهایاش متقاعد سازد، به مانعی ناخواسته تبدیل شده است. محمد الباشا، بنیانگذار شرکت مشاوره امنیتی در آمریکا، گفت: «تقابل کنونی امارات و عربستان در یمن، حاصل انباشت اختلافات در پروندههای متعدد است که به رقابتی آرام اما مداوم انجامیده است.»
اکوایران: به نظر میرسد اسرائیل پشت یک توافق محرمانه با امارات متحده عربی در جهت از بین بردن نقش عربستان سعودی به عنوان قدرت منطقهای خلیج فارس است.
او افزود: «مسیر تحولات نشاندهنده تشدید بیشتر تنشها پس از رویدادهای امروز است. یمن در معرض آن قرار دارد که به میدان بعدی تبدیل شود؛ جایی که این رقابت گستردهتر بهطور آشکار حالت تقابلی به خود بگیرد.» به گفته او، جلوگیری از چنین روندی مستلزم میانجیگری آمریکا خواهد بود. مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا، آخر هفته گذشته نسبت به تحولات یمن ابراز نگرانی کرد و خواستار خویشتنداری شد. عربستان سعودی و امارات مدتهاست روابطی مسالمتآمیز با یکدیگر داشتهاند و هر دو از شرکای کلیدی امنیتی آمریکا به شمار میروند، اما تنشها همواره اندکی زیر سطح باقی مانده و گاهوبیگاه شعلهور شده است.
رقابت بر سر پادشاهی
شیخ محمد بن زاید آل نهیان، رئیسجمهور امارات، زمانی نقش راهنما و مربی ولیعهد عربستان، محمد بن سلمان، را ایفا میکرد، اما در سالهای اخیر این دو رهبر بر سر اینکه چه کسی سکاندار تحولات خاورمیانه باشد، دچار اختلاف شدهاند. وزارت امور خارجه عربستان سعودی روز سهشنبه اعلام کرد: «پادشاهی همچنین امیدوار است کشور برادر، امارات متحده عربی، گامهای لازم را برای حفظ روابط دوجانبه میان دو کشور برادر بردارد.»
عربستان سعودی بهطور رسمی از یمنی متحد و یکپارچه حمایت میکند، اما در عمل، با توجه به اینکه حوثیها کنترل شمالغرب کشور و پایتخت تاریخی آن، صنعا، را بهطور کامل در اختیار دارند، ریاض تمرکز خود را بیشتر بر مدیریت درگیریهای داخلی میان جناحهای یمنی و قرار دادن نیروهای نیابتی خود در مناطق مرزی معطوف کرده است. دولت ترامپ سرمایهگذاری قابل توجهی بر روابط با قدرتهای خلیج فارس انجام داده است. ترامپ در بهار امسال سفری پررنگ و پرحاشیه به کشورهای خلیج فارس داشت و ماه گذشته نیز از محمد بن سلمان در کاخ سفید استقبال کرد.
