از محاصره و تحریم تا ابرپروژه‌های چندمیلیاردی؛ چگونه امیر قطر چشمان بن سلمان را خیره به خود کرد؟

به گزارش اکوایران، در حرکتی نمادین از صمیمیت که پس از سال‌ها روابط پرتنش صورت گرفت، محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان در خودروی شاسی‌بلند بنتلی که امیر قطر پشت فرمانش نشسته بود، از ساختمان‌های جدید و درخشان دوحه دیدن کرد.

به نوشته رویترز، سفر سال ۲۰۲۱ بن سلمان به کشور کوچک همسایه در خلیج فارس نه تنها به خاتمه‌یافتن کینه سیاسی تلخی که به مدت سه سال ادامه داشت کمک کرد، بلکه باعث رونق روابط تجاری قطر و عربستان شد که از آن زمان تاکنون، سرعت بیشتری گرفته است.

در سفر به پایتخت قطر، بن سلمان از یک بزرگراه ۱۰ بانده جدید، یک متروی پیشرفته و یک استادیوم ۹۰ هزار نفری مخصوص جام جهانی با نمای طلایی دیدن کرد که دقیقاً همان نوع پروژه‌های غول‌پیکری بود که شاهزاده سعودی مشتاق است در کشور خود بسازد.

در گزارش‌های خبری محلی از گشت‌وگذار دو رهبر، هیچ صحبتی از واکنش بن سلمان به مناظر دیده نمی‌شود؛ اما افزایش چشمگیر تجارت جدید بین شرکت‌های قطری و سعودی، از راه‌آهن گرفته تا سلاح و حتی پروژه‌ای برای آوردن برف به صحرای عربستان، نشان می‌دهد که سفرش به ایجاد نقطه‌عطفی در روابط کمک کرده است.

پس از پایان جام جهانی ۲۰۲۲ و خاتمه رونق یک دهه‌ای صنعت ساخت‌و‌ساز در قطر، شرکت‌های قطری از فرصت به دست آمده برای ارائه دانش فنی و توانایی خود به پادشاهی عربستان که در آستانه بزرگترین رویداد ورزشی جهان به دست آورده بودند، استفاده کردند.

به گفته چهار مدیر اجرایی کسب‌وکار، سه تحلیلگر و دو دیپلمات، این اقدام منجر به انعقاد قراردادهایی به ارزش حداقل ۱۰ میلیارد دلار شد و با تحکیم شراکت بین شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر و بن سلمان، تحولاتی را رقم زد که مورد استقبال متحدان غربی که به دنبال تقویت ثبات در منطقه‌ای بی‌ثبات هستند، قرار گرفت.

حجم قراردادهای سعودی و پیمانکاران قطری که پس از پایان محاصره دوحه منعقد گشت، پیش از این گزارش نشده بود و نشان می‌دهد که شرکت‌های قطری نقش مهمی در تکمیل پروژه‌های کلان به اصطلاح «گیگا»ی عربستان دارند. این پروژه‌ها طرح‌های عظیمی هستند که برای دستیابی به اهداف بلندپروازانه ۲۰۳۰ برای متنوع‌سازی اقتصاد عربستان سعودی به دور از نفت، حیاتی محسوب می‌شود.

این اتحاد در تضادی آشکار با شکرابی است که در سال ۲۰۱۷ آغاز شد؛ زمانی که عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین و مصر با تحریم قطر، آن را به حمایت از تروریست‌ها متهم کردند و اقتصاد قطر را تحت فشار قرار دادند. قطر این اتهامات را رد کرد و این اختلاف در سال ۲۰۲۱ و اقدامات آشتی‌جویانه پایان یافت.

سیف الرحمن خان، مدیرعامل و مالک شرکت ساختمانی قطری ردکو گفت: «در عربستان سعودی کارهای زیادی وجود دارد. فکر می‌کنم همه شرکت‌های خاورمیانه وارد کار شوند». خان افزود که سفر بن سلمان مهم بود، زیرا باعث شد یک کمیته مشترک سعودی-قطری که وظیفه احیای روابط را بر عهده داشت، شرکت‌های قطری را که می‌توانستند در پروژه‌های سعودی مشارکت کنند، شناسایی کرد.

در دسامبر ۲۰۲۳، نشست کمیته هماهنگی سعودی-قطری در «فضای دوستانه، برادرانه و اعتماد متقابل» برگزار شد و طبق بیانیه مشترکی، «رنسانس برای دو کشور» را طلب کرد.

اکنون شرکت ردکو بر روی بتن پیش‌ساخته و کارخانه‌های بتن تمرکز دارد که در حال حاضر در نئوم، پروژه پرچم‌دار چند میلیارد دلاری عربستان که منطقه اقتصادی عظیمی به وسعت بلژیک است، مشارکت دارد.

شروع دوباره!

برای چهار دهه، شرکت ردکو با تمرکز بر روی پروژه‌های قطری، میلیاردها دلار درآمد کسب کرد. اما تمرکز این شرکت به طور قابل‌توجهی به عربستان سعودی معطوف شده است. به گفته خان، اولین قراردادهای این شرکت در پادشاهی به ارزش ۳ میلیارد دلار است و آن‌ها اکثر کارکنان خود که بیش از ۸ هزار نفر می‌شود و بخش اعظم موجودی تجهیزات سنگین خود را از قطر به منطقه‌ای صنعتی در ساحل دریای سرخ، یعنی رأس الخیم، منتقل کرده‌اند.

خان گفت که سفر بن سلمان در سال ۲۰۲۱ باعث شد تا مقامات سعودی از شرکت‌های برتر ساختمانی قطر برای مناقصه پروژه‌ها دعوت کنند. با پایان‌یافتن کار ردکو روی پروژه‌های جام جهانی، خان به نئوم سفر کرد و پروپوزال خود را ارائه داد.

او گفت: «آن‌ها از ما استقبال کرده و مناقصه را برای ما آسان ساختند». او افزود که به دلیل عدم فعالیت بانکی ردکو در عربستان، سعودی‌ها از الزام معمول برای شرکت‌کنندگان در مناقصه مبنی بر سپردن وثیقه ۱۰ درصدی صرف نظر کردند.

برخی از پروژه‌های نئوم به تعویق افتاده‌اند، اما ردکو پیش رفته است.

طی شش ماه، ردکو یک کارخانه پیش‌ساخته بتنی به طول ۱.۵ کیلومتر که بزرگترین کارخانه در جهان محسوب می‌شود را ساخت و اکنون روی تونل‌های راه‌آهن زیرزمینی و کریدور زیرساختی و آبراهه‌ها برای یک خط لوله ۱۴۷ کیلومتری برای تأمین آب جهت ساختن برف در تروجِنا، اولین پیست اسکی عربستان سعودی کار می‌کند. خان گفت: «آن‌ها می‌خواستند ما بدون صرف زمان برای آماده‌سازی، بلافاصله شروع کنیم و ما نیز چنین کردیم».

روابط دیپلماتیک نیز رو به بهبود گذاشته است. به عنوان مثال، عربستان سعودی از تلاش‌های قطر برای میانجی‌گری بین اسرائیل و حماس در مورد جنگ غزه حمایت می‌کند.

دوحه با عقب‌نشینی از برخی جنبه‌های سیاست خارجی خود، مانند انصراف از مخالفت با تلاش‌های سعودی برای بازگرداندن سوریه به اتحادیه عرب و عقب‌نشینی از مذاکرات صلح در یمن و سودان، از ایجاد اختلاف با ریاض اجتناب کرده است.

از گاو شیرده تا پروژه‌های ۷ میلیاردی

قطر و عربستان سعودی همچنین در حال بررسی راه‌هایی برای ساخت مشترک تسلیحات و سایر اقلام دفاعی هستند. در این راستا، شرکت هلدینگ بِرِیزِن، یک شرکت دفاعی که بخشی از سهام آن متعلق به وزارت دفاع قطر است، در ماه فوریه برای همکاری با سامی، همتای سعودی خود به توافق رسید.

عبدالله الخاطر، مدیرعامل بریزن گفت: «اگر تأیید سیاسی از هر دو طرف را نداشتیم، این فرصت همکاری را به دست نمی‌آوردیم». او گفت که ریاض قصد دارد نیمی از بودجه تسلیحاتی خود را در داخل کشور خرج کند که برای بریزن بسیار اهمیت دارد

کریستین کوتس اولریشسن، کارشناس خلیج فارس و عضو مؤسسه بیکر دانشگاه رایس گفت: «روابط اقتصادی قوی‌تر منافع قطر و عربستان سعودی را به هم نزدیک‌تر می‌کند تا بر مسائل گذشته غلبه کرده و بهبود سریع روابط سیاسی را تقویت کند».

برای قطر، به عنوان یک صادرکننده برتر گاز طبیعی مایع، این فرصتی برای محکم‌کردن روابطش با قدرتمندترین کشور عرب و در عین حال، تلاش برای تنوع‌بخشیدن به اقتصاد خود است.

برای اینکه تغییر ۱۸۰ درجه‌ای روابط روشن‌تر شود، باید ذکر کنیم که معتز و رامز الخیاط (کارآفرینان سوری مستقر در دوحه) با ارسال ۴ هزار گاو شیرده برای رفع کمبود شدید مواد غذایی در قطر، از تحریم عربستان سعودی علیه این کشور طفره رفتند. برای تسلیم‌کردن دوحه، ریاض مرز را بسته و مسیر اصلی تامین مواد غذایی و لبنیات قطر را قطع کرده بود.

این دو برادر که در طول دوران شکاف خلیج فارس هیچ تجارتی با عربستان سعودی نداشتند، اکنون به رویترز گفته‌اند که پروژه‌های ساختمانی به ارزش ۷ میلیارد دلار در داخل این پادشاهی در دست اجرا دارند.