خطر مسابقه تسلیحاتی روسیه و ایالات متحده تا چه حد جدی است؟

به گزارش اکوایران، چهار دهه پیش، ایالات متحده موشک‌های کروز و هسته‌ای پرشینگ ۲ را در اروپا برای مقابله با اس‌اس-۲۰های شوروی مستقر کرد، اقدامی که تنش‌های جنگ سرد را برانگیخت، اما طی سال‌ها به یک توافق تاریخی خلع سلاح منجر شد.

میخائیل گورباچف، رهبر اتحاد جماهیر شوروی، در دسامبر 1987 به رونالد ریگان، رئیس‌جمهور ایالات متحده گفت: «ما می‌توانیم به کاشتن این نهال افتخار کنیم که ممکن است روزی به درخت تنومند صلح تبدیل شود.» 

آن‌ها بر اساس یک معاهده توافق کردند تمام تسلیحات هسته‌ای و متعارف برد کوتاهتر و میان برد زمینی (INF) را که برد آنها بین 500 کیلومتر تا 5500 کیلومتر بود، برچینند.

این نهال تا سال 2019 زنده ماند، زمانی که دونالد ترامپ، رئیس جمهور وقت ایالات متحده، با استناد به نقض‌های ادعایی که روسیه آن را رد کرد، از معاهده خارج شد. 

اما پیامدهای مخاطره آمیز از هم گسیختگی کامل این پیمان تنها در حال حاضر کاملاً آشکار شده است، در حالی که هر دو طرف برنامه‌های خود را برای استقرار جدید تنظیم می‌کنند.

در 28 ژوئن، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه علناً گفت که روسیه تولید موشک‌های کوتاه‌برد و میان‌برد زمینی را از سر می‌گیرد- کاری که غرب گمان می‌کند روسیه در هر حال در حال انجام آن بود- و در صورت نیاز تصمیم‌گیری می‌کند که کجا آنها را نصب کند. 

کارشناسان امنیتی بر این باورند که این موشک‌ها، مانند اکثر سامانه‌های روسی، قادر به حمل کلاهک‌های متداول یا هسته‌ای خواهند بود.

در 10 ژوئیه، ایالات متحده اعلام کرد که از سال 2026 استقرار تسلیحاتی را در آلمان آغاز خواهد کرد که شامل SM-6 و Tomahawks می‌شود که قبلاً عمدتاً روی کشتی‌ها قرار می‌گرفتند و موشک‌های مافوق صوت جدید. 

این‌ها سیستم‌های متعارف هستند، اما برخی از آنها نیز می‌توانند، از نظر تئوری، مجهز به کلاهک هسته‌ای باشند.

تصمیمات اتخاذ شده در پس زمینه تنش‌های حاد بر سر جنگ روسیه در اوکراین و آنچه که غرب به عنوان لفاظی‌های تهدید آمیز هسته‌ای پوتین می‌بیند، به مجموعه‌ای از تهدیدات از قبل پیچیده برای هر دو طرف می‌افزاید. 

آنها همچنین بخشی از یک مسابقه تسلیحاتی گسترده‌تر با چین را تشکیل می‌دهند.

جان ولفستال، مدیر ریسک جهانی در فدراسیون دانشمندان آمریکایی گفت: «واقعیت این است که روسیه و ایالات متحده هر دو اقداماتی را انجام می‌دهند که به اعتقاد آنها امنیتشان را افزایش می‌دهد، صرف نظر از اینکه این امر به ضرر دیگری تمام شود یا خیر.»

ولفستال، یکی از مقامات سابق کنترل تسلیحات ایالات متحده، در این‌باره گفت: «و در نتیجه، هر حرکتی که ایالات متحده یا روسیه انجام می‌دهند، بر دشمن فشار وارد می‌کند تا به نحوی از نظر سیاسی یا نظامی پاسخ دهد. این تعریف مسابقه تسلیحاتی است.»

سناریوهای حمله

آندری باکلیتسکی، محقق ارشد موسسه تحقیقات خلع سلاح سازمان ملل، گفت که استقرار برنامه‌ریزی شده «سناریوهای بیشتری برای رویارویی نظامی مستقیم بین روسیه و کشورهای ناتو» ایجاد می‌کند که همه طرف‌ها باید برای آن آماده شوند.

او گفت که به طور فرضی، اینها می‌تواند احتمالاتی مانند حمله روسیه به یک پایگاه لهستانی که در آن تسلیحات غربی به مقصد اوکراین ذخیره می‌شود، یا حمله ایالات متحده به یک رادار روسی یا یک پست فرماندهی و کنترل باشد.

به گفته او هر یک از طرفین قبلاً توانایی انجام چنین حملاتی را با استفاده از موشک‌های پرتاب شده از دریا یا هوا دارند، اما افزودن سلاح‌های زمینی به آنها گزینه‌های بیشتری برای انجام حمله و مقاومت در برابر پاسخ دشمن می‌دهد.

به گفته کارشناسان، خطر این است که این امر به تنش‌های بیشتر دامن می‌زند.

ولفستال گفت که استقرار برنامه‌ریزی‌شده ایالات متحده در آلمان را به‌عنوان سیگنالی برای اطمینان خاطر به متحدان اروپایی می‌داند تا گامی که مزیت نظامی قابل‌توجهی به او بدهد.

او گفت: «تنها نگرانی من در مورد استقرار این سیستم‌ها این است که ممکن است واقعاً به توان نظامی ما اضافه نکنند، اما تقریباً به طور قطع خطر تسریع یک بحران و رشد خارج از کنترل آن را افزایش می‌دهند.»

اولریش کوئن، متخصص کنترل تسلیحات در موسسه تحقیقات صلح و سیاست امنیتی در هامبورگ، در یک مصاحبه تلفنی گفت: «از دیدگاه روسیه، اگر این نوع تسلیحات را در اروپا مستقر کنید، می‌توانند اثرات استراتژیک (تهدید) به مراکز فرماندهی روسیه، به مراکز سیاسی در روسیه، به فرودگاه‌ها، پایگاه‌های هوایی که بمب‌افکن‌های استراتژیک روسی در آن قرار دارند، ایجاد کنند.»

او گفت که روسیه ممکن است با استقرار موشک‌های راهبردی بیشتری که به سمت قاره ایالات متحده هدف گرفته، پاسخ دهد.

چین چگونه پاسخ خواهد داد؟

هر گونه استقرار موشک‌های میان‌برد روسیه و ایالات متحده نیز می‌تواند باعث افزایش بیشتر آماده‌سازی چین شود، چینی که متعهد به معاهده اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده در سال 1987 نبود و بنابراین آزاد بوده است تا زرادخانه INF خود را افزایش دهد.

وزارت دفاع ایالات متحده در گزارشی در سال 2023 به کنگره اعلام کرد که نیروی موشکی چین دارای 2300 موشک با برد بین 300 کیلومتر تا 3000 کیلومتر و 500 موشک دیگر است که می‌توانند بین 3000 کیلومتر تا 5500 کیلومتر حرکت کنند.

نگرانی در مورد موشک‌های چین عامل مهمی در پشت تصمیم ترامپ برای خروج از معاهده با روسیه بود و ایالات متحده قبلاً گامی اولیه برای قرار دادن تسلیحات میان برد خود در کشورهای متحد در آسیا برداشته است. 

ایالات متحده در ماه آوریل، اولین استقرار خارج از کشور از موشک‌های زمین‌پرتابی که قبلاً ممنوع بود، را در یک تمرین نظامی دو هفته‌ای در فیلیپین انجام داد.

کوئن گفت: «این یک مسابقه تسلیحاتی دوجانبه بین روسیه و ایالات متحده و متحدانش نخواهد بود، بلکه با پتانسیل درگیر شدن چین و متحدان ایالات متحده همچون کره‌جنوبی و ژاپن، بسیار پیچیده‌تر خواهد بود.»

هر سه کارشناس گفتند که شانس روسیه و ایالات متحده برای دستیابی به یک توافق کنترل تسلیحاتی از نوعی که ریگان و گورباچف در دهه 1980 منعقد کردند بسیار دور از دسترس است.

باکلیتسکی گفت: «حتی اگر روسیه و ایالات متحده کاملاً موافق باشند که «این موضوع به کسی کمک نمی‌کند، بیایید به معاهده INF برگردیم.» یا هر چیز دیگری، ایالات متحده نمی‌تواند به دلیل چین این کار را انجام دهد، زیرا آنها واقعاً به آن سیستم‌ها برای مطابقت با توانایی‌های چینی‌ها نیاز دارند.»

او افزود که احتمال این است که «ما فقط به انباشته کردن این سیستم‌ها و هدف قرار دادن یکدیگر با آنها ادامه خواهیم داد. بنابراین به نظر نمی‌رسد که روزهای خوبی در پیش داشته باشیم.»