نگرانی بزرگ هسته‌ای واشنگتن پس از حمله اسرائیل

به گزارش اکوایران، زمانی که جنگنده‌های اسرائیلی جمعه شب از باند پرواز برخاستند، رهسپار اهدافی در ایران شدند.

به نوشته نیویورک تایمز، پیش از به هوا خاستن این جنگنده‌ها، رهبران نظامی اسرائیل در تماس‌های خود با لوید آستین، وزیر دفاع آمریکا و دیگر مقام‌های ارشد این کشور در نهایت به این نتیجه رسیده بودند که در مقایسه با دیگر گزینه‌ها، ضربه به سامانه‌های دفاع هوایی مزیت بیش‌تری برای آن‌ها به همراه دارد.

واکنش سنجیده در تهران

تا روز شنبه، مقام‌های آمریکایی و اسرائیلی مدعی یک موفقیت بزرگ بودند، اما در پس رضایت از این دستاوردهای نظامی، نگرانی‌های بلندمدت وجود دارد. با ضربه ادعایی به سامانه‌های دفاع هوایی ساخت روسیه، برخی در غرب نگرانند که تهران به این نتیجه برسد که تنها یک دفاع برای آن‌ها باقی مانده است: بازدارندگی هسته‌ای.

این همان چیزی است که استراتژیست‌های آمریکایی شدیدا سعی کرده‌اند با استفاده از روش‌های گوناگون -از قبیل خرابکاری، حملات سایبری و دیپلماسی- از آن اجتناب کنند.

به نظر می‌رسد جو بایدن که سه هفته پیش به طور عمومی به اسرائیل هشدار داده بود که از حمله به سایت‌های هسته‌ای و انرژی ایران خودداری کند، از اینکه برای یک‌بار هم که شده بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل به او گوش داده، راضی است. بایدن به خبرنگاران گفت: «به نظر می‌رسد که آن‌ها هیچ چیزی جز اهداف نظامی را هدف قرار نداده‌اند». او همچنین ابراز امیدواری کرد که این حمله پایان کار باشد.

این امیدواری چندان واقع‌بینانه به نظر نمی‌رسد. حتی مشاوران بایدن نیز تردید دارند که مقامات ایران به خاطر حفظ وجهه هم که شده، به سادگی اجازه نخواهند داد که این حملات بی‌پاسخ بماند. بایدن دستور داده که نیروهای آمریکایی در منطقه، به ویژه نیروهایی که در عراق و سوریه هستند، در حالت آماده‌باش بالاتری قرار گیرند. هفته گذشته، نیروهای آمریکایی واحد جدیدی از دفاع هوایی که به اسرائیل ارسال شده بود را مستقر کردند و در خلیج فارس نیز گروه‌های اضافی از جنگنده‌های اف-۱۶، اف-۱۵ای و اِی-۱۰ وارثاگ به نیروهای مستقر ملحق شدند.

پیش از این گزارش شده بود که مقامات عالی‌رتبه جلسه‌ای داشته تا اقدامات بعدی را تعیین کنند؛ اگر چه به شکلی سنجیده توصیه  شده که نباید در مورد این حملات «بزرگ‌نمایی یا کوچک‌نمایی» شود. جدا از هشدارهای مبهم و قوی از دیگر مقامات ایرانی درباره دفاع از حاکمیت کشور، شواهدی وجود ندارد که نشان دهد تصمیمی درباره واکنش اتخاذ شده باشد.

با این حال این ریسک وجود دارد که اگر ایران بخواهد درگیری را تشدید کند، ممکن است امکانات نظامی و هسته‌ایش بیشتر از هر زمان دیگری در معرض خطر قرار گیرد.

برگ آس تهران

حتی اگر ایران تصمیم بگیرد با حمله‌نکردن به اسرائیل، ریسک حمله مجدد نیروی هوایی این رژیم را به جان نخرد تا متحمل خسارت بیشتری نشود، همچنان گزینه دیگری نیز در دست دارد. آن‌ها می‌توانند به طور عمومی یا مخفیانه، برنامه هسته‌ای خود را به شکل قابل توجه توسعه دهند..

ایران هرگز تا این حد به آستانه هسته‌ای نزدیک‌تر نبوده است. اکنون این کشور ذخایر اورانیوم غنی‌شده‌ای بزرگ‌تر از هر زمان دیگری دارد.

بر اساس گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران اکنون به اندازه کافی اورانیوم غنی‌شده متوسط دارد که می‌تواند سه تا چهار دستگاه هسته‌ای بسازد. این به خاطر افزایش تولیدی است که بلافاصله پس از خروج دونالد ترامپ از برجام آغاز شد.

تاکنون کارشناسان آمریکایی هیچ نشانه‌ای از تصمیم سیاسی ایران برای شتاب به سوی گریز هسته‌ای مشاهده نکرده‌اند. اما همانطور که یکی از مقامات ارشد آمریکایی گفت، کشورها زمانی به این سمت می‌روند که احساس آسیب‌پذیری می‌کنند و امروز، این دقیقاً احساس ملی ایران است.

بایدن از زمان حضورش در سنا بر برنامه هسته‌ای ایران تمرکز داشته و یکی از شرکت‌کنندگان اصلی در مناظرات درون دولت اوباما درباره استفاده از سلاح سایبری برای نابودی سانتریفیوژهای هسته‌ای ایران در نطنز بود.

در روزهای بعد از حمله ۱ اکتبر ایران، بایدن به وضوح به اسرائیل هشدار داد که سایت‌های انرژی و هسته‌ای را از فهرست اهداف خود حذف کند.

مقام‌های اسرائیلی که با این ادعا که حمله ایران خسارت چندانی به بار نیاورد، ابراز خوشحالی می‌کردند، در ابتدا، تمایل داشتند که با حمله به دارایی‌های مهم ایران تلافی کنند، اما پس از اینکه بایدن گفت از هرگونه حمله متقابل که جنگ منطقه‌ای گسترده‌تری را به همراه داشته باشد، حمایت نخواهد کرد، از این تصمیم منصرف شدند.

فشار بایدن یا تصمیم تل‌آویو؟

زمانی که یک خبرنگار از بایدن به طور خاص درباره حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران پرسید، رئیس‌جمهور به وضوح بیان کرد که آن را یک گام بسیار فراتر از حد می‌داند. او گفت که جواب منفی است و با اشاره به اینکه رهبران گروه هفت، شامل بریتانیا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، ژاپن و کانادا را گرد هم آورده، افزود: «همه ما به این توافق رسیدیم که اسرائیل حق پاسخگویی دارند، اما باید متناسب پاسخ دهد».

مقام‌های اسرائیلی تأکید می‌کنند که تصمیمات خود درباره اینکه چه چیزی را هدف قرار دهند، خودشان اتخاذ کردند و تحت فشار آمریکا قرار نگرفتند. اما همچنین آن‌ها گفتند که درباره زمان و برنامه‌های خود به ایالات متحده اطلاع داده و ایالات متحده نیز موافقت کرد که سریعاً ذخیره تسلیحات را که برای این حمله کاهش یافته بود، تجدید کند. یک هفته قبل از آن، بایدن اذعان داشت که از زمان و اهداف آگاه بود.

با این حال، بحث‌های قابل توجهی در پشت صحنه درباره چگونگی محدودکردن حمله وجود داشت. در ۱۹ اکتبر، آستین بیشتر وقت ناهار خود در نشست امنیتی گروه هفت را به صحبت با یوآو گالانت، همتای اسرائیلیش که مسئول تدوین استراتژی این رژیم بود، اختصاص داد. آنچه از این سری گفت‌وگوها به دست آمد، طرحی بود که هدفش جلوگیری از واکنش ایران به هدف قرار دادن رهبران و تأسیسات نظامی و انرژی و در معرض یک ضربه سریع متقابل قرار گرفتن بود. 

پیچیدگی‌های لجستیکی

همچنین پس از آنکه ایران از کشورهای همسایه خواست تا به جنگنده‌های اسرائیلی اجازه استفاده از حریم هوایی خود را ندهند، تل‌آویو مجبور شد چند مانع دیپلماتیک را پشت سر بگذارد. بسیاری از کشورهای منطقه درخواست ایران را پذیرفتند؛ از جمله اردن که در ماه آوریل در دفاع از اسرائیل در برابر موشک‌های ایرانی شرکت کرده بود. اردنی‌ها می‌گویند که به اسرائیل در دفاع کمک می‌کنند، اما با مشارکت در حملات تهاجمی یا اجازه به پرنده‌های اسرائیلی‌ها برای پرواز بر فراز اردن مخالفند.

در نهایت، اسرائیلی‌ها از فضای هوایی اردن عبور نکرده و عمدتاً از طریق سوریه و به میزان کمتری از حریم هوایی عراق، به ایران شلیک کردند. مقام‌های آمریکایی نمی‌گویند که چه نوع ترتیباتی با دولت عراق انجام شده و تمامی سؤالات را به اسرائیلی‌ها ارجاع می‌دهند.

ادعا شده تنها مشکل در زمان‌بندی بود. بدی آب‌وهوا در اطراف اهداف حملات اسرائیلی را به مدت چند روز به تأخیر انداخت.

مقام‌های آمریکایی مشکوک هستند که مقامات اسرائیلی نمی‌خواستند حمله را در حالی که آنتونی بلینکن، وزیر خارجه ایالات متحده با هدف احیای توافق‌های آتش‌بس غزه و آزادسازی اسرای اسرائیلی و توقف درگیری‌های لبنان در منطقه به سر می‌برد، انجام دهند. هر چند، در نهایت او پیشرفت چندانی نداشت و جنگنده‌های اسرائیلی درست زمانی از پایگاه‌های خود بلند شدند که بلینکن به واشنگتن بازمی‌گشت.

عطش تل‌آویو به تشدید درگیری

در روز شنبه، اعضای راست‌گرای ائتلاف نتانیاهو ابراز تأسف کردند که حملات به اندازه کافی مؤثر نبوده است. ایتامار بن‌گویر، وزیر امنیت داخلی که از نتانیاهو خواسته بود به تأسیسات هسته‌ای ایران حمله کند، گفت که حمله روز شنبه باید به عنوان «ضربه ابتدایی» در نظر گرفته شود.

اما در حالی که بن‌گویر یکی از راست‌گرایان افراطی اسرائیل شناخته می‌شود، یائیر لاپید، رهبر میانه‌روی اپوزیسیون نیز در این انتقاد با او همراه بود و گفت که نتانیاهو در پیروی از هشدارهای بایدن اشتباه کرده است. او ادعا کرد: «تصمیم به عدم هدف‌گیری اهداف استراتژیک و اقتصادی در ایران یک اشتباه بود. ما می‌توانستیم و باید هزینه بالاتری بر ایران تحمیل می‌کردیم».