رویارویی ترامپ با خلیج فارس قرن ۲۱؛ آیا ائتلاف گذشته پابرجا می‌ماند؟

به گزارش اکوایران، کشورهای خلیج فارس بازگشت ترامپ به کاخ سفید را بیشتر ادامه روند معمولی می‌بینند، اما ممکن است رئیس‌جمهور ۴۷ام آمریکا مجبور شود با واقعیت‌ها و اتحادهای جدیدی که در بین کشورهای شورای همکاری خلیج فارس شکل گرفته روبرو شود.

به نوشته المانیتور، ترامپ در دولت اول خود روابط کاری خوبی با کشورهای خلیج فارس برقرار کرده بود. کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، مانند امارات، عربستان سعودی، قطر، کویت، عمان و بحرین از نظر اقتصادی با ایالات متحده هم‌راستا بوده‌اند که از جمله می‌توان به اتصال ارزهای ملیشان به دلار آمریکا و همچنین روابط بلندمدت استراتژیک و امنیتی با واشنگتن اشاره کرد.

بازگشت ترامپ به کاخ سفید با استقبال گرم رهبران خلیج فارس روبرو شد. برای مثلا، محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی در روز چهارشنبه با رئیس‌جمهور منتخب تماس تلفنی داشت. بن سلمان به ترامپ گفت که امیدوار است «روابط تاریخی و استراتژیک میان دو کشور تقویت شود».

عربستان سعودی اولین مقصد خارجی ترامپ به عنوان رئیس‌جمهور در سال ۲۰۱۷ بود.

روابط آمریکا و خلیج فارس

رهبران امارات و قطر نیز پیروزی ترامپ را به او تبریک گفتند. محمد بن زاید، رئیس‌جمهور امارات که در ماه اکتبر اولین سفر ریاست‌جمهوری خود به کاخ سفید را انجام داد، در شبکه اجتماعی اکس نوشت که منتظر است تا «۵۰ سال همکاری دوجانبه» امارات و آمریکا را با ترامپ گسترش دهد.

در همین حال، تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر در پستی به تلاش‌های مشترک واشنگتن و دوحه برای «تقویت امنیت و ثبات در منطقه و جهان» اشاره کرد. ایالات متحده پایگاه هوایی «العدید» در قطر را در اختیار دارد که حدود ۱۳ هزار پرسنل نظامی آمریکایی را در خود جای داده است.

ایالات متحده همچنین ناوگان پنجم خود را در بحرین مسقر کرده که بر نقاط حساس دریایی در خاورمیانه، از جمله تنگه هرمز، کانال سوئز و باب‌المندب نظارت دارد.

پدیده آشنا

کریستیان اولریشسن، پژوهشگر خاورمیانه در مؤسسه بِیکر دانشگاه رایس گفت ترامپ برای رهبران خلیج فارس یک چهره «شناخته‌شده» است. او توضیح داد: «ترامپ کسی است که آن‌ها قبلاً با او کار کرده‌اند و می‌توانند دوباره با او همکاری کنند. آن‌ها بیشتر با رویکرد بده‌بستانی او آشنا هستند و می‌دانند چگونه بهترین تعامل را با او داشته باشند».

​در دوره ریاست‌جمهوری قبلی خود، ترامپ پیمان ابراهیم را تشکیل داد که روابط بین امارات، بحرین و اسرائیل را عادی‌سازی کرد. همچنین جَرِد کوشنر، داماد ترامپ که مشاور دوران ریاست‌جمهوریش نیز بود، سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی از کشورهای خلیج فارس برای شرکت سرمایه‌گذاری خصوصی خود دریافت کرده است.

اما حالا ترامپ با کشورهایی روبرو خواهد شد که طی این سال‌ها مقاوم‌تر و مستقل‌تر شده‌اند و روابط جدیدی با دیگر قدرت‌های جهانی برقرار کرده‌اند.

واقعیت‌های تغییریافته

عبدالخالق عبدالله، استاد بازنشسته علوم سیاسی به المانیتور گفت: «واشنگتن باید این واقعیت جدید را درک کند که کشورهای خلیج فارس قرن ۲۱ تفاوت‌های زیادی با کشورهای خلیج فارس ۲۰ سال پیش دارند». او افزود: «ما استقلال خود را ارزیابی می‌کنیم؛ منافع ملی خود را داریم. چه ترامپ باشد، چه هر رئیس‌جمهور دیگری، آن‌ها باید کاملاً درک کنند که کشورهای خلیج فارس دیگر متکیان واشنگتن نیستند».

کشورهای خلیج فارس همچون امارات روابطی با بلوک اقتصادی بریکس که تحت رهبری چین و روسیه است، برقرار کرده‌اند. ریاض همچنین به گروه بریکس دعوت شده اما هنوز دعوت را نپذیرفته است.

ظهور چین

سرهات جوبوکچو، پژوهشگر ارشد مرکز تحقیقاتی ترندز گفت که ترامپ «اولویت خود را بر مهار چین و کاهش نفوذ رو به رشد آن در منطقه قرار خواهد داد». او پیش‌بینی کرد که ترامپ، مانند بایدن، به ادامه تعیین شرط‌وشروط برای فروش تجهیزات حساس چینی به کشورهای خلیج فارس ادامه خواهد داد و فشار برای همکاری با شرکت‌های آمریکایی را افزایش می‌دهد.

او گفت: «احتمالاً ترامپ از توافق‌های تجاری و همکاری‌های دفاعی برای تشویق کشورهای خلیج فارس به بازنگری در موضع بی‌طرف خود نسبت به چین استفاده خواهد کرد و ممکن است دسترسی به حمایت‌های دفاعی ایالات متحده را بر اساس این تصمیمات تنظیم کند».

اما در دوران ترامپ، چین به طور مخفیانه شروع به ساخت پایگاه نظامی در امارات متحده عربی کرد. این برنامه‌ها در سال ۲۰۲۱ و زمانی که جو بایدن به ریاست‌جمهوری رسید متوقف شد، اما در سال ۲۰۲۳ دوباره آن را کلید زدند.

با این حال، طی چهار سال گذشته، چین حضور دیپلماتیک خود در خلیج فارس را افزایش داده و به میانجی‌گری در بهبود روابط میان سعودی و ایران در سال ۲۰۲۳ کمک کرده است.

شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین در سال ۲۰۲۲ به عربستان سعودی سفر کرد و رئیس‌جمهور امارات نیز در ماه می گذشته به پکن رفت.

تشدید تنش‌های منطقه‌ای

عبدالله گفت: «ما در مسائل زیادی، به ویژه در خصوص ایران، با واشنگتن هم‌نظر هستیم. اختلافمان نیز در جایی خواهد بود که رویکردمان با واشنگتن متفاوت باشد؛ چرا که دیگر برای هرگونه رویارویی بیشتر ارزشی قائل نیستیم».

سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه جدید ایران اخیراً چندین گفت‌وگو با کشورهای خلیج فارس داشته تا تنش‌ها در منطقه کاهش یابد. اسرائیل رهبران برجسته حماس و حزب‌الله را در تهران و بیروت ترور کرده که باعث حمله موشکی ۱ اکتبر ایران به تل‌آویو شد.

در سال ۲۰۱۹، عربستان سعودی از واکنش ترامپ به حمله بزرگ به تأسیسات نفتی خود در ابقیق و خریص که به طور موقت نیمی از تولید نفت پادشاهی را متوقف کرد، ناامید شد. در حالی که مقامات آمریکایی مدعی بودند ایران مسئول این حملات بوده، اما حوثی‌های یمن مسئولیت آن را پذیرفتند. با این حال، ترامپ اهمیت حمله برای ایالات متحده را کم‌اهمیت دانست و بیشتر آن را یک مسئله منطقه‌ای برای عربستان سعودی تلقی کرد. عدم تمایل ترامپ به انجام اقدام نظامی باعث شد مقامات سعودی احساس کنند که در مواجهه با تهدید جدی علیه زیرساخت‌های انرژی خود از حمایت کافی برخوردار نیستند.

انتظار می‌رود ترامپ که دوست نزدیک بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل است، با کمک دولت اسرائیل فشار زیادی بر ایران وارد کند.

کشورهای خلیج فارس همچنین در خواسته خود برای تأسیس کشور فلسطینی و پایان سریع جنگ در غزه متحد هستند.

عبدالله معتقد است که با توجه به روابط شخصی ترامپ با نتانیاهو، او شانس بیشتری برای پایان دادن به جنگ در غزه دارد. او خاطرنشان کرد: «فکر می‌کنم نتانیاهو به او گوش خواهد داد. اما فکر می‌کنم روزها و سال‌های بسیار تاریکی برای ایران خواهد بود».