نقشه جدید اردوغان برای کردها آتش جدیدی بر جان سوریه می‌اندازد؟

به گزارش اکوایران، در حالی که دو هفته از سقوط بشار اسد می‌گذرد، به نظر می‌رسد یکی از جدی‌ترین خطراتی که آینده سوریه را تهدید می‌کند، اختلاف دیرینه نیروهای کرد در شمال با ترکیه باشد، که به هیچ‌وجه حاضر به مصالحه با این گروه‌ها نیست. تحریر الشام رابطه بسیار نزدیکی با ترکیه دارد، اما اعلام کرده کردها هم بخشی از مردم سوریه هستند و حاضر به نشسستن بر سر میز مذاکره با آن‌ها، برای رسیدن به یک سوریه متحد است. اما آیا اردوغان اجازه چنین مذاکراتی را خواهد داد یا نفرتش از کردها آتش جدیدی در سوریه به پا خواهد کرد؟

ترکیه روز شنبه اعلام کرد که اگر دولت جدید سوریه نتواند نگرانی‌های آنکارا در مورد گروه‌های کرد متحد با آمریکا که ترکیه آن‌ها را گروه‌های تروریستی می‌داند، برطرف کند، ترکیه «هر کاری که لازم باشد» انجام خواهد داد تا امنیت خود را تأمین کند.

هر کار لازمی را انجام می‌دهیم!

به گزارش رویترز، ترکیه گروه یگان‌های خلق را که گروه شبه‌نظامی پیشرو در نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) است و با آمریکا متحد است، به عنوان ادامه‌ای از حزب کارگران کردستان (PKK) می‌داند؛ گروهی که برای 40 سال در حال مبارزه با دولت ترکیه است و از سوی آنکارا، واشنگتن و اتحادیه اروپا به عنوان گروه تروریستی شناخته می‌شود.

تنش‌ها پس از سقوط بشار اسد در کمتر از دو هفته پیش شدت گرفته است، به طوری که ترکیه و گروه‌های سوری مورد حمایت آن در 9 دسامبر شهر منبج را از نیروهای دموکراتیک سوریه گرفتند. سقوط اسد باعث شده است که جناح‌های کرد مجبور شوند برای حفظ دستاوردهای سیاسی خود که در 13 سال گذشته به دست آورده‌اند، تلاش کنند.

در مصاحبه‌ای با فرانس 24، هاکان فیدان وزیر خارجه ترکیه گفت که گزینه مطلوب آنکارا این است که دولت جدید در دمشق این مشکل را در راستای یکپارچگی سرزمینی، حاکمیت و تمامیت سوریه حل کند و افزود که یگان‌های مدافع خلق باید فوراً منحل شود.

او افزود: «اگر این اتفاق نیفتد، ما باید از امنیت ملی خود محافظت کنیم.» وقتی از او پرسیده شد که آیا این شامل اقدام نظامی می‌شود، فیدان گفت: «هر کاری که لازم باشد انجام می‌دهیم.»

در مورد اظهارات فرمانده نیروهای دموکراتیک، مظلوم عبدی، درباره امکان حل و فصل مذاکره‌ای با آنکارا، فیدان گفت که این گروه باید چنین توافقی را با دمشق دنبال کند، زیرا اکنون «یک واقعیت جدید» در آنجا وجود دارد.

او اضافه کرد: «امیدواریم که واقعیت جدید سوریه این مسائل را حل کنند، اما در عین حال، پ‌ک‌ک/ یگان‌های مدافع خلق می‌دانند که ما چه می‌خواهیم. ما نمی‌خواهیم هیچ نوع تهدید نظامی علیه خودمان ببینیم. نه تهدید فعلی، بلکه تهدید بالقوه.»

آنکارا، همراه با متحدان سوری خود، چندین حمله مرزی علیه نیروهای دموکراتیک سوریه به رهبری یگان‌‌های مداقع خلق در شمال سوریه انجام داده است و بارها از متحد ناتو خود، واشنگتن، خواسته است که حمایت از این مبارزان را متوقف کند.

نیروهای دموکراتیک سوریه که از حمایت هوایی ایالات متحده برخوردار بودند، در شکست گروه داعش در سال‌های 2014 تا 2017 نقش عمده‌ای ایفا کردند و هنوز از مبارزان آن در زندان‌های خود محافظت می‌کنند. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، هشدار داده که این گروه اسلام‌گرا سعی خواهد کرد توانایی‌های خود را در این دوره دوباره برقرار کند.

فیدان گفت که افزایش اخیر نیروهای آمریکایی در سوریه را «تصمیم درستی» نمی‌داند و افزود که جنگ علیه داعش بهانه‌ای برای حفظ حمایت از نیروهای دموکراتیک سوریه است.

او افزود: «برای جنگ علیه داعش، تنها یک کار وجود دارد: نگه داشتن زندانیان داعش در زندان‌ها، همین.»

فیدان همچنین گفت که گروه اسلام‌گرای هیئت تحریر شام که به دمشق حمله کرد تا بشار اسد را سرنگون کند، در گذشته «همکاری عالی» با آنکارا در مبارزه علیه داعش و القاعده از طریق به اشتراک‌گذاری اطلاعات داشت.

او همچنین گفت که ترکیه مخالف باقی‌ماندن ر پایگاه خارجی، از جمله پایگاه‌های روسی، در سوریه است، اما این انتخاب به مردم سوریه بستگی دارد.

تغییر موازنه قوا

رویترز گزارش داده که با وجود گروه‌های مخالف تحت حمایت ترکیه که علیه آنها در شمال سوریه بسیج شده‌اند و دمشق تحت سلطه گروهی که به آنکارا نزدیک است، جناح‌های اصلی کرد سوریه در تلاشند تا دستاوردهای سیاسی خود را که در طول 13 سال جنگ به دست آورده‌اند، حفظ کنند.

کردها که جزئی از یک گروه قومی بی‌دولت هستند که در عراق، ایران، ترکیه، ارمنستان و سوریه زندگی می‌کنند، تاکنون یکی از معدود برندگان جنگ سوریه بوده‌اند، کنترل نزدیک به یک چهارم کشور را در دست دارند و رهبری یک گروه مسلح قدرتمند را بر عهده دارند که متحد اصلی ایالات متحده در مبارزه با دولت اسلامی (داعش) است.

اما توازن قدرت پس از ورود گروه اسلامی «حیات تحریر الشام»  به دمشق و برکناری بشار اسد تغییر کرده است. این تغییرات به گفته دو تحلیلگر و یک دیپلمات غربی به رویترز، قرار است منجر به افزایش نفوذ ترکیه شود، در حالی که تغییر در دولت ایالات متحده سوالاتی را درباره مدت زمان ادامه حمایت واشنگتن از نیروهای کرد سوریه مطرح کرده است.

برای ترکیه، گروه‌های کردی تهدیدی برای امنیت ملی محسوب می‌شوند. آنکارا آنها را به عنوان شاخه‌ای از حزب کارگران کردستان (PKK) می‌بیند که از سال 1984 علیه دولت ترکیه شورش کرده و به عنوان یک گروه تروریستی توسط ترکیه، ایالات متحده و دیگر قدرت‌ها شناخته می‌شود.

آرون لوند، یکی از پژوهشگران مؤسسه بین‌المللی قرن بیست و یکم گفت گروه‌های کردی سوریه «در مشکلات بسیار جدی قرار دارند. توازن به طور بنیادین به نفع گروه‌های مورد حمایت ترکیه یا هم‌پیمان با ترکیه تغییر کرده است و به نظر می‌رسد که ترکیه مصمم است از این وضعیت بیشترین بهره را ببرد.»

این تغییر، در درگیری‌های تازه برای کنترل شمال سوریه نمایان شده است، جایی که گروه‌های مسلح مورد حمایت ترکیه به نام ارتش ملی سوریه (SNA) پیشروی‌هایی علیه نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) که تحت رهبری کردها هستند، داشته‌اند.

به سوی جنگ جدید؟

فانر ال‌کایت، مقام ارشد دولت منطقه‌ای کردها، به رویترز گفت که برکناری اسد، که حزب بعث عربی‌اش کردها را برای دهه‌ها سرکوب کرده بود، فرصتی برای به هم پیوستن کشور است. او افزود که این دولت آماده گفت‌وگو با ترکیه است، اما درگیری در شمال نشان می‌دهد که آنکارا «نیت‌های بسیار بدی» دارد.

 او افزود که این قطعا منطقه را به سمت یک درگیری جدید سوق خواهد داد.

رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه روز جمعه اعلام کرد که انتظار دارد دولت‌های خارجی پس از برکناری اسد از حمایت از مبارزان کرد دست بردارند، زیرا آنکارا قصد دارد یگان‌های مدافع خلق (YPG)، گروه کردهایی که پیشگام ائتلاف سوریه دموکراتیک هستند، را ایزوله کند.

در پاسخ به سوالات رویترز، یک مقام ترکیه‌ای گفت که علت اصلی درگیری‌ها «نگرش ترکیه به منطقه نیست، بلکه این است که پ‌ک‌ک/یگان‌های خلق، یک سازمان تروریستی است.» او افزود: «عناصر پ‌ک‌ک/یگان‌های خلق باید سلاح‌های خود را زمین بگذارند و سوریه را ترک کنند.»

فرمانده سوریه دموکراتیک، مظلوم عبدی، در مصاحبه‌ای با رویترز در روز پنجشنبه برای اولین بار از حضور مبارزان پ‌ک‌ک در سوریه سخن گفت و اظهار داشت که آنها در مبارزه با داعش کمک کرده‌اند و در صورت توافق بر سر آتش‌بس کامل با ترکیه به خانه بازخواهند گشت. او هرگونه ارتباط سازمانی با «پ‌ک‌ک» را رد کرد.

فمنیسم و تکفیر

در همین حال، در دمشق، رهبری جدید رابطه گرمی با آنکارا نشان داده و اعلام کرده که قصد دارد تمام سوریه را تحت حاکمیت مرکزی قرار دهد که این می‌تواند چالشی برای غیرمتمرکزسازی مورد نظر کردها باشد.

در حالی که ترکیه به طور مستقیم از ارتش ملی سوریه حمایت می‌کند، خود و دیگر کشورها تحریر الشام را به دلیل سابقه القاعده‌ای آن گروهی تروریستی می‌دانستند.

با این حال، گفته می‌شود که آنکارا تأثیر زیادی بر این گروه دارد. یک دیپلمات ارشد غربی گفت: «ترکیه به وضوح می‌تواند بیشتر از هر کسی بر آنها تأثیر بگذارد.»

رهبر تحریر الشام، احمد الشرع، به یک روزنامه ترکیه‌ای گفت که برکناری اسد «فقط پیروزی مردم سوریه نبوده، بلکه پیروزی مردم ترکیه نیز بوده است.»

یک مقام ترکیه‌ای گفت که تحریر الشام تحت کنترل آنکارا نیست و هیچ وقت تحت کنترل آن نبوده است و آن را ساختاری دانست که «به دلیل شرایط با آن در ارتباط بودیم» و افزود که بسیاری از کشورهای غربی نیز چنین کاری کرده‌اند.

گروه‌های کرد سوریه تحت رهبری حزب اتحاد دموکراتیک (PYD) و یگان‌های مدافع خلق (YPG) پس از شروع قیام علیه اسد در سال ۲۰۱۱ کنترل بخش‌های زیادی از شمال سوریه را به دست گرفتند. آنها دولت محلی خود را ایجاد کردند و تأکید کردند که هدفشان خودمختاری است، نه استقلال.

سیاست‌های آنها که بر سوسیالیسم و فمینیسم تأکید دارد، کاملاً با اسلام‌گرایی تحریر الشام متفاوت است.

منطقه تحت سلطه نیروهای دموکراتیک سوریه با همکاری نیروهای تحت رهبری ایالات متحده و این گروه در مبارزه با دولت اسلامی (داعش) گسترش یافت و مناطق با اکثریت عربی را تصرف کردند.

گروه‌های ارتش ملی مورد حمایت ترکیه در حالی که اسد برکنار می‌شد، حملات خود را علیه نیروهای دموکراتیک افزایش دادند و در تاریخ ۹ دسامبر شهر منبج را تصرف کردند.

واشنگتن یک آتش‌بس ترتیب داد، اما نیروهای دموکراتیک اعلام کرده که ترکیه و هم‌پیمانانش از آن پیروی نکرده‌اند، و یک مقام وزارت دفاع ترکیه گفته است که چنین توافقی وجود نداشته است.

حمایت ایالات متحده از نیروهای دموکراتیک سوریه نقطه تنشی با هم‌پیمان ناتو، ترکیه، بوده است. واشنگتن گروه نیروهای دموکراتیک را یک شریک کلیدی در مقابله با داعشی می‌داند، که آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده، هشدار داده است که این گروه در تلاش خواهد بود تا از این دوره برای بازسازی توانمندی‌های خود در سوریه استفاده کند. نیروهای دموکراتیک سوریه همچنان ده‌ها هزار زندانی مرتبط با گروه تروریستی داعش را در زندان‌ها نگه می‌دارد. 

وزیر دفاع ترکیه، یاشار گلر، آخر هفته گذشته گفت که ترکیه هیچ نشانه‌ای از بازگشت داعش در سوریه مشاهده نکرده است. روز جمعه، وزیر امور خارجه ترکیه، هاکان فیدان، در جریان مذاکراتی با همتای آلمانی خود در آنکارا گفت که باید برای مدیریت اردوگاه‌ها و زندان‌هایی که زندانیان در آن نگهداری می‌شوند، جایگزین‌هایی پیدا شود.

به طور جداگانه، باربارا لیف، معاون وزیر امور خارجه ایالات متحده برای امور خاورمیانه، روز جمعه گفت که واشنگتن در حال همکاری با آنکارا و نیروهای دموکراتیک سوریه برای یافتن «انتقالی مدیریت‌شده در نقش نیروهای دموکراتیک سوریه در آن قسمت از کشور» است.

دولت رئیس‌جمهور جو بایدن گفته است که نیروهای آمریکایی در سوریه باقی خواهند ماند، اما دونالد ترامپ که در ۲۰ ژانویه رئیس‌جمهور خواهد شد، ممکن است آنها را از آنجا خارج کند.

نامه به ترامپ

در طول دولت اول خود، ترامپ تلاش کرد تا نیروهای ایالات متحده را از سوریه خارج کند اما با فشارهای داخلی و از سوی متحدان ایالات متحده روبرو شد.

در نامه‌ای به تاریخ ۱۷ دسامبر به ترامپ که رویترز آن را مشاهده کرده است، ایلهام احمد، مقام ارشد کرد سوریه، گفته است که ترکیه آماده است تا پیش از شروع به کار ترامپ، به شمال شرقی حمله کند.

او نوشت: «طرح ترکیه تهدیدی برای برهم زدن سال‌ها پیشرفت در تأمین ثبات و مبارزه با تروریسم است. ما باور داریم که شما قدرت جلوگیری از این فاجعه را دارید.»

در پاسخ به درخواست اظهار نظر، برایان هیوز، سخنگوی انتقال ترامپ-ونس، گفت: «ما به نظارت بر وضعیت سوریه ادامه می‌دهیم. رئیس‌جمهور ترامپ متعهد به کاهش تهدیدها علیه صلح و ثبات در خاورمیانه و محافظت از آمریکایی‌ها در داخل کشور است.»

ترامپ در تاریخ ۱۶ دسامبر گفت که ترکیه «کلید» آنچه در سوریه اتفاق می‌افتد را خواهد داشت، اما هنوز برنامه‌ای برای نیروهای ایالات متحده مستقر در آنجا اعلام نکرده است.

جاشوا لاندیس، کارشناس سوریه در دانشگاه اوکلاهما، گفت: «کردها در موقعیت ناخوشایندی قرار دارند. زمانی که دمشق قدرت خود را تثبیت کند، به سمت این منطقه حرکت خواهد کرد. ایالات متحده نمی‌تواند برای همیشه در آنجا بماند.»

رهبر تحریر الشام، الشرع، به بی‌بی‌سی بریتانیا گفت که کردها «جزئی از مردم ما هستند» و «هیچ تقسیم‌بندی‌ای در سوریه نباید وجود داشته باشد» و افزود که اسلحه‌ها باید کاملاً در دست دولت باشد.

الشرع همچنین یکی از نگرانی‌های اصلی ترکیه را که حضور مبارزان کرد غیرسوری در سوریه است، تأیید کرد و گفت: «ما نمی‌پذیریم که اراضی سوریه تهدیدی برای ترکیه یا کشورهای دیگر باشد و موجب بی‌ثباتی شود.»

او قول داد که از طریق گفتگو و مذاکرات برای یافتن «یک فرمول صلح‌آمیز برای حل مشکل» تلاش کند و گفت که باور دارد تماس‌های اولیه «بین کردها در شمال شرقی سوریه یا سازمان نیروهای دموکراتیک» برقرار شده است.

کیت، مقام کرد، گفت که دولت محلی‌اش خواهان «یک سوریه دموکراتیک، یک سوریه غیرمتمرکز، یک سوریه که نماینده همه سوری‌ها از تمام مذاهب، ادیان و قومیت‌ها باشد» است و این‌ها را خطوط قرمز خود توصیف کرد. او افزود که نیروهای دموکراتیک سوریه «هسته ارتش آینده سوریه خواهد بود.»

فرمانده نیروهای دموکراتیک سوریه، عبدی، در مصاحبه‌اش با رویترز تأیید کرد که تماس‌هایی با تحریر الشام برقرار شده تا از درگیری بین نیروهایشان جلوگیری شود، اما گفت که آنکارا سعی خواهد کرد که شکافی بین دمشق و نیروهای کرد ایجاد کند.

با این حال، او گفت که حمایت قوی از سوی طرف‌های بین‌المللی، از جمله ائتلاف تحت رهبری ایالات متحده، برای پیوستن نیروهای دموکراتیک سوریه به «فاز سیاسی جدید» در دمشق وجود دارد و آن را «فرصتی عالی» توصیف کرد.

او گفت: «ما در حال آماده شدن پس از آتش‌بس کامل بین ما و ترکیه و گروه‌های وابسته، برای پیوستن به این فاز هستیم.»