تهدید وجودی ترامپ علیه متحدان؛ استراتژی دلجویی‌ شاه و ژنرال کارساز می‌شود؟

به گزارش اکوایران، اردن و مصر در حالی که خود را در تیررس دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده می‌بینند، با سرعت  و با چشم‌اندازی نامشخص از موفقیت، تلاش می‌کنند او را از مجبور کردن آن‌ها به پذیرش فلسطینیان از نوار غزه منصرف کنند.

به نظر می‌رسد این دو دولت عربی که پیشنهاد ترامپ برای اسکان دو میلیون فلسطینی را تهدیدی وجودی می‌دانند، استراتژی دلجویی از رئیس‌جمهور آمریکا با پیشنهادهایی برای همکاری در بازسازی غزه، برقراری توافق در منطقه و گسترش کمک‌های بشردوستانه را در پیش گرفته‌اند. تحلیلگران می‌گویند که این رویکرد ممکن است برای آن‌ها زمان بخرد، شاید به اندازه‌ای که ترامپ این ایده را بیش از حد پیچیده بداند یا به معایب راهبردی و امنیتی بی‌ثبات کردن دو متحد نزدیک آمریکا در منطقه پی ببرد.

بر اساس گزارش نیویورک‌تایمز، ملک عبدالله پادشاه اردن، در دیدار با ترامپ در دفتر بیضی کاخ سفید روز سه‌شنبه، لحنی آشتی‌جویانه اتخاذ کرد و به رئیس‌جمهور آمریکا گفت که کشورش دو هزار کودک فلسطینی مبتلا به سرطان و سایر بیماری‌ها را از غزه خواهد پذیرفت. اما او در عین حال، هیچ عقب‌نشینی‌ای در مورد اسکان دادن بیشتر فلسطینیان نشان نداد و بعداً در بیانیه‌ای در شبکه‌های اجتماعی، مخالفت قاطع اردن را با این طرح تکرار کرد.

اردن مدت‌هاست که برخی بیماران سرطانی از غزه را درمان می‌کند، بنابراین این پیشنهاد بیشتر یک اقدام نمادین بود تا یک امتیاز واقعی. با این حال، ترامپ آن را «حرکتی زیبا» توصیف کرد.

رهبران دیگر جهان متوجه شده‌اند که چاپلوسی از ترامپ معمولاً به آن‌ها کمک می‌کند تا به خواسته‌هایشان برسند. ملک عبدالله نیز ظاهراً همین تاکتیک را به کار گرفت و در دیدار روز سه‌شنبه خود با ترامپ، او را «شخصی که می‌تواند ما را به خط پایان برساند و ثبات، صلح و رفاه را به خاورمیانه بیاورد» توصیف کرد.

حتی زمانی که پادشاه اردن در بیانیه‌ای پس از این دیدار، به روشنی با جابجایی اجباری فلسطینیان مخالفت کرد، همچنان بر نقش کلیدی ایالات متحده در این روند تأکید داشت. او در پست خود نوشت: «دستیابی به صلحی عادلانه بر اساس راه‌حل دو دولتی، تنها راه تضمین ثبات منطقه‌ای است. این امر مستلزم رهبری ایالات متحده است.»

مصر نیز روز سه‌شنبه در بیانیه‌ای اعلام کرد که مایل است با ترامپ همکاری کند تا به «صلحی جامع و عادلانه در منطقه از طریق دستیابی به یک راه‌حل عادلانه برای مسئله فلسطین» برسد.

اما این بیانیه هیچ اشاره‌ای به پذیرش طرح ترامپ نکرد و بر موضع همیشگی مصر مبنی بر اینکه صلح تنها از طریق اعطای حق حاکمیت به فلسطینیان ممکن است، تأکید کرد. فلسطینیان و بسیاری از کشورهای عربی، جابجایی اجباری فلسطینیان از غزه را نه تنها «پاکسازی قومی» و «جنایت جنگی» می‌دانند که برخلاف قوانین بین‌المللی است، بلکه آن را پایان نهایی آرزوی دیرینه آن‌ها برای تشکیل یک کشور فلسطینی تلقی می‌کنند.

در عوض، مصر تلاش کرد که طرح جایگزینی را به ترامپ پیشنهاد دهد و در بیانیه خود گفت که قصد دارد «چشم‌اندازی جامع برای بازسازی نوار غزه ارائه دهد، به گونه‌ای که مردم فلسطین در سرزمین خود باقی بمانند.»

تشکیلات خودگردان فلسطین نیز روز چهارشنبه طرح خود را برای کمک به بازسازی غزه ارائه کرد.

در روزهای اخیر، با افزایش نگرانی‌ها در قاهره درباره پیشنهاد دونالد ترامپ، مقامات مصری بر آمادگی این کشور برای کمک به بازسازی غزه تأکید کرده‌اند، همان‌طور که پس از درگیری‌های قبلی نیز چنین کرده بودند. مصر یک گذرگاه مرزی حیاتی با غزه دارد که آن را به بازیگری کلیدی در این بحران تبدیل می‌کند.

یک سرمایه‌دار املاک مصری، هشام طلعت مصطفی، که مانند ترامپ زنجیره‌ای از املاک مسکونی و هتل‌ها را توسعه داده است، روز یکشنبه در یک برنامه خبری شبانه ظاهر شد تا یک پیشنهاد ۲۰ میلیارد دلاری برای ساخت ۲۰۰۰۰۰ واحد مسکونی در غزه را مطرح کند. این اقدام شبیه تلاشی برای صحبت کردن با ترامپ از زاویه یک تاجر با یک تاجر بود.

اما مصطفی، که به عبدالفتاح السیسی رئیس‌جمهور مصر نزدیک است، تأکید کرد که بازسازی غزه را بدون جابه‌جایی فلسطینیان از این منطقه در نظر دارد.

در جریان دیدار روز سه‌شنبه، ملک عبدالله نیز چندین بار به نیاز به مشورت با مصر و سایر کشورهای عربی قبل از پاسخ به پیشنهاد ترامپ اشاره کرد. او از نشستی آتی در ریاض با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، نام برد. مصر همچنین خواستار برگزاری نشست سران کشورهای عربی در قاهره در تاریخ ۲۷ فوریه برای بررسی این موضوع شده است.

با وجود مخالفت‌های اردن و مصر، ترامپ همچنان به هسته اصلی پیشنهاد خود پایبند به نظر می‌رسد، پیشنهادی که کاملاً غیرمنتظره بوده و شامل این است که ایالات متحده کنترل غزه را در اختیار بگیرد و آن را به یک «ریویرا» برای گردشگری و اشتغال تبدیل کند.

در دیدار روز سه‌شنبه با ملک عبدالله و پسرش، ولیعهد حسین، ترامپ گفت: «ما غزه را خواهیم داشت» و «آن را می‌گیریم.»

با این حال، ترامپ به نظر می‌رسد که لحنی نرم‌تر نسبت به تهدید قبلی خود مبنی بر قطع کمک‌های مالی به اردن و مصر اتخاذ کرده باشد. این دو کشور از بزرگ‌ترین دریافت‌کنندگان کمک‌های آمریکا هستند.

او همچنین اشاره کرد کشورهای دیگری را نیز مد نظر دارد که ممکن است مایل به پذیرش فلسطینیان غزه باشند. او گفت: «ما کشورهای دیگری داریم که می‌خواهند درگیر این مسئله شوند.» وقتی یک خبرنگار از او پرسید که آیا دو کشور مورد نظر آلبانی و اندونزی هستند، ترامپ پاسخ داد: «بله، حتماً.» (رهبران هر دو کشور چنین احتمالی را کاملاً رد کرده‌اند.)

کارشناسان خاورمیانه می‌گویند که ترامپ ظاهراً محاسبات پیشین ایالات متحده درباره اهمیت ثبات در مصر و اردن را نادیده می‌گیرد. این دو کشور همسایه عرب اسرائیل هستند که سال‌ها پیش با اسرائیل صلح کرده‌اند و در زمینه‌های امنیتی با آمریکا همکاری نزدیکی دارند.

برایان کاتولیس، پژوهشگر ارشد در مؤسسه خاورمیانه که بر مصر، اسرائیل، اردن و فلسطینیان تمرکز دارد، می‌گوید: «نحوه صحبت ترامپ درباره این روابط، طوری است که انگار این کشورها فقط دریافت‌کننده کمک هستند و ما چیزی از آن‌ها به دست نمی‌آوریم.»

در واقع، بسیاری از مدافعان حقوق بشر و منتقدان مصر این سوال را مطرح کرده‌اند که سرمایه‌گذاری آمریکا در مصر تا چه حد عاقلانه است. آن‌ها استدلال می‌کنند که این حمایت رژیمی سرکوبگر را تقویت می‌کند که اغلب برخلاف منافع ایالات متحده عمل می‌کند. با این حال، تحلیلگران می‌گویند که همکاری مصر و به‌ویژه اردن در مسائل امنیتی منطقه‌ای، برای آمریکا ارزشمند بوده است.

مصر که سالانه ۱.۳ میلیارد دلار کمک نظامی از ایالات متحده دریافت می‌کند و دومین دریافت‌کننده بزرگ این کمک‌ها پس از اسرائیل است با آمریکا در مبارزه با تروریسم همکاری کرده است.

اردن نیز دروازه ورود آمریکا به خاورمیانه بوده و یک پایگاه نظامی ایالات متحده و یک ایستگاه بزرگ سازمان سیا (CIA) را در خود جای داده است. همچنین به‌عنوان مرکز دیپلماتیک منطقه‌ای نقش‌آفرینی کرده است. مانند مصر، پادشاهی اردن نیز اسلام‌گرایی افراطی را تهدیدی جدی می‌داند و از آمریکا در مبارزه با القاعده و سپس داعش حمایت کرده است.

سال گذشته، زمانی که جمهوری اسلامی ایران اسرائیل را با موشک‌ها و پهپادها هدف قرار داد، اردن نیز در سرنگونی برخی از آن‌ها نقش داشت. برایان کاتولیس گفت: «اردن کاملاً همگام با آمریکا بوده است.»

اردن و مصر در گذشته پناهجویان فلسطینی را پس از جنگ ۱۹۴۸ و تاسیس رژیم اسرائیل پذیرفتند. مصر اکنون حداقل ۱۰۰۰۰۰ فلسطینی را که برای درمان پزشکی و سایر نیازها از غزه فرار کرده‌اند، در خود جای داده است.

اما تحلیلگران می‌گویند که هر دو کشور ترجیح می‌دهند کمک‌های آمریکا را از دست بدهند تا اینکه با پذیرش فلسطینیان، مردم خود را علیه خود بشورانند و متهم به همدستی در «پاکسازی قوم» غزه شوند.

برای اردن، پذیرش تعداد زیادی فلسطینی که مجبور به ترک غزه شده‌اند، غیرقابل قبول است زیرا می‌تواند شکاف موجود بین شهروندان فلسطینی‌تبار و غیر فلسطینی‌تبار را عمیق‌تر کند و ثبات پادشاهی را به خطر بیندازد. بیش از نیمی از ۱۲ میلیون شهروند اردن از تبار فلسطینی هستند.

اردن در حال حاضر میزبان حدود ۷۰۰۰۰۰ پناهنده است، از جمله سوری‌ها، عراقی‌ها و فلسطینی‌ها. این جمعیت عمدتاً فقیر، منابع محدود کشور کوچک اردن را تحت فشار شدیدی قرار داده است.

پیشنهاد ترامپ همچنین ترس از اینکه اسرائیل در مرحله بعدی فلسطینیان کرانه باختری را به اردن تبعید کند، افزایش داده است؛ هدف دیرینه راست‌گرایان افراطی اسرائیل.

احمد ابوالغیط، دبیرکل اتحادیه عرب، روز چهارشنبه به این نگرانی‌ها اشاره کرد و گفت: «امروز تمرکز بر غزه است، اما فردا بر کرانه باختری با هدف خالی کردن فلسطین تاریخی از مردم بومی آن خواهد بود، که امری غیرقابل قبول است.»

مصر نیز اسکان مجدد فلسطینیان در خاک خود را یک تهدید امنیتی جدی می‌داند. مقامات مصری هشدار داده‌اند که فلسطینیان آواره ممکن است از خاک مصر علیه اسرائیل حملات انجام دهند، که این امر می‌تواند حمله نظامی اسرائیل به مصر را در پی داشته باشد.