این شرایط در منطقهای رخ میدهد که بسیاری آن را «آبستن تحولات بزرگ» توصیف میکنند. در واشنگتن این باور شکل گرفته که خاورمیانه ضعیفترین منطقه از نظر همگرایی سیاسی و اقتصادی است. از نگاه آمریکا، هزینه شروع جنگ در این منطقه نسبت به نقاط دیگر جهان کمتر است و فشار بر بازوهای منطقهای ایران میتواند برای مهار تهران در آینده نزدیک ضروری باشد.
در تهران، تحولات نظامی همزمان با افزایش خبرها درباره احتمال ازسرگیری مذاکرات هستهای است. فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت تأیید کرده که پیامهایی برای مذاکره رد و بدل شده، هرچند جزئیات را به آینده موکول کرده است. سخنگوی وزارت خارجه اما تأکید کرده که هنوز برنامه مشخصی برای مذاکره وجود ندارد. یک مقام ایرانی نیز گفته آمریکا میخواهد نتیجه گفتوگو از پیش تعیین شود؛ موضوعی که ایران نمیپذیرد.
عباس عراقچی، وزیر خارجه، در شبکه اجتماعی «ایکس» ضمن اشاره به اظهارات اخیر مدیرکل آژانس، اعلام کرد دروغ ادعای «تهدید هستهای ایران» برملا شده است. گروسی صراحتاً گفته ایران در حال توسعه سلاح هستهای نیست و چنین برنامهای نداشته است. این موضع، در تهران نشانهای از بیاعتباری ادعاهای اسرائیل و آمریکا تلقی شده که حملات اخیر به تأسیسات هستهای ایران را با تهدید فوری توجیه میکردند.
عراقچی میگوید ایران برای رفع تحریمها از مسیر مذاکره آماده است، مشروط به اینکه این روند «شرافتمندانه و عزتمندانه» باشد و به حقوق کشور خدشهای وارد نشود. از سوی دیگر، وی تاکید دارد که بحث موشکی و منطقهای، موضوع مذاکره با آمریکا نخواهد بود. او همچنین گفته مواد غنیسازیشده در همان محلهای هدف قرارگرفته باقی ماندهاند و ایران فعلاً قصد جابهجایی ندارد.
رهبر انقلاب نیز تأکید کردهاند اختلاف جمهوری اسلامی و آمریکا، ذاتی و ناشی از تقابل منافع است. ایشان تنها در صورتی امکان همکاری را قابل بررسی دانستهاند که آمریکا حمایت خود از اسرائیل را بهطور کامل قطع و پایگاههای نظامیاش را از منطقه خارج کند؛ آن هم نه در آینده نزدیک.
در اروپا، موضعی دوگانه دیده میشود. اتحادیه اروپا اعلام کرده که تنها مسیر حل پرونده هستهای ایران دیپلماسی است و بروکسل به تلاشهای میانجیگرانه ادامه خواهد داد. اما همزمان سه کشور اروپایی با استفاده از سازوکار «اسنپبک»، به ادعای خودشان قطعنامههای شورای امنیت را به وضعیت قبل بازگرداندهاند؛ اقدامی که تهران آن را «غیرقانونی و تحریکآمیز» میداند.
رافائل گروسی طی هفتههای اخیر بارها خواستار دسترسی بیشتر به تأسیسات هستهای ایران شده است. او اعتراف کرده که حملات آمریکا و اسرائیل آسیب جدی به این سایتها وارد کرده و فعالیتهای غنیسازی تقریباً متوقف شده است. با این حال، در سخنانی دوپهلو، از احتمال «ابهام در نظارت» بر اورانیوم غنیشده سخن گفته و هشدار داده ادامه محدودیت همکاریها میتواند تنش را افزایش دهد. تهران نیز یادآوری میکند که همکاریها طبق قانون مجلس و تصمیم شورای عالی امنیت ملی ادامه مییابد.
در این میان، تماس تلفنی اخیر امانوئل مکرون، رئیسجمهور فرانسه با مسعود پزشکیان نیز نشانهای از تلاش اروپا برای ساخت «چارچوب جدید مذاکراتی» است. پزشکیان تاکید کرده که ایران اهل گفتوگوست، اما این طرف مقابل است که باید حقوق ایران را محترم شمرده و صداقت خود را در عمل نشان دهد.
مجموع این تحولات، تصویری از منطقهای به نمایش میگذارد که در آن فشار نظامی و تلاشهای دیپلماتیک همزمان در حال پیشرویاند. اسرائیل بهدنبال تغییر قواعد بازی در لبنان است؛ آمریکا در پی مهار راهبردی ایران؛ و ایران بر حفظ توان بازدارندگی و حقوق هستهای خود تأکید دارد. نتیجه این معادله هنوز نامشخص است؛ اما روشن است که هر اشتباه محاسباتی، میتواند منطقه را به سمت رویارویی بزرگتری سوق دهد.
