تعلیق مذاکرات وین

به گزارش اکوایران، مذاکرات هسته ای در وین به دلیل درخواست های روسیه در آستانه شکست است. روسیه با توجه به محاصره اقتصادی خود پس از جنگ اوکراین، می‌خواهد در این قرارداد از معافیت‌های تحریمی برخوردار شود.

بنابر گزارش پلتیکو، به همین دلیل مذاکرات احتمالا اکنون در میانه یک بن‌بست لحظه آخری، متوقف می‌شود.

عامل خارجی

زمزمه‌های رسانه‌ای از شب گذشته حاکی از توقف مذاکرات احیای برجام بود؛ ظاهراً درخواست‌های لحظه آخری روسیه این مذاکرات را در «بن‌بست دیپلماتیک» و به تعبیر برخی رسانه‌ها در «آستانه فروپاشی» قرار داده است.

جوزپ بورل فونتلس در توئیتی نوشت: «به دلیل عوامل خارجی گفتگوهای وین نیازمند توقف است. متن نهایی اساسا آماده و روی میز است. به‌عنوان هماهنگ‌کننده، من به همراه تیمم به ارتباط با همه شرکت‌کنندگان برجام و ایالات متحده برای غلبه بر وضعیت فعلی و نهایی کردن توافق ادامه خواهم داد».

با این حال بورل نگفت که آیا [و یا چه زمانی] مذاکرات از سر گرفته خواهد شد یا خیر.

سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت خارجه ایران ضمن بازنشر توییت بورل، نوشت: «توقف در مذاکرات وین می تواند یک حرکت برای حل هرگونه مشکل باقی مانده و یک بازگشت نهایی به توافق باشد. نتیجه گیری موفقیت آمیز گفتگوها تمرکز اصلی همه خواهد بود».

وی تأکید کرد: «هیچ عامل خارجی بر اراده مشترک ما برای پیشبرد توافق جمعی تأثیر نمی گذارد».

اعلام شکست بی‌سروصدای مذاکرات؟

لیز اسلای، خبرنگار واشنگتن‌پست نوشت: «اتحادیه اروپا در مذاکرات اعلام «تنفس» (توقف موقت) کرده است. این بدان معناست که روسیه در حال حاضر در خرابکاری مذاکرات موفق بوده است».

لیز اسلای نوشت تلاش‌ها برای یافتن راه حل ادامه خواهد یافت. وی با اشاره به اینکه این مکث کوتاه ممکن است حتی به معنای پایان ناموفق مذاکرات باشد که به آرامی اعلام شده است، نوشت: «تلاش ها برای یافتن راهی برای دور زدن تضادهای روسیه ادامه خواهد یافت. اما مذاکرات ممکن است اینگونه نیز پایان یابد، نه با صدای بلند، بلکه با ناله».

بن‌بست روسی در مذاکرات

استفانی لیختنشتاین و نهال طوسی، خبرنگاران پلتیکو گزارش داده‌اند: مذاکرات وین به دلیل مطالبه روسیه در آستانه فروپاشی است.

روسیه با توجه به محاصره اقتصادی خود پس از جنگ اوکراین، می‌خواهد در این قرارداد از معافیت‌های تحریمی برخوردار شود. به همین دلیل مذاکرات احتمالا اکنون در میانه یک بن‌بست لحظه آخری، متوقف می‌شود.

روسیه درخواست می‌کند که هرگونه بازگشت به این توافق شامل تضمین‌هایی باشد که هرگونه تجارت آینده روسیه با ایران از تحریم‌های اتحادیه اروپا و ایالات متحده مستثنی شود - یک دست‌انداز دیرهنگام از سوی مسکو در پاسخ به تحریم‌های فلج‌کننده‌ تنبیهی که به دلیل تهاجم به اوکراین با آن مواجه است.

ایجاد فرصت برای مذاکره ایران و روسیه

دیپلمات‌ها گفتند، مذاکره‌کنندگان دیگر قدرت‌های جهانی درگیر مذاکرات نمی‌توانند راهی برای انطباق با این خواسته‌ها پیدا کنند. بنابراین، پس از 11 ماه مذاکرات متناوب در وین، مذاکرات متوقف خواهد شد تا امکان گفتگوهای دوجانبه بین ایران و روسیه در مورد این وضعیت فراهم شود.

ایران با توجه به درآمد بالقوه ای که می تواند از صادرات نفت خود به دست آورد، مشتاق نهایی شدن این قرارداد است و افزایش قیمت‌ها در حال حاضر، نیاز به رفع تحریم‌های ایران را برجشته می‌کند.

این در حاللی است که هفته گذشته، به طور گسترده انتظار می رفت که مذاکره کنندگان از توافقی برای بازگشت به برجام، رونمایی کنند. یکی از مقامات ارشد غربی که با اوضاع آشنا بود به پولیتیکو گفت که برآورده شدن خواسته‌های روسیه غیرممکن است، زیرا مذاکره در وین برای بازگرداندن ایران و آمریکا به توافق سال 2015 بود و نه درباره تحریم‌های مسکو.

وضعیت بحرانی و فضای متشنج

علی واعظ، تحلیلگر گروه بین المللی بحران که با چندین طرف مذاکرات در تماس است، تأیید کرد که وضعیت در مرحله بحرانی قرار دارد.

او گفت: «به نظر می‌رسد که مذاکرات در درجه اول به دلیل خواسته‌های روسیه متوقف شده است».

ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا روز پنجشنبه از روسیه خواست به بازگشت به توافق با ایران کمک کند و گفت که این به نفع مسکو است. وی تاکید کرد که زمان کوتاه است و مسائل کلیدی حل نشده باقی مانده است.

پرایس گفت: «ما خیلی واضح اعلام کرده‌ایم که تحریم‌های جدید مرتبط با روسیه کاملاً با برجام بی‌ربط است. ما همچنین قصد نداریم چیزی جدید یا خاص به روسیه در رابطه با تحریم ها ارائه دهیم».

مقامات گفتند که در چند روز گذشته، جو در مذاکرات بسیار متشنج بود و به تعبیر یکی از مذاکره‌کنندگان، «سطح استرس بی‌رحمانه بالا» بود و با توجه به اینکه به نظر می‌رسید سخت‌ترین مشکلات پیش از تهاجم روسیه به اوکراین  حل شده بود، تهدید دستیابی به موفقیت شروع به ظهور و بروز کرد.

مسکو نگران هجوم مورد انتظار نفت ایران به بازار پس از احیای برجام است که رقیبی برای نفت روسیه ایجاد می‌کند و قیمت انرژی را کاهش می‌دهد و به طور بالقوه غرب را قادر می‌سازد تا تحریم‌های بیشتری را علیه روسیه به دلیل حمله به اوکراین اعمال کند.

میخائیل اولیانوف، مذاکره‌کننده ارشد روسیه، روز سه‌شنبه، خواسته‌های مسکو را به انریکه مورا، مقام ارشد اتحادیه اروپا که هماهنگ‌کننده و میانجی‌گر مذاکرات است، ارائه کرد. این سوال فراتر از آن چیزی بود که بسیاری امیدوار بودند درخواست ساده ای برای معافیت از تحریم ها باشد تا روسیه بتواند نقش خود را در اجرای توافق هسته ای بازسازی شده ایفا کند - چیزی که مذاکره کنندگان می گویند قبلاً توانسته اند در پیش نویس توافق بگنجانند.

با این حال، درخواست اولیانوف با مطالبه مطرح شده توسط سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در روز شنبه  مبنی بر «ضمانت کتبی ... که روند کنونی آغاز شده توسط ایالات متحده به هیچ وجه به حق ما برای تجارت، اقتصادی و سرمایه گذاری آزاد و کامل با ایران لطمه نمی‌زند» منطبق بود.

احیای برجام بدون روسیه؟

مقامات آشنا با مذاکرات گفتند که احیای برجام بدون روسیه از نظر تئوری امکان پذیر است. این امر اساساً نیازمند یافتن کشور دیگری مانند چین یا احتمالاً قزاقستان برای ارسال اورانیوم غنی‌شده مازاد ایران، مبادله آن با اورانیوم طبیعی و همکاری با ایران برای تبدیل نیروگاه هسته‌ای فردو به تأسیسات تحقیقاتی است.

جدای از مانع روسیه، مقامات گفتند که پیش نویس سند 20 صفحه‌ای عمدتاً نهایی است و تنها با برخی تغییرات کوچک در ویرایش متن بسته می‌شود.

افراد آشنا با این گفتگوها گفتند که حتی در مورد چالش ایجاد شده بر سر درخواست ایران برای خارج کردن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، از لیست [ادعایی] سازمان‌های تروریستی خارجی ایالات متحده، تفاهمی حاصل شده است. دیپلمات ها گفتند که به نظر می‌رسد هنوز برخی جزئیات کوچک در مورد این موضوع در دست بررسی است.

طی چند هفته گذشته، مذاکره‌کنندگان برای رسیدن به خط پایان عجله داشتند، زیرا می‌دانستند که جنگ روسیه در اوکراین تهدیدی برای این مذاکرات حساس است.

همچنین ماه‌ها گفت‌وگوهای فشرده منجر به خستگی دیپلمات‌هایی شده است که ساعت‌های بی‌شماری را صرف مذاکره درباره جزئیات دقیق پیش‌نویس سند کرده‌اند، از جمله مشخصات فنی بسیار بالا درباره نحوه بازگرداندن برنامه هسته‌ای ایران به محدوده توافق و لغو تحریم‌های آمریکا. هزینه های شکست کامل مذاکرات بسیار زیاد خواهد بود و عدم اطمینان جدیدی را به خاورمیانه تزریق می کند.

بن‌بست روسی یا اختلاف ایران و آمریکا؟

از سوی دیگر، بر اساس گزارش رویترز، روز پنجشنبه تهران اعلام کرد موانع جدیدی وجود دارد و واشنگتن گفت که مسائل سخت باقی مانده است.

پس از  اینکه روسیه درخواست‌هایی را مطرح کرد که با مخالفت غرب پاسخ داده شد، به نظر می‌رسد اختلافاتی میان ایران و ایالات متحده بروز کرده است. مقامات ایرانی می گویند که مسائل کلیدی حل نشده همچنان باقی مانده است.

یک مقام ایرانی روز پنجشنبه گفت هنوز دو تا سه سوال دشوار برای حل وجود دارد و تهران اکنون نیز خواستار تغییر در ترتیب نحوه اجرای توافق است.

این در حالی است که یک هفته پیش در وین همه‌چیز در حال آماده‌سازی برای یک نشست آخر هفته برای منعقد کردن توافقی برای احیای برجام بود. اما پس از اینکه درخواست‌هایی از سوی روسیه مطرح شد مبنی بر «معافیت مسکو از تحریم‌های آمریکا به دلیل جنگ اوکراین برای تجارت و همکاری کامل و آزادانه با ایران»، رایزنی‌ها وارد بن‌بست شد.

دیپلمات‌ها گفتند که درخواست روسیه در ابتدا ایران را خشمگین کرد و به نظر می‌رسید که به تهران و واشنگتن کمک کند تا بر سر معدود مسائل حساس باقی‌مانده به توافق برسند، اما رگبار نظرات عمومی ناگهانی مقامات ایرانی در روز پنجشنبه نشان داد که جهت باد تغییر کرده است.

علی شمخانی، مقام ارشد امنیتی ایران به زبان انگلیسی در این باره گفت: «رویکرد آمریکا در قبال خواسته‌های اصولی ایران، همراه با پیشنهادات غیرمنطقی و فشارهای ناموجه برای دستیابی سریع به توافق، نشان می‌دهد که آمریکا علاقه‌ای به توافقی قوی که هر دو طرف را راضی کند، ندارد».

شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران گفت: «بدون تصمیم سیاسی آمریکا، مذاکرات ساعت به ساعت پیچیده‌تر می‌شود».

اختلاف در روایت‌ها

شمخانی مشخص نکرد که این خواسته‌ها چیست، اما به‌طور کلی سخنان وی با آنچه چهار مقام غربی گفته‌اند مغایرتی وجود دارد (اینکه متن پیش‌نویس نهایی مورد توافق قرار گرفته است که فقط نیاز به تعدیل‌های جزئی دارد، به استثنای سؤال باز درباره تقاضای گسترده روسیه برای تضمین).

دیپلمات ها گفتند، با این حال، این متن شامل ضمانت مشابه اما بسیار محدودتر برای پوشش همکاری‌های هسته‌ای بین روسیه و ایران است که در توافق مشخص شده است.