در آستانه پایان مذاکرات؛ لحظه تصمیم درباره «توافق روی میز»

به گزارش اکوایران، جوزپ بورل، مسئول سیاست‌خارجی اتحادیه اروپا روز سه‌شنبه در مقاله‌ای برای فایننشال‌تایمز با بیان اینکه «فضا برای مصالحه‌های مهم اضافی تمام شده است»، نوشته است که «اتحادیه اروپا پیشنهاد نهایی را ارائه کرده است که منعکس کننده بهترین شرایط ممکن برای آمریکا و ایران جهت احیای توافق هسته‌ای است. ایران سخت مذاکره کرد، در برابر فشار حداکثری مقاومت کرد و به یک توافق منصفانه دست یافت. وقت تصاحب آن فرارسیده‌است».

پیام مهم بورل: زمان تصمیم درباره متن روی میز

جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز سه‌شنبه هشدار داد که فضا برای مذاکرات بیشتر بر سر بازگرداندن توافق هسته‌ای 2015 ایران تقریباً تمام شده است و اکنون زمان تصمیم‌گیری سریع سیاسی برای نهایی کردن توافق فرا رسیده است. وی نوشت: «من اکنون متنی را روی میز گذاشته‌ام که با جزئیات دقیق به لغو تحریم‌ها و همچنین گام های هسته ای مورد نیاز برای احیای برجام می پردازد. این متن نشان دهنده بهترین معامله ممکن است که من به عنوان تسهیل کننده مذاکرات، آن را امکان‌پذیر می‌دانم. این یک توافق کامل نیست، اما تمام عناصر اساسی را مورد توجه قرار می‌دهد و شامل سازش هایی‌است که همه طرف‌ها به سختی به دست آورده اند».

این دیپلمات ارشد اروپایی می‌افزاید: اکنون باید تصمیماتی اتخاذ شود تا از این فرصت منحصر به فرد برای موفقیت استفاده شود و پتانسیل بزرگ یک معامله کاملاً اجرا شده آزاد شود. من هیچ جایگزین جامع یا مؤثر دیگری را در دسترس نمی‌بینم.

بورل با بیان اینکه «من به این نتیجه رسیده‌ام که فضا برای مصالحه‌های مهم دیگر تمام شده است» می‌نویسد: اکنون متنی را روی میز گذاشته‌ام که با جزئیات دقیق به لغو تحریم‌ها و همچنین اقدامات هسته‌ای می‌پردازد ... اتحادیه اروپا پیشنهاد نهایی که منعکس کننده بهترین شرایط ممکن برای آمریکا و ایران جهت احیای برجام را  ارائه کرده است. ایران سخت مذاکره کرد، در برابر فشار حداکثری مقاومت کرد و به یک توافق منصفانه دست یافت. وقت آن است که آن را تصاحب کنید.

جوزپ بورل همچنین با ابراز امیدواری نسبت به اینکه «یک توافق بازسازی شده نشان خواهد داد که توافقات بین المللی متعادل در زمان های آشفته امکان پذیر است»، هشدار می‌دهد: اگر توافق منتفی شود، ما در معرض  یک بحران قرار می گیریم.

سیگنال متقابل باقری‌کنی

این درحالی است که ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه در کنفرانس خبری هفتگی خود با اشاره به مواضع طرف‌های غربی توافق هسته ای گفت: آنها از ایران می‌خواهند که سریع تصمیم بگیرد، اصرار دارند که زمان محدود است و ایران باید سریع پاسخ دهد.

کنعانی روز دوشنبه گفت: «ایران با روندی شتابزده، منافع اساسی کشور را قربانی نخواهد کرد». او گفت که تهران تحت "فشار روانی و انتظارات یک جانبه" قرار گرفته است، و افزود: «اگر آمریکا سازنده و مثبت عمل کند، توافق نزدیک است».

درهمین حال، ساعاتی پس از انتشار مقاله بورل، علی باقری کنی، مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای و معاون وزیر امور خارجه ایران روز سه‌شنبه گفت که با دیگر همتایان برجام و انریکه مورا هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپا درباره ایده‌های اروپا برای نحوه پایان مذاکرات گفت‌وگو کرده است، اما ایران ایده‌های خودش را در مورد چگونگی نتیجه‌گیری دارد که آنها را با طرف‌ها به اشتراک گذاشته است.

باقری در 26 ژوئیه در توییتر خود نوشت: «در هفته گذشته در مورد مذاکرات وین با طرف های دیگر تبادلات جدی و سازنده‌ای داشتیم. هماهنگ کننده نظرات خود را برای به نتیجه رساندن مذاکرات به اشتراک گذاشته است. ما نیز ایده‌های خودمان را داریم، چه از نظر ماهیت و چه در شکل، برای پایان دادن به مذاکرات، که به اشتراک گذاشته خواهد شد.»

اولتیماتومی وجود ندارد

همچنین به نوشته لارا روزن، خبرنگار آمریکایی، یک دیپلمات اروپایی در پاسخ به این سوال که آیا پیام بورل حاکی ازنوعی اولتیماتوم است تا ایران پاسخ دهد که آیا با پیش‌نویس توافق (متن روی میز) موافق است یا خیر، گفت: اولتیماتوم وجود ندارد.

این دیپلمات اروپایی گفت: «نه یک اولتیماتوم، بلکه یک پیام روشن است که فضا برای مذاکرات تقریباً تمام شده است».

یک دیپلمات ارشد آمریکایی نیز گفت که او از ضرب الاجل خاصی که در آن از ایران خواسته شده تا پاسخ دهد، اطلاعی ندارد و افزود: «اما البته این نمی‌تواند به معنای پایان باز باشد».

ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا روز دوشنبه گفت: «این وظیفه بر عهده ایران است که روشن کند آیا برای تعامل سازنده، کنار گذاشتن مسائل خارج از برجام و گفتگو با حسن نیت درباره توافقی که مدتی است روی میز است، آماده است یا خیر».

پرایس گفت: «واقعیت این است که ما یک تصمیم سیاسی گرفته‌ایم: اگر ایران دوباره وارد برجام شود، ما هم همین کار را می‌کنیم». وی مدعی شد: «ایرانی‌ها مطمئناً در هفته‌های اخیر کاری انجام نداده‌اند که نشان دهد مشتاق هستند دوباره وارد توافق شوند».

به طور جداگانه، هیئت ایران در سازمان ملل متحد اواخر روز دوشنبه گفت که حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، برنامه های آزمایشی برای شرکت در کنفرانس بازنگری NPT را که در هفته اول اوت در نیویورک برگزار می شد، لغو کرده است. رسانه‌های امواج گزارش داده‌اند که رضا نجفی، معاون حقوقی و بین‌الملل وزیر امور خارجه ایران به جای او خواهد رفت.

فارن‌پالیسی| آسیب‌های مرگ برجام برای ایران

در همین زمینه، اسفندیار باتمانقلیج، بنیانگذار اتاق فکر اقتصادی «بورس و بازار» و الی گرانمایه، معاون مدیر برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در شورای روابط خارجی اروپا، در مقاله‌ای برای نشریه فارن‌پالیسی با عنوان «اگر توافق هسته ای احیا نشود، ایران بیشترین ضرر را خواهد داد»، استدلال کرده‌اند: «اگر فرصت‌های دیپلماتیک و اقتصادی در زمان به وجود آمدن استفاده نشود، مقاومت و استقامت بی‌فایده است».

اکوایران این مقاله را در دو‌ بخش منتشر می‌کند. در ادامه بخش نخست این یادداشت را بخوانید.

خانم گرانمایه و آقای باتمانقلیج در این مقاله آورده‌اند:توافق هسته ای ایران اخیراً هفتمین سالگرد خود را جشن گرفت - اما ممکن است آخرین آن باشد. با وجود یک سال مذاکرات در وین، که تقریباً به توافقی در مورد چگونگی بازگشت ایالات متحده و ایران به پایبندی کامل به توافق هسته ای رسید، این روند اکنون در آستانه سقوط است.

همه طرف های معامله در تقصیر مشترک هستند و همه آنها در معرض ضرر قرار دارند. برای غرب، تلاش‌های منع اشاعه سلاح‌های هسته‌ای در خاورمیانه با شکست چشمگیری مواجه خواهد شد. شکست توافق هسته‌ای همچنین خطر تشدید تنش نظامی در منطقه‌ای را به همراه دارد که نقش مهمی در بحران انرژی جهانی ناشی از جنگ روسیه در اوکراین بازی می‌کند. برای ایران، خطرات حتی بیشتر است.

ماه گذشته در دوحه، مذاکره کنندگان نتوانستند بن بست در مورد چگونگی احیای توافقنامه 2015 را بشکنند. به گفته قدرت های غربی، ایران به جای بستن مسائل باقی مانده، تلاش کرد تا مذاکرات را با شرایطی که در فوریه حل و فصل شده بود، از سر بگیرد. اتفاق نظر در واشنگتن و پایتخت های اروپایی این است که رهبران ایران در حال خرید زمان هستند. در بهترین حالت، مذاکره کنندگان ایرانی به زمان بیشتری نیاز دارند تا در تهران به اجماع برسند که آیا ارزش عقب انداختن برنامه هسته ای این کشور برای توافقی که ممکن است فقط تا پایان دوره ریاست جمهوری جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا ادامه داشته باشد، دارد یا خیر. در بدترین حالت، ایران به خاطر پیشبرد فعالیت های هسته ای خود در حال تاخیر است.

ایران تا حد زیادی در مورد بازگرداندن توافق هسته‌ای تردید کرده است، زیرا دولت بایدن نمی‌تواند تضمین کند که این توافق بیشتر از دوره او خواهد ماند. دونالد ترامپ نشان داد که چگونه یک دولت ایالات متحده می تواند به راحتی از توافق خارج شود. نگرانی های ایران در مورد دوام توافق با این واقعیت تشدید شده است که بایدن تحریم های فشار حداکثری ترامپ را در طول مذاکرات حفظ کرده است.

بایدن همچنین تمایلی به نشان دادن انعطاف‌پذیری در خصوص امتیازاتی به ایران نداشته است که می‌تواند فقدان تضمین‌های ایالات متحده را جبران کند - مانند حذف نامگذاری ایالات متحده از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران (سپاه پاسداران انقلاب اسلامی) به عنوان یک سازمان تروریستی خارجی (FTO). بایدن در سفر اخیر خود به اسرائیل و عربستان سعودی، با بدتر کردن وضعیت اپتیک، رویکرد جنگ طلبانه در قبال ایران را دو چندان کرد.

با توجه به احتمال روی کار آمدن یک رئیس جمهور جمهوری خواه در سال 2025، یک خروج دیگر از توافق هسته ای ممکن است - شاید حتی محتمل - عمیقا منفی خواهد بود.

منافع اقتصادی یک توافق مجدد برای ایران فوری خواهد بود. اگر تحریم‌های ثانویه آمریکا برداشته می‌شد، صادرات نفت ایران حدود یک میلیون بشکه در روز بیشتر می‌شد. حتی اگر فرض کنیم که قیمت نفت در مواجهه با افزایش عرضه و تضعیف تقاضا به 80 دلار کاهش یابد، ایران روزانه 80 میلیون دلار درآمد نفتی بیشتری به دست خواهد آورد. ایران می تواند محصولات پتروشیمی، فولاد و کالاهای تولیدی بیشتری صادر کند.

این کشور برای کالاهایی که وارد می کند، از جمله غذا و دارو، هزینه کمتری می پردازد. مهم این است که ایران دوباره به ذخایر ارزی خود دسترسی پیدا می کند و از این منابع برای تثبیت پول ملی و کمک به مهار تورم در دوره دو ساله باقی مانده در دوران بایدن استفاده می کند. حتی اگر تحریم‌ها برای چند سال برداشته شوند، به شرکت‌های محلی اجازه می‌دهد تا سرمایه‌گذاری‌های طولانی مدت را به تعویق بیاندازند و خانوارها پس‌اندازهای تمام شده خود را بازگردانند.

سیاستگذاران ایرانی همچنین باید پتانسیل اقتصادی بلندمدت ایران را در نظر بگیرند و این که در صورت باقی ماندن تحریم‌های ثانویه چگونه این پتانسیل هدر می‌رود. از سال 2012، ایران کاهش آرامی در قدرت اقتصادی خود داشته است. زیرساخت های فیزیکی و سرمایه ثابت کشور در حال پیر شدن است.

اثرات کم سرمایه‌گذاری و عدم انتقال فناوری در ماشین‌های قدیمی، اتوبوس‌ها، قطارها و هواپیماهایی که ایرانیان را در سراسر کشور جابه‌جا می‌کنند و در عصر ماشین‌هایی که نفت را پمپ می‌کنند، فولاد را رول می‌کنند، برق تولید می‌کنند، و مزارع را شخم می‌زند، بیشتر نمایان می‌شود. هر ماشین آلات جدیدی که در داخل تولید می شود، بر اساس طرح های قدیمی است. فناوری‌های حیاتی مانند توربین‌های بادی و اسکنرهای سی‌تی در کمبود هستند. اقتصاد ایران هنوز در حال فروپاشی نیست، اما شکاف ها در حال افزایش است.

پایان بخش نخست