به گزارش اکو ایران- شاخص مدیران خرید (شامخ) کل اقتصاد ایران در شهریورماه ۱۴۰۴ برابر با ۴۵.۵ اعلام شد که نشاندهندهی تداوم رکود در فعالیتهای اقتصادی کشور برای هجدهمین ماه پیاپی است. این شاخص که از سوی مرکز پژوهشهای اتاق ایران منتشر میشود، بیانگر کاهش مداوم در تولید، افت سفارشات جدید مشتریان و محدودیت منابع مالی در سطح بنگاههاست.
بر اساس این گزارش، میزان تولید محصول یا ارائه خدمات در شهریورماه ۴۵.۳ بوده که همچنان پایینتر از مرز خنثی (۵۰) قرار دارد. کارشناسان علت اصلی این وضعیت را در تداوم محدودیتهای مالی، قطعی برق و کاهش تقاضای داخلی میدانند. ضعف قدرت خرید خانوارها به دلیل تورم بالا و نااطمینانی نسبت به آینده اقتصادی کشور، باعث شده تقاضا در بازار داخلی کاهش چشمگیری پیدا کند.
در همین حال، شاخص سفارشات جدید مشتریان نیز برای نوزدهمین ماه متوالی روندی نزولی داشته و به یکی از پایینترین سطوح خود رسیده است. نااطمینانی ناشی از احتمال فعال شدن مکانیسم ماشه، چشمانداز صادرات و فعالیتهای تجاری را تیرهتر کرده است. بهرغم کاهش نسبی نرخ ریال و افزایش مزیت رقابتی کوتاهمدت برای کالاهای ایرانی، مشکلاتی چون رفع تعهد ارزی، محدودیتهای گمرکی و بیثباتی سیاسی منطقهای مانع از رشد صادرات غیرنفتی شده است.
از سوی دیگر، موجودی مواد اولیه در بنگاهها برای سیزدهمین ماه متوالی کاهش یافته و به پایینترین سطح از اسفند ۱۴۰۱ رسیده است. تأخیر در تخصیص ارز، روند پیچیده ترخیص کالا از گمرک و افزایش هزینه واردات مواد اولیه، موجب شده بسیاری از تولیدکنندگان از ذخایر انبار خود استفاده کنند و توان جایگزینی آن را نداشته باشند. همزمان شاخص قیمت مواد اولیه نیز بیشترین رشد در هفت ماه گذشته را ثبت کرده که بیانگر تداوم فشارهای تورمی بر بخش تولید است.
در بخش بازار کار نیز روند نزولی ادامه دارد. میزان استخدام و بهکارگیری نیروی انسانی در شهریور برای چهارمین ماه متوالی کاهش یافته است. فعالان اقتصادی میگویند بنگاهها به دلیل فشار هزینهها، ناچار به توقف جذب نیروی جدید یا حتی تعدیل نیرو شدهاند. این روند، علاوه بر کاهش انگیزه نیروی کار، کمبود نیروی متخصص را نیز تشدید کرده و بازار کار را در وضعیت دوگانهی کمبود مهارت و کاهش فرصت شغلی قرار داده است.
با وجود این وضعیت، شاخص شامخ بخش صنعت در شهریور با عدد ۵۰.۶ نشاندهنده توقف روند نزولی و عبور موقت از رکود بوده است. تولید محصولات صنعتی به ۵۳.۵ رسیده که بالاترین سطح در ۱۱ ماه اخیر محسوب میشود. این بهبود نسبی در نتیجه افزایش موقت دسترسی به انرژی و مواد اولیه حاصل شده، اما کارشناسان معتقدند پایداری این وضعیت بعید است.
در عین حال، موجودی محصول نهایی در انبارها کاهش یافته است، زیرا تولیدکنندگان برای پاسخگویی به سفارشهای محدود مشتریان، از ذخایر خود استفاده کردهاند. افزایش قیمت مواد اولیه و مالیات نیز باعث رشد محسوس قیمت محصولات نهایی شده، بهگونهای که نرخ تورم ماهانه در شهریور نسبت به مرداد ۳.۸ واحد درصد افزایش یافته است.
در مجموع، شاخص انتظارات مدیران برای ماه آینده در مرز خنثی (۵۰) قرار دارد، اما کمترین میزان در پنج سال اخیر را نشان میدهد. نگرانی از تشدید تحریمها، احتمال بازگشت مکانیزم ماشه و نوسانات نرخ ارز، مهمترین عوامل تضعیف چشمانداز تولید در ماههای آتی عنوان شدهاند.
کارشناسان اتاق ایران در جمعبندی خود تأکید کردهاند که ناترازی انرژی، کمبود نقدینگی، نوسانات ارزی و ضعف سیاستهای حمایتی چهار عامل اصلی رکود فعلی در اقتصاد ایران هستند. در صورت تداوم این روند، بنگاههای صنعتی و خدماتی با خطر کاهش تولید، تعدیل نیرو و حتی تعطیلی روبهرو خواهند شد، مگر آنکه سیاستهای تثبیتی و حمایتی مؤثر در بخش تأمین انرژی، ارز و سرمایه در گردش هرچه سریعتر اجرایی شود
