اکو ایران، منصوره محمدی: مشاهده خرسهای سبلان، به بخشی از تجربه کوهنوردان و گردشگران برای صعود به قله سبلان تبدیل شده است. اما نمایش تصاویری از غذا دادن انسانها به آنها، سیلی زدن خرس به مردم و حمله به چادرها حاکی از تعارضی گسترده در آن منطقه میان این جاندار و انسانهاست. طاهر قدیریان، کارشناس حیات وحش که به صورت تخصصی در حوزه خرسها فعالیت دارد به اکو ایران میگوید، مساله غذا دادن به این جانداران بیش از 15 سال است که رخ میدهد و تکرار آن رفتار خرس را تغییر داده است، به گونهای که در گذشته صرفا غذا را دریافت و از منطقه فرار میکردند و حالا در محیطها باقی میمانند. او معتقد است احتمالا چارهای جز انتقال این خرسها به محیطی دیگر و یا حتی کشتن آنها نباشد، اما حلقه گم شده آموزش، اعمال قانون و حتی جریمه باید گسترش یابد و رفتار انسانها با خرسها تنظیم شود تا نه شاهد مرگ و آسیب انسان و نه خرسها باشیم. مشروح گفتوگوی اکوایران با این کارشناس را در ادامه میخوانید.
- غذا دادن به خرسهای سبلان چه آسیبها و مخاطراتی در پی دارد؟
موضوعی که این روزها درباره خرسهای سبلان مغفول مانده سابقه غذادهی به آنها است. اکنون همه بر این باورند که غذا دادن به خرسهای سبلان سابقهای نهایتا یک ساله داشته باشد، در صورتی که اینگونه نیست و عمر آن به بیش از 15 سال و شاید بیشتر میرسد. در واقع این خرسها که امروز در تصاویر میبینیم تولههای نسل قبلی هستند که متاسفانه گردشگران به آنها غذا دادند و به اصطلاح «دستی» شدند. من به خاطر دارم که ده سال پیش به این شدت نبود که خرس کنار کوهنوردان و گردشگران بایستد و مورد نوازش قرار بگیرد، غذایی را میگرفت و خود را از جمعیت دور میکرد، و خوی وحشی را همچنان داشت. اما در نسل دوم از آنجایی که در میان این قشر و با این شیوه به دنیا آمد و بزرگ شد حالا تا این حد به انسان نزدیک میشود.
- برای جلوگیری از تکرار این رفتارها باید چه اقداماتی انجام داد؟
در اینجا دو جنبه قابل بررسی است، یک جنبه مربوط به انسانها است، از لفظ کوهنورد استفاده نمیکنم چرا که کوهنوردی اصولی دارد و این گروهها آنها را رعایت نمیکنند، و این گروهها باید آگاه شوند. دومین جنبه محیط زیست است که گویا این موضوع را کاملا رها کرده است و در این ماجرا اصلا نقش محیط زیست مشخص نیست.
- ما در محیط زیست شهری چالش غذا دادن به سگها و گربهها را داریم که در حال تبدیل شدن به یک بحران است و حالا عدهای بر مبنای همان فلسفه، غذادهی را به حیات وحش نیز تعمیم میدهند. آیا این فرهنگ غذا دادن به حیات وحش در کشور ما در حال گسترش است؟
ماجرای سگها از حالت علمی خارج و به یک موضوع سیاسی تبدیل شده است. اما بخشی از موضوع غذا دادن به حیات وحش به دلیل ناآگاهی است که فرد فکر میکند اگر به حیوانات غذا دهد حیوان دوستی است، اما بخش بیشتر این ماجرا برای دیده شدن افراد در فضای مجازی است و برای همین است که فیلمها را پخش میکنند. یک بخش دیگر را نیز میتوان به فقدان قانون نظاممند ربط داد، چرا که ما قانونی نداریم که اگر به حیوانات وحشی غذا بدهید چه عواقبی خواهد داشت. در حالی که در دیگر کشورها این قانون را داریم، در فنلاند اگر کسی بخواهد اقامت بگیرد، بخشی از دروسی که میخواند غذا دادن به حیوانات است که در آن مشخص شده در صورت غذادهی چقدر جریمه خواهید شد و حتی ممکن است حبس نیز داشته باشد. فکر میکنم برای کسانی که آگاهی ندارند باید ابزارهایی برای افزایش آگاهی ایجاد شود و برای گروهی که نمیخواهند آگاه شوند و به هر قیمتی دیده شدن برایشان مهم است اعمال قانون یا جریمه باید صورت بگیرد.
- فکر میکنید جریمه چقدر در جلوگیری از این اقدامات مناسب خواهد بود؟
فکر میکنم جریمه ابزار مناسبی است و اگر یکی دو نفر در آنجا جریمه شوند، جلوی این اتفاق گرفته میشود. متاسفانه کوهنوردنماها برای دیده شدن دست به این اقدامات میزنند، کوهنوردهای واقعی حتی به افراد برای این کار تذکر هم میدهند. البته باید توجه کرد که مساله سبلان با جاهایی که به تازگی این موضوع باب شده فرق دارد، چرا که بیش از 15 سال است که خرسها عادت کردند که از انسانها غذا دریافت کنند و تولهها این را به عنوان روش زندگی یاد گرفتند و فکر میکنم خرسها باید از آنجا جمع آوری شوند. برای حل معضل تعارض خرس و انسان در ارتفاعات سبلان، مدیریت حفاظت چیزی جز مدیریت انسان نیست. متاسفانه اکنون در این منطقه نه آموزش به کوهنوردان و گردشگران می دهند و نه ابزارهای قانونی مانند جریمه و حتی قانونی وجود دارد. در کنار اینها باید از مداخله نیز برای دور کردن خرسها از انسان استفاده کرد. برای نمونه توپهای پینتبال وجود داشته باشند که به آنها برخورد کند و متوجه شوند که اگر انسان را دیدند باید از آنجا فرار کنند.
- برای جلوگیری از این اتفاقی که در حال مشاهده آن هستیم، چه ابزاری مفید خواهد بود؟
جدای از آگاهی بخشی به افراد، محیط زیست باید خرسها را از آن محل جمعآوری کند و یا ممکن است مجبور به کشتن آنها شود تا نسل بعد دچار این عارضه نشود و یا با روشهایی که در جهان استفاده میشود آنها را از محل تجمع انسانی دور نگه دارد. در آمریکا با تفنگ پینت بال به خرسها شلیک میکنند تا در اثر درد از انسان بترسند و از آنها دور شوند، اما این نیازمند این است که کسی در آن محلها حضور داشته باشد و افراد را آگاه کند که این کار را ادامه ندهند.
