به گزارش اکوایران؛ طبق داده‌های رسمی اتحادیه تولید و تجارت آبزیان ایران، صادرات آبزیان ایران در سال 1402 با رشد 15 درصدی مواجه شده و ارزش آن به حدود 372 میلیون دلار (بر اساس ارزش گمرکی) و نزدیک به 550 میلیون دلار (بر اساس ارزش واقعی) رسیده است. این میزان صادرات نشان می‌دهد که ایران توانسته جایگاه خود را در بازارهای بین‌المللی تقویت کند. بر اساس گزارش علی‌اکبر خدایی، دبیر اتحادیه تولید و تجارت آبزیان ایران، ایران 206 هزار تن آبزی به 60 کشور جهان صادر کرده که میگو، خاویار و انواع ماهیان سردابی و گرمابی بیشترین سهم را در این صادرات داشته‌اند.

نکته قابل توجه، تغییر در مقاصد صادراتی ایران است. عراق همچنان بزرگ‌ترین مشتری آبزیان ایرانی است، اما روسیه که پیش‌تر در رتبه هفتم قرار داشت، اکنون به رتبه چهارم رسیده و بعد از عراق، امارات و چین قرار گرفته است. این موضوع نشان‌دهنده گسترش بازارهای صادراتی و فرصت‌های جدید برای ایران در حوزه صادرات آبزیان است. همچنین، کشورهای شرق آسیا مانند چین، سری‌لانکا و مالزی نیز به مقاصد مهم صادراتی تبدیل شده‌اند.

چالش‌های صنعت آبزیان ایران

با وجود رشد صادرات، چالش‌های متعددی در این صنعت وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به تصمیمات ناهماهنگ سیاست‌گذاران، نبود زنجیره تأمین اصولی، رقابت مخرب بین صادرکنندگان، و عدم وجود سامانه رهگیری آبزیان اشاره کرد. خدایی تأکید دارد که تصمیمات خلق‌الساعه، مانند تعیین نرخ‌های پایه صادراتی غیرواقعی و ممنوعیت‌های مقطعی واردات برخی محصولات مانند تون ماهیان، مشکلات زیادی برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایجاد کرده است.

از سوی دیگر، مسعود بختیاری، رئیس سندیکای صنایع کنسرو ایران، به مشکل نبود شفافیت در آمار صید داخلی اشاره کرده و گفته که آمار رسمی 280 هزار تنی صید داخلی با واقعیت فاصله دارد و بررسی‌ها نشان می‌دهد که این میزان ممکن است تنها 60 تا 70 هزار تن باشد. این موضوع نشان می‌دهد که برای برنامه‌ریزی دقیق‌تر، نیاز به آمارهای شفاف‌تری در این حوزه وجود دارد.

نیاز به سرمایه‌گذاری و توسعه آبزی‌پروری

یکی از مهم‌ترین راهکارهای توسعه صنعت آبزیان، سرمایه‌گذاری در بخش آبزی‌پروری و دور شدن از وابستگی به صید دریایی است. مهدی شکوری، معاون توسعه آبزی‌پروری سازمان شیلات، با اشاره به ضعف سرمایه‌گذاری در این حوزه تأکید کرد که باید از شیوه‌های سنتی فاصله گرفت و آبزی‌پروری صنعتی را توسعه داد. در حال حاضر، 8 هزار تن ماهی در قفس پرورش داده می‌شود، اما این مقدار برای دستیابی به اهداف توسعه‌ای کافی نیست.

خاویار پرورشی نیز به عنوان یک محصول استراتژیک، پس از ممنوعیت صید خاویار دریای خزر در سال 2011، رشد کرده و ایران اکنون 300 مزرعه تولید خاویار پرورشی دارد که سالانه 60 تا 70 تن خاویار تولید می‌کنند. صادرات 10 تن خاویار در سال گذشته نشان‌دهنده ظرفیت بالای این حوزه است که می‌تواند با حمایت‌های بیشتر، رشد قابل‌توجهی داشته باشد.

در بازار آبزیان ترکیه جای ایران نشست

عباس مختاری، مدیرکل دفتر توسعه بازار شیلات، با اشاره به از دست رفتن فرصت‌های طلایی صادراتی ایران پس از جنگ اوکراین و روسیه، تأکید کرده که نبود یک زنجیره تأمین منسجم باعث شد ترکیه بتواند جایگاه بهتری در این بازارها کسب کند. از این‌رو، لازم است که ایران با ایجاد زنجیره تأمین قوی‌تر و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های تولیدی و صادراتی، رقابت‌پذیری خود را در سطح جهانی افزایش دهد.

از نگاه فعالان برخی دیگر از فعالان این حوزه عدم شفافیت آماری در صید شیلات، ضعف سرمایه‌گذاری در آبزی‌پروری، مشکلات زنجیره تأمین و رقابت مخرب بین صادرکنندگان از جمله چالش های دیگر حوزه آبزی پروری است.

برای رفع این چالش‌ها، در اتاق تهران، بر لزوم ایجاد سامانه رهگیری آبزیان، حمایت از تشکیل کنسرسیوم‌های صادراتی و انطباق با استانداردهای جهانی تأکید شد. همچنین شفاف‌سازی آمار صید، تسهیل فرآیندهای صادراتی و افزایش سرمایه‌گذاری در حوزه آبزی‌پروری به‌عنوان گام‌های اساسی برای توسعه این صنعت مطرح شد. فعالان این حوزه معتقدند که با بهبود زیرساخت‌ها و سیاست‌گذاری‌های منسجم، امکان افزایش سهم ایران در بازارهای بین‌المللی آبزیان فراهم خواهد شد.