به گزارش اکوایران، در آستانه دیدار نخستوزیر اسرائیل با رئیسجمهور ایالات متحده، تهران نسبت به بروز هر گونه جنگ تمام عیاری هشدار داد.
جنگ تمامعیار در راه است؟
به نوشته الجزیره، مسعود پزشکیان، رئیسجمهور ایران، اعلام کرد که ایالات متحده، اسرائیل و اروپا در حال بهراهانداختن «یک جنگ تمامعیار» علیه تهران هستند. این اظهارات در آستانه دیدار روز دوشنبه بنیامین نتانیاهو با دونالد ترامپ مطرح شد. این گفتهها، شش ماه پس از آن بیان میشود که اسرائیل و آمریکا حملاتی را علیه ایران انجام دادند و فرانسه، آلمان و بریتانیا در ماه سپتامبر، تحریمهای سازمان ملل متحد را دوباره علیه تهران اعمال کردند.
اکوایران: در حالی که کاخ سفید برای تثبیت آتشبس و رونمایی از «هیئت صلح غزه» شتاب دارد، نتانیاهو با تردید در مسیر صلح به دنبال رویارویی با ایران است.
پزشکیان در یک مصاحبه گفت: «به نظر من، ما در یک جنگ تمامعیار با آمریکا، اسرائیل و اروپا قرار داریم. آنها نمیخواهند کشور ما روی پای خود بایستد.» او افزود:«نیروهای نظامی عزیز ما با قدرت به وظایف خود عمل میکنند و اکنون، از نظر تجهیزات و نیروی انسانی، با وجود همه مشکلاتی که داریم، از زمانی که اسرائیل و آمریکا حمله کردند، قویتر شدهاند.» رئیسجمهور ایران تأکید کرد:«بنابراین، اگر بخواهند حمله کنند، طبیعتاً با پاسخی قاطعتر روبهرو خواهند شد.
دونالد ترامپ از زمان بازگشت به کاخ سفید در ماه ژانویه، سیاست موسوم به «فشار حداکثری» علیه ایران را که در دوره نخست ریاستجمهوریاش آغاز شده بود، دوباره احیا کرده و بر اساس گزارشهای اخیر، زمانی که نتانیاهو به دیدار او در اقامتگاه شخصیش در فلوریدا برود، قرار است برای انجام اقدامات نظامی بیشتر علیه ایران فشار بیاورد؛ اینبار با تمرکز بر برنامه موشکی تهران.
چرا ایران دوباره به تیتر خبرها بازگشته است؟
سفر نتانیاهو در شرایطی انجام میشود که در اسرائیل نگرانیها درباره بازسازی توان موشکی ایران پس از جنگ ۱۲روزه ماه ژوئن، شدت گرفته است. شبکه NBC News هفته گذشته گزارش داد که نخستوزیر اسرائیل قرار است رئیسجمهور آمریکا را در جریان احتمال حملات بیشتر علیه ایران قرار دهد. به نوشته الجزیره، جریانهای حامی اسرائیل در حلقه نزدیک به ترامپ نیز به نظر میرسد از هماکنون بهطور لفظی و رسانهای علیه برنامه موشکی ایران بسیج شدهاند. لیندزی گراهام، سناتور آمریکایی، این ماه به اسرائیل سفر کرد و موشکهای ایران را «تهدیدی واقعی» برای اسرائیل خواند.
ترامپ در جریان جنگ ماه ژوئن، حملات علیه تأسیسات هستهای ایران را مجاز دانست؛ حملاتی که به ادعای او برنامه هستهای ایران را «بهکلی نابود کرد». به گفته سینا توسی، پژوهشگر ارشد مرکز سیاست بینالملل، برای نتانیاهو دشوار خواهد بود که ترامپ را به حمایت از جنگی تازه علیه ایران متقاعد کند. ترامپ خود را بهعنوان یک صلحطلب معرفی میکند و اولویت خود را بر روی احتمال رویارویی با ونزوئلا گذاشته است. توسی درباره تلاش برای انجام حملات بیشتر علیه ایران گفت: «این موضوع میتواند حتی علیه خود نتانیاهو نتیجه معکوس بدهد». با این حال، او تأکید کرد که ترامپ «غیرقابل پیشبینی» است و خود را با چهرههای تندرو و حامی اسرائیل، از جمله روبیو، احاطه کرده است.
آزمون دوستی اسرائیل و آمریکا
در حالی که رهبر اسرائیل روز دوشنبه به مارالاگو میرود، مواضع تند او درباره غزه و دیگر کانونهای بحران خاورمیانه با تلاشهای صلحطلبانه ترامپ در تعارض قرار گرفته است. به نوشته واشنگتنپست، سه ماه پیش، بنیامین نتانیاهو، ترامپ را «بزرگترین دوست اسرائیل که تاکنون در کاخ سفید بوده» توصیف کرد. اما این دوستی روز دوشنبه در اقامتگاه مارالاگوی ترامپ در فلوریدا به آزمون گذاشته خواهد شد؛ جایی که رهبر اسرائیل با رئیسجمهوری دیدار میکند که دیدگاههایش درباره تقریباً همه کانونهای بحران خاورمیانه بهطور فزایندهای از او فاصله گرفته است.
به گفته مقامهای اسرائیلی، این سفر فرصتی حیاتی برای نتانیاهوست تا ترامپ را قانع کند موضع سختگیرانهتری درباره غزه اتخاذ کند و شرط خلع سلاح حماس را پیش از هرگونه عقبنشینی بیشتر نیروهای اسرائیلی، در چارچوب مرحله دوم طرح صلح ۲۰بندی ترامپ، الزامی بداند. در پرونده ایران نیز، نتانیاهو به دنبال چراغ سبز برای حملهای دیگر به برنامه موشکهای بالستیک جمهوری اسلامی است؛ احتمالاً در قالب عملیاتی مشترک با ایالات متحده آن هم با وجود اینکه ترامپ در ماه ژوئن با قاطعیت خواستار پایان جنگ ۱۲روزه اسرائیل و ایران شد و اعلام کرد برنامه هستهای ایران با بمبافکنهای رادارگریز آمریکا «بهطور کامل نابود شده است».
ترامپ و تلاش برای کنترل نتانیاهو
در سوریه، دولت ترامپ از اقدامهای ارتش اسرائیل در داخل این کشور که تلاشهای رئیسجمهور جدید سوریه، احمد الشرع، برای تثبیت کنترل را تضعیف میکند، ناخشنود است؛ تا جایی که ترامپ این ماه بهطور علنی به اسرائیل هشدار داد از هر اقدامی که «در مسیر تبدیل سوریه به کشوری شکوفا اختلال ایجاد کند» خودداری کند. در لبنان نیز، اسرائیل بارها مواضع حزبالله را بمباران کرده و همزمان خواستار خلع سلاح این گروه مطابق آتشبس با میانجیگری آمریکا شده است؛ اما این حملات خطر کشاندن منطقه به درگیریای تازه در دوران ریاستجمهوری ترامپ را افزایش داده است.
پس از حمله هوایی اسرائیل به مذاکرهکنندگان حماس در قطر در سپتامبر، همزمان با نهاییشدن توافق صلح غزه ترامپ با اعمال فشار، نتانیاهو را وادار به عذرخواهی کرد. جرد کوشنر، داماد ترامپ و مذاکرهکننده آمریکایی، در برنامه «۶۰ دقیقه» شبکه CBS در اکتبر گفت: «فکر میکنم او احساس میکرد اسرائیلیها کمی از کنترل خارج شدهاند و وقت آن رسیده بود که بسیار قاطعانه جلوی اقداماتی را بگیرد که به نظرش در بلندمدت به نفعشان نبود.»
هنوز امکان توافق هست
با این حال، اگرچه ایران همچنان در صدر یا نزدیک به صدر نگرانیهای منطقهای ترامپ قرار دارد، دولت او تلاش تازهای برای مذاکره با تهران آغاز کرده و به گفته چند فرد مطلع از دیدگاه رئیسجمهور، ترجیح میدهد ابتدا نتیجه این مسیر روشن شود. مورگان اورتگاس، معاون فرستاده ویژه ترامپ در امور خاورمیانه، روز سهشنبه به شورای امنیت سازمان ملل گفت واشنگتن «همچنان برای گفتوگوهای رسمی با ایران در دسترس است»، در حالی که بار دیگر بر موضع آمریکا مبنی بر «عدم غنیسازی اورانیوم» تأکید کرد.
در همین شرایط، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران روز دوشنبه تایید کرد کانال ارتباطی بین عباس عراقچی، وزیر خارجه و استیو ویتکاف، نماینده ویژه آمریکا برقرار است، اما فعلاً نیازی به برقراری تماس وجود ندارد. لارا روزن، خبرنگار آمریکایی هم در آستانه این سفر نوشت: تماس تلفنی عراقچی با وزیر خارجه عربستان، درست چند ساعت قبل از دیدار نتانیاهو با ترامپ،که انتظار میرود که در آن برای اقدام نظامی علیه موشکهای بالستیک ایران لابی شود.
تغییر محاسبات در لبنان؟
از دیگر نگرانیهای ترامپ لبنان است؛ جایی که آتشبس با اسرائیل با میانجیگری آمریکا و فرانسه در اواخر سال گذشته در آستانه فروپاشی قرار دارد، زیرا کابینه نتانیاهو تقریباً هر روز بمبارانها را ادامه میدهد و حضور نظامی خود را در جنوب لبنان حفظ کرده است؛ آن هم در شرایطی که حزبالله به ناتوانی در خلع سلاح متهم میشود.
یکی دیگر از افراد آگاه از رایزنیهای دولت آمریکا گفت: «جریانهای سیاستی متناقضی وجود دارد. برخی معتقدند فقط اسرائیل میتواند کاری انجام دهد که حتی اندکی محاسبات حزبالله را تغییر دهد، برخی دیگر فکر میکنند نمیتوان به آنچه اسرائیل ممکن است انجام دهد اعتماد کرد، زیرا میتواند اوضاع را منفجر کرده و هرجومرج گستردهتری ایجاد کند».
برای هر دو رهبر، محتملترین موضوع اختلاف، غزه است نه فقط بهدلیل پیامدهای امنیتی، بلکه به سبب اهمیت سیاسی آن برای هر دو. سه ماه پس از آنکه ترامپ توافق صلح میان اسرائیل و حماس را «سپیدهدمی تازه» برای منطقه خواند، اجرای طرح ۲۰بندی او پس از مرحله نخست آتشبس متوقف شده است؛ مرحلهای که تاکنون به آزادی گروگانها و زندانیان و افزایش کمکهای انسانی انجامیده است.
توافق ترامپ محقق میشود؟
در میانه اختلافنظرهای جدی میان دو طرف درباره اینکه چه کسی حرف آخر را درباره آینده غزه خواهد زد، هیچیک از عناصر اصلی مرحله دوم از جمله «شورای ناظر صلح»، «کمیتهای از تکنوکراتهای فلسطینی برای اداره امور داخلی غزه» و «نیروی بینالمللی تثبیتکننده برای نظارت بر خلع سلاح حماس» هنوز شکل نگرفته است؛ آن هم در حالی که اسرائیل با وجود آتشبس، همچنان بهطور مکرر مواضع حماس در غزه را هدف قرار میدهد.
اکوایران: صلحهایی که با هیاهو اعلام میشوند اما در میدان واقعیت فرو میریزند؛ روایتی از دیپلماسی نمایشی ترامپ و پیامدهای پرهزینه آن.
اسرائیل تمایلی ندارد بدون خلع سلاح حماس، به مرحله دوم توافق پیش برود؛ مرحلهای که میتواند به عقبنشینی بیشتر نیروهای اسرائیلی از عمق نوار غزه منجر شود. مقامهای اسرائیلی همچنین از احتمال استقرار نیروهای ترکیه رقیب سرسخت اسرائیل اما متحد آمریکا در غزه بهعنوان بخشی از نیروی تثبیتکننده بینالمللی ابراز نگرانی کردهاند. روز سهشنبه، پس از آنکه وزیر دفاع اسرائیل، اسرائیل کاتز، با اعلام برنامه برای ایجاد شهرکهای یهودی در نوار غزه عملاً طرح صلح ترامپ را نادیده گرفت، تنشها با واشنگتن افزایش یافت و مقامهای آمریکایی او را توبیخ کردند. دو روز بعد، کاتز بر موضع خود پافشاری کرد و گفت اسرائیل هرگز بهطور کامل از غزه خارج نخواهد شد.
پیشتر نیز، پس از کشتهشدن رائد سعد، فرمانده حماس، در ۱۳ دسامبر، ترامپ به خبرنگاران گفت در حال بررسی این موضوع است که آیا اسرائیل توافق آتشبس را نقض کرده است یا نه. همزمان، مقامهای آمریکایی به نتانیاهو هشدار دادند که «اجازه نمیدهیم اعتبار رئیسجمهور ترامپ را پس از میانجیگری در توافق غزه از بین ببرید»، جملهای که وبسایت آکسیوس به نقل از یک مقام آمریکایی منتشر کرد.
نتانیاهو و یک سفر سرنوشتساز
برای نتانیاهو، این سفر با نیاز سیاسی او در آستانه انتخابات ۲۰۲۶ اسرائیل پیچیدهتر میشود؛ نیازی برای نمایش قدرت و پیروزی در همه جبههها، بهویژه غزه. از ۷ اکتبر ۲۰۲۳، زمانی که حمله حماس حدود ۱۲۰۰ اسرائیلی را کشت و ۲۵۰ نفر را به گروگان گرفت، نتانیاهو از سوی رقبای سیاسیاش بهدلیل ناتوانی در حفاظت از اسرائیل بهشدت مورد انتقاد قرار گرفته است. او همچنین از سوی راست افراطی اسرائیل به این متهم شده که برای نابودی کامل حماس به اندازه کافی پیش نرفته است؛ آن هم با وجود کارزار نظامی دو سالهای که بیش از ۷۰ هزار کشته بر جای گذاشت و بخشهای بزرگی از غزه را به ویرانه تبدیل کرد.
دنیل شاپیرو، سفیر پیشین آمریکا در اسرائیل، گفت: «احتمال برخورد جدی بر سر غزه وجود دارد، چون برای هر دو نفر، این موضوع محوریترین مسئله است. ترامپ میخواهد نشان دهد این توافق بزرگ که منعقد کرده واقعاً اجرا میشود، حتی اگر گوشههایی از آن را کوتاه آمده باشد. اما برای نتانیاهو، رفتن به انتخابات با ترتیبی در غزه که نشان دهد حماس به شکلی باقی میماند، ریسکی جدی است.»
