به گزارش اکوایران، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه و مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، هدیه پیش از تحلیفی به دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحده دادند که او نمی‌تواند آن را نادیده بگیرد.

به نوشته وبسایت اندیشکده شورای آتلانتیک، زمان‌بندی این اقدام به اندازه خود توافق همکاری جامع روسیه و ایران اهمیت داشت.

سه روز پیش از مراسم تحلیف رئیس‌جمهور ایالات متحده، پزشکیان و پوتین در مسکو دیدار کرده و توافقنامه‌ای را امضا کردند که شامل تجارت، همکاری نظامی، علم، آموزش، فرهنگ و موارد دیگر می‌شود. این توافق همچنین روابط در حال گسترش چهار جانبه چین، روسیه، ایران و کره شمالی را برجسته می‌کند، محوری که رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحده هنوز آن را به عنوان یک اولویت شناسایی نکرده است.

مهمترین تفاوت با دوره اول

با این حال، هیچ چیزی بیشتر از همکاری روزافزون دفاعی، صنعتی، اقتصادی و سیاسی این محور، چالش‌های دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ را از دوره دوم آن متمایز نمی‌کند. عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در تلگرام گفت: «این پیمان نه تنها نقطه عطفی کلیدی است که روابط دوجانبه ما را تقویت می‌کند، بلکه نقشه راهی برای آینده است.»

روسیه، ایران و چین از زمان حمله پوتین به اوکراین در حدود سه سال پیش، به طور پیوسته به هم نزدیک‌تر شده‌اند. گزارش تحقیقی ادعایی سی‌ان‌ان در دسامبر نشان داد که یک کارخانه در منطقه تاتارستان روسیه پهپادهای با طراحی شاهد را با قطعات چینی به طور انبوه تولید می‌کند. این کارخانه در نه ماه اول سال 2024 تقریباً شش هزار پهپاد شاهِد تولید کرده است که بیش از دو برابر میزان تولید سال گذشته آن است.

در ژوئن 2024، پوتین توافقی را با کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی، امضا کرد. پیونگ یانگ در نوامبر همان سال با ارسال ده هزار سرباز به مسکو برای جنگیدن در جبهه حمله اوکراین در منطقه کُرسک روسیه به این توافق عمل کرد. اوایل ماه جاری، دو سرباز کره شمالی توسط نیروهای اوکراینی در نزدیکی مرز دستگیر شدند. سپس در دسامبر، پوتین یک پیمان امنیتی با بلاروس امضا کرد که شامل استقرار تسلیحات هسته‌ای تاکتیکی روسیه در این کشور بود.

این توافقات پس از گسترش و تقویت مداوم شراکت «بدون محدودیتی» بود که پوتین اندکی پیش از تهاجم روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ با شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، برای آن به توافق رسیده بود. رهبری چین تمامی تلاش‌های مقامات اروپایی و آمریکایی برای متقاعد کردن پکن به کاهش حمایت از روسیه را رد کرده است؛ حمایتی که بدون آن، مسکو نمی‌توانست کارزار نظامی خود را ادامه دهد.

ایران روسیه

مسئله مهم‌تر

با وجود تمرکز اخیر ترامپ بر بازپس‌گیری کانال پاناما، خرید گرینلند و اضافه کردن کانادا به‌عنوان پنجاه و یکمین ایالت آمریکا، نحوه برخورد او با همکاری چین-روسیه-ایران-کره شمالی از نظر تاریخی و ژئوپلیتیکی اهمیت بی‌نهایت بیشتری خواهد داشت.

با این حال، توافق جدید ایران و روسیه به همان اندازه که به قدرت مشترک این چهار شریک اشاره دارد، به ضعف‌های آنها نیز مربوط است؛ مسئله‌ای که به ترامپ فرصت‌هایی برای ایجاد اختلال در اهداف مشترک آن‌ها می‌دهد. ایران از لحاظ اقتصادی و منطقه‌ای در وضعیت نامطلوبی قرار دارد. قابل توجه است که توافق دفاع متقابل که بخشی از توافقات روسیه با بلاروس و کره شمالی بود، در توافق با ایران وجود نداشت.

جان آلترمن، کارشناس خاورمیانه در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی گفت: «روس‌ها غریزه فوق‌العاده‌ای برای شناسایی کسی که در مشکل است دارند.» او افزود که مسکو ممکن است به این فکر باشد که «می‌توانیم کمی به آنها کمک کنیم، اما می‌توانیم آن‌ها را به نقطه‌ای برسانیم که نیاز داریم و از چیزی که می‌خواهیم، بیشتر از آن‌ها بگیریم.»

حال ترامپ چگونه به این هدیه پیش از تحلیف پاسخ خواهد داد؟ یکی از نقاط ضعف جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده، احتیاط بیش از حد در مواجهه با چالش فزاینده روسیه-چین، همراه با ایران و کره شمالی بود، اگرچه او در تشخیص «نقطه عطف» این همکاری‌ها پیشگام بود. ممکن است ترامپ نسبت به بایدن آمادگی بیشتری برای اقدام داشته باشد، اما باید به سخنرانی تحلیف او گوش داد تا نشانه اولیه‌ای از تشخیص او از بزرگ‌ترین چالش‌های جهانی را ببینیم.