به گزارش اکوایران، اندکی پس از آنکه جوزف عون، فرمانده ارتش لبنان، در ماه جاری به‌عنوان رئیس‌جمهور این کشور انتخاب شد، بنرهای بزرگی از تصویر او و محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، بر نمای ساختمانی در استان شمالی عکار نصب شد. در این بنرها، حاکم عربستان به‌عنوان «رهبر اعراب» ستایش شده بود.

به نوشته بلومبرگ، پادشاهی ثروتمند عربستان و رهبر ۳۹ ساله آن – که از عون برای رسیدن به ریاست جمهوری حمایت کرد – در حال تبدیل شدن به یکی از بزرگ‌ترین برندگان پیامدهای درگیری ۱۵ماهه در غزه هستند؛ درگیری‌ای که توازن قدرت در خاورمیانه را علیه رقیب دیرینه‌اش تغییر داده است. در این میان، عربستان سعودی زمان را برای پر کردن این خلأ از دست نمی‌دهد.

مصطفی فحص، تحلیلگر لبنانی گفت: «اینکه در نهایت کدام طرف در این نبرد دیدگاه‌ها برای منطقه پیروز می‌شود، پیامدهای مهمی نه تنها برای این دو قدرت، بلکه برای سایر نقاط جهان نیز خواهد داشت؛ از جمله سرمایه‌گذاران جهانی که روی برنامه‌های ولیعهد برای گسترش اقتصاد عربستان و کاهش وابستگی آن به نفت شرط بسته‌اند. محمد بن سلمان آگاه است که موفقیت او در داخل کشور به صلح نسبی در اطراف پادشاهی و همراهی منطقه با تلاش‌های او برای حرکت از جنگ‌ها و بحران‌های اقتصادی به سوی توسعه و رفاه وابسته است. مشکلات کنونی ایران فرصتی طلایی برای تسریع این تغییر فراهم کرده است.»

اقتصاد لبنان

تلاش برای عدم تحریک ایران

با این حال، در حالی که عربستان سعودی نقشی فعال در شکل‌دهی به گذارهای سیاسی در لبنان و سوریه دارد و برای «فردای» غزه برنامه‌ریزی می‌کند – از جمله اینکه چه کسی بر این منطقه حاکم شود، چگونه بازسازی شود و شرایط عادی‌سازی بیشتر روابط بین اسرائیل و کشورهای عربی چه باشد – تلاش می‌کند از تیره شدن روابط با تهران جلوگیری کند.

در ظاهر، بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، با توجه به روابط گرم او با محمد بن سلمان، به نفع آرزوهای منطقه‌ای ولیعهد سعودی است. اما موضع شدیداً طرفدار اسرائیل ترامپ و وعده او برای افزایش فشار بر ایران ممکن است برنامه‌های ریاض را پیچیده کند.

در سوریه، سرنگونی اسد در ماه گذشته به چهار دهه نفوذ ایران در سوریه و شرق مدیترانه به‌عنوان ستون محور مقاومت در برابر اسرائیل و غرب پایان داد. در لبنان نیز حزب‌الله، که تا همین اواخر از نظر نظامی و سیاسی بر این کشور تسلط داشت و به‌عنوان مدل محور ایران عمل می‌کرد، رهبری ارشد خود و پل ارتباطی‌اش با تهران از طریق سوریه را از دست داده است.

ولیعهد محمد بن سلمان در سال ۲۰۱۵ زمانی که وزیر دفاع شد، علیه متحدان منطقه‌ای ایران اعلام جنگ کرد، پیش از آنکه دو سال پیش با میانجی‌گری عراق و چین آتش‌بس موقتی با تهران برقرار کند.

طبق گفته چندین نفر که از تفکرات حاکم سعودی اطلاع دارند، در حالی که او به‌سرعت برای بهره‌برداری از تغییرات ناگهانی در وضعیت منطقه‌ای ایران اقدام کرده، با دقت عمل می‌کند تا نه تنها از تحریک تهران جلوگیری کند، بلکه از متحدان خود نیز فاصله نگیرد.

اجلاس ریاض درباره سوریه

ثمرات سیاست خارجی بازنگری شده

عربستان سعودی به‌طور فزاینده‌ای خود را به‌عنوان گردهم‌آورنده‌ی بزرگ معرفی کرده است، به‌طوری‌که وزیر خارجه آن، فیصل بن فرحان، هفته گذشته میزبان طرف‌های منطقه‌ای و غربی در مسئله سوریه بود، و در اکتبر گذشته یک «ائتلاف جهانی» برای راه‌حل دو دولتی اسرائیل-فلسطین تشکیل داد.

بدر السیف، استادیار دانشگاه کویت، گفت: «عربستان سعودی در حال برداشت ثمرات سیاست خارجی بازنگری شده خود است»، سیاستی که بر کاهش تنش‌ها اولویت می‌دهد و روابط خارجی را عمدتاً از دریچه چشم‌انداز طرح تحول اقتصادی چند تریلیون دلاری خود به نام چشم‌انداز ۲۰۳۰ بررسی می‌کند.

او افزود که پادشاهی سعودی تلاش زیادی کرده است تا میان متحدان عربی و مسلمان خود اجماع ایجاد کند و از این اجماع در تعاملات با اروپا و ایالات متحده برای بحث در مورد صورت حساب بازسازی غزه، لبنان و سوریه – که هزینه آن ده‌ها میلیارد دلار تخمین زده می‌شود – بهره‌برداری کند.

نگرانی‌های اقتصادی داخلی محدودیت‌هایی برای کمک‌هایی که عربستان می‌تواند ارائه دهد، ایجاد خواهد کرد. کشورهای ثروتمند خلیج فارس همچنین تمایل دارند از اشتباهات گذشته اجتناب کنند، زمانی که میلیاردها دلار کمک به همسایگان عربی فقیر داده شد و شاهد هدر رفتن آن توسط سوءمدیریت و درگیری‌های دوباره بودند.

بر اساس گفته مقامات لبنانی، انتظار می‌رود سفر آتی رئیس‌جمهور جدید لبنان به عربستان سعودی، بیشتر بر سرمایه‌گذاری‌ها تمرکز کند تا کمک‌های مالی.

چالش‌ها باقی هستند

اما چالش‌ها فراتر از یافتن منابع مالی برای بازسازی منطقه است.

ایران هنوز در عراق و یمن - کشورهایی که با عربستان سعودی هم‌مرز هستند - نفوذ زیادی دارد. علاوه بر این، تنش‌های فزاینده بر سر برنامه هسته‌ای تهران و هرگونه اقدام تشدید کننده علیه ایران از سوی اسرائیل یا ایالات متحده ممکن است تهدیدات جدیدی برای ریاض و متحدان آن در خلیج فارس ایجاد کند.

ترکیه سوریه

عربستان سعودی و ترکیه در سوریه همکاری نزدیکی داشته‌اند - جایی که آنکارا برای دهه‌ها درگیر بوده و نقش کلیدی در سرنگونی اسد ایفا کرده است - اما این دو قدرت منطقه‌ای همچنان برای نفوذ بر رهبران جدید سوریه رقابت می‌کنند، در حالی که همسایه جنوبی، اسرائیل، نگرانی‌هایی دارد.

سامی نادر، مدیر موسسه امور استراتژیک شام، می‌گوید: «یک سوریه عربی که نیابتی ترکیه نباشد، به کاهش تنش‌ها بین ترکیه و اسرائیل کمک خواهد کرد.»

ریاض همچنین باید به منافع متحدان خود مانند امارات متحده عربی توجه کند که به‌طور علنی نگرانی‌هایی در مورد دولت موقت اسلامی جدید در سوریه ابراز کرده است. این دولت تحت رهبری «هیئت تحریر الشام» است، که عربستان سعودی و متحدان منطقه‌ای و غربی آن تمایل دارند برای تثبیت وضعیت کشور به آن فرصت بدهند.

رهبر هیئت تحریر الشام، احمد الشراع، به‌طور خاص تلاش کرده است تا اعتدال خود را به غرب نشان دهد و عربستان سعودی و دیگر قدرت‌های خلیج فارس را راضی کند. اما تعامل با او نیز دشواری‌هایی خواهد داشت.

دَرین خلیفه، مشاور ارشد گروه بین‌المللی بحران که چندین بار با او ملاقات کرده است، گفت: «الشراع خود را به‌عنوان فرصتی برای عربستان سعودی و متحدانش می‌بیند تا سوریه را دوباره به مدار عربی بازگردانند» و او به هیچ وجه «نیابتی» آن‌ها نخواهد شد یا «در مورد کنترل خود بر قدرت مصالحه نخواهد کرد.»

به گفته جان سوئرز، رئیس پیشین سرویس اطلاعات خارجی بریتانیا (MI6)، ایران نیز کارت‌های خود را برای بازی دارد. تهران ممکن است تصمیم بگیرد که برنامه هسته‌ای خود را تقویت کند تا آسیب به محورش را جبران کند، که این احتمالاً واکنش اسرائیل و ایالات متحده را به دنبال خواهد داشت.

او افزود: «این مسیری به سوی یک درگیری خواهد بود.»