به گزارش اکوایران، در حالی که سوریه هنوز از پیامدهای سالها جنگ و بیثباتی رهایی نیافته، درگیریهای تازه میان ارتش سوریه و نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) در شهر حلب بار دیگر زنگ خطر را به صدا درآورده است. این خشونتها که همزمان با ضربالاجل ادغام نیروهای کرد در ارتش سوریه و سفر وزیر خارجه ترکیه به دمشق رخ داده، نهتنها شکافهای عمیق سیاسی و امنیتی در سوریه را آشکار کرده، بلکه با حمله مرگبار داعش در پالمیرا، نگرانیها درباره آینده شمالشرق سوریه، نقش آمریکا و احتمال تشدید تنشهای منطقهای را افزایش داده است.
زنگ خطر در سوریه به صدا در آمد
به نوشته الجزیره، دستکم دو نفر در پی درگیریهایی که میان ارتش سوریه و نیروهای دموکراتیک سوریه(SDF) به رهبری کردها در شهر حلب رخ داد، کشته شدند؛ درگیریهایی که در آستانه ضربالاجل ادغام SDF در نهادهای دولتی سوریه اتفاق افتاد. براساس گزارشات، پس از آنکه نیروهای SDF به مواضع نیروهای امنیتی سوریه در نزدیکی میدانهای «شیهان» و «لیرمون» در حلب تیراندازی کردند، دو غیرنظامی کشته و ۱۱ نفر دیگر زخمی شدند. همچنین به نقل از خبرگزاری دولتی سوریه، دهها خانواده و کارگر محلی نیز در پی این خشونتها در حال ترک منطقه هستند.
وزارت کشور سوریه در بیانیهای اعلام کرد: «امشب، نیروهای SDF مستقر در محلههای شیخ مقصود و اشرفیه در حلب، اقدامی خائنانه علیه نیروهای امنیت داخلی مستقر در ایستهای بازرسی مشترک مرتکب شدند.» نیروهای SDF هدف قرار دادن مناطق غیرنظامی را رد کردند و در مقابل، گروههای وابسته به دولت سوریه را به انجام حملات متهم نمودند؛ ادعایی که دمشق آن را رد کرده است. پس از چندین ساعت درگیری، دو طرف اواخر شامگاه دوشنبه با توقف تیراندازی موافقت کردند. وزارت دفاع سوریه گزارش داد که ستاد کل ارتش سوریه «دستور توقف هدف قرار دادن منابع آتش» را صادر کرده است.
مخالفت ترکیه با استقلال نیروهای وابسته به کردستان
این خشونتها همزمان با سفر هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه، به دمشق برای گفتوگو با مقامات سوری درباره ادغام SDF در ارتش جدید این کشور و در آستانه ضربالاجل تعیینشده رخ داد. احمد الشرع، رئیسجمهور سوریه، که پس از برکناری بشار اسد، رهبر دیرینه این کشور، در دسامبر سال گذشته به قدرت رسید، در ماه مارس توافقی با SDF امضا کرد که بر اساس آن این گروه قرار بود در نهادهای دولتی سوریه ادغام شود.
با این حال، جزئیات روند ادغام مبهم باقی مانده و اجرای این توافق متوقف شده است. پیشتر دمشق پیشنهاد کرده بود که ۵۰ هزار نیروی SDF در قالب سه لشکر و با کنترل جزئی سوریه ادغام شوند. ترکها بهشدت با این موضوع مخالف بودند و خواستار انحلال ساختار فرماندهی فعلی SDF شدند. نیروهای SDF که مورد حمایت ایالات متحده هستند، از سال ۲۰۱۵ کنترل بخش وسیعی از شمالشرق سوریه را در دست داشتهاند. مسئله ادغام SDF در نیروهای دولتی سوریه احتمالاً انفجاریترین عامل در سوریه امروز است و واقعاً وحدت ملی این کشور را تهدید میکند. سامی عقیل، پژوهشگر غیرمقیم مؤسسه سیاست خاورمیانه تحریر، گفت دلایل متعددی برای اجرا نشدن این توافق وجود دارد، از جمله نبود اقدامات اعتمادساز میان دو طرف. از سوی دیگرSDF تحت فشار زیادی قرار دارد تا اجرای این توافق را آغاز کند و عملاً از سرزمینهایی که در کنترل دارد دست بکشد و در نیروهای مسلح سوریه ادغام شود.
تعویق نظاممند
یکی از نقاط اصلی اختلاف این است که آیا SDF بهعنوان یک واحد منسجم در ارتش جدید سوریه باقی خواهد ماند یا منحل شده و اعضای آن بهصورت فردی در ارتش جدید جذب خواهند شد. ترکیه با پیوستن SDF بهعنوان یک واحد مستقل مخالف است، زیرا این نیروها با حزب کارگران کردستان (PKK) ارتباط دارند؛ گروهی که آنکارا آن را «سازمان تروریستی» میداند. مقامات کرد گفتهاند که توافق اولیهای برای ادغام سه لشکر وابسته به SDF بهعنوان واحدهای مستقل در ارتش جدید حاصل شده است، اما مشخص نیست دو طرف تا چه اندازه به نهایی کردن آن نزدیک هستند.
مهلت اولیه اجرای توافق ماه مارس، پایان سال تعیین شده بود و نگرانیهایی وجود دارد که در صورت عدم پیشرفت تا آن زمان، رویارویی نظامی رخ دهد. اسعد الشیبانی، وزیر امور خارجه سوریه، که روز دوشنبه در کنار فیدان سخن میگفت، اعلام کرد دولت سوریه از سوی SDF ابتکار یا اراده جدی برای اجرای توافق ادغام مشاهده نکرده است. او گفت: «تعویق نظاممندی وجود داشته است.» الشیبانی افزود که دمشق پیشنهادی برای پیشبرد ادغام نظامی به SDF ارائه کرده و پاسخ آن را روز یکشنبه دریافت کرده است؛ پاسخی که در حال حاضر «در دست بررسی» قرار دارد.
آمریکا، آنکارا و سرنوشت SDF
به نوشته المانیتور، حمله پالمیرا که در ۱۳ دسامبر به کشته شدن نیروهای آمریکایی انجامید، ابهامها درباره گام بعدی واشنگتن در سوریه را تشدید کرده و موجب شده است آنکارا فشار بر نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) به رهبری کردها را برای ادغام در ارتش سوریه و پرهیز از تنش با ایالات متحده افزایش دهد. به گفته تحلیلگران، این حمله که دو سرباز گارد ملی آمریکا و یک پیمانکار غیرنظامی آمریکایی را کشت و چند نفر دیگر را زخمی کرد، فوریت آنکارا برای اجرای توافق ۱۰ مارس میان SDF و دمشق را افزایش داده است؛ توافقی که هدف آن ایجاد ثبات در شمالشرق سوریه بدون آغاز یک عملیات نظامی جدید ترکیه یا رویارویی با واشنگتن است.
در حمله به نظامیان آمریکایی در سوریه، سه عضو ارتش ایالات متحده کشته شدند. طبق گزارشها، یک عضو داعش این حمله را انجام داده است.
این حمله در شرایطی رخ داد که احمد الشرع، رئیسجمهور سوریه، و مظلوم عبدی، فرمانده نیروهای دموکراتیک سوریه، پیشرفت چندانی در اجرای توافق ۱۰ مارس درباره انحلال این نیروی کردمحور و ادغام نیروهایش در ارتش سوریه نداشتهاند.SDF شریک اصلی واشنگتن در مبارزه با داعش در سوریه بوده است، اما آنکارا این گروه را شاخهای از حزب کارگران کردستان (PKK) میداند؛ حزبی که بیش از چهار دهه با دولت ترکیه درگیر شورش مسلحانه بوده و از سوی ترکیه، ایالات متحده و اتحادیه اروپا یک سازمان «تروریستی» شناخته میشود.
صبر آنکارا روبه پایان است!
هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه، روز پنجشنبه گفت که صبر آنکارا در قبال SDF رو به پایان است. او در گفتوگویی با شبکه TRT World اظهار داشت: «ما فقط امیدواریم که امور از طریق گفتوگو، مذاکرات و بهصورت مسالمتآمیز پیش برود. نمیخواهیم شاهد توسل به ابزارهای نظامی باشیم.» با وجود هشدار فیدان، انتظار میرود آنکارا در بهرهگیری از برتری نظامی خود علیه SDF با احتیاط عمل کند و بهجای مداخله مستقیم، فشارهای حسابشدهای را ترجیح دهد؛ رویکردی که هدف آن تأثیرگذاری بر روند میان دمشق و گروه کردمحور پس از توافق ۱۰ مارس است.
علی بوراک داریچیلی، دانشیار روابط بینالملل در دانشگاه فنی بورسا و افسر سابق سازمان اطلاعات ملی ترکیه، گفت که در صورت بروز درگیری مسلحانه میان دمشق و SDF، آنکارا ممکن است از ورود مستقیم به جنگ خودداری کند. او گفت: «ترکیه میتواند حمایتهای لجستیکی، اطلاعاتی و دیگر پشتیبانیهای غیرمستقیم را در اختیار سوریه قرار دهد، اما خود وارد نبرد نشود.» وی افزود: «در هر صورت، چنین عملیاتی احتمالاً محدود خواهد بود»، و توضیح داد که هدف آنکارا اعمال فشار نظامی هدفمند برای تقویت بازدارندگی و شکلدهی به مذاکرات است، نه دنبال کردن یک تهاجم گسترده یا کارزار زمینی طولانیمدت.
سرنوشت SDF چه خواهد شد؟
حمله پالمیرا همچنین برای دمشق پیامدهای مهمی داشته و خطرات یک رویارویی نظامی در شمالشرق سوریه را در زمانی افزایش داده که داعش بار دیگر توانایی خود را برای بهرهبرداری از بیثباتی نشان داده است؛ امری که ضرورت بهکارگیری همه ظرفیتهای مذاکره با SDF پیش از توسل به زور را پررنگتر میکند. در این چارچوب، عمر اوزقیزیلجیک، تحلیلگر امور سوریه و پژوهشگر غیرمقیم پروژه سوریه در شورای آتلانتیک، اوایل این هفته گزارش داد که دمشق آنچه را «چارچوب نهایی» ۱۳ بندی میداند برای اجرای توافق ۱۰ مارس به SDF ارائه کرده است.
این چارچوب که نخستین بار روز چهارشنبه توسط «ترکیه تودی» گزارش شد، شامل ادغام مرحلهای یگانهای SDF در ارتش سوریه، استقرار نیروهای منظم سوری در شمالشرق کشور و سازوکارهایی درباره اداره محلی، تقسیم درآمد و هماهنگی امنیتی است. اوزقیزیلجیک گفت: «منطقه شرق فرات که تحت کنترل SDF است، برای سوریه فوقالعاده مهم است.» او افزود: «بیشتر نفت، تولیدات کشاورزی، منابع آب و برق، و سدهای تشرین و طبقه که ۹۰ درصد برق سوریه را تأمین میکنند، در این منطقه قرار دارند، مسائلی که الشرع تحت فشار افکار عمومی ناچار است آنها را بازپس بگیرد».
انتظار میرود رویکردی تعدیلشده در اداره شمالشرق سوریه اتخاذ شود. براساس نظر کارشناسان «احتمالاً SDF از مناطق با اکثریت عرب، مانند رقه و دیرالزور، عقبنشینی خواهد کرد، در حالی که شهرهایی با اکثریت جمعیت کرد، مانند عفرین و عینالعرب (کوبانی)، از نوعی خودمختاری اداری برخوردار خواهند شد. با این حال، دمشق همچنان استانداران منطقهای را منصوب خواهد کرد.» همچنین، اگر SDF بخشی از یگانهای خود را در قالبی جداگانه و در چارچوب عملیات ضد داعش حفظ کند، «ممکن است ترکیه با آن موافقت کند.» اما در صورتی که SDF با پیشنهاد الشرع موافقت نکند، «رئیسجمهور سوریه احتمالاً پیش از آغاز عملیات علیه شمالشرق سوریه پس از اول ژانویه، به دنبال چراغ سبز از ترامپ خواهد بود.»
