به گزارش اکوایران، امروزه نوع جدید و شاید خطرناک‌تری از اشاعه سلاح‌های هسته‌ای در راه است. می‌توان آن را گسترش عمودی نامید: تلاش فزاینده قدرت‌های هسته‌ای موجود، به‌ویژه چین، و حتی روسیه و ایالات متحده، برای ارتقای زرادخانه‌های هسته‌ای خود به‌منظور اینکه به آنها اجازه دهد در تعقیب منافع خود با مصونیت عمل کنند.

به نوشته ریچارد هاس، در وبگاه پراجکت سندیکیت، وقتی به موضوع «اشاعه» اشاره می‌شود، بیش‌تر مردم تصور می‌کنند که در مورد گسترش سلاح‌های هسته‌ای صحبت می‌شود. 9 بازیگر (چین، فرانسه، هند، اسرائیل، کره شمالی، پاکستان، روسیه، ایالات متحده و بریتانیا) آنها را در اختیار دارند. اما بسیاری دیگر توانایی و انگیزه تولید آنها را دارند. همچنین این خطر وجود دارد که گروه‌های تروریستی بتوانند یک یا چند مورد از این سلاح‌ها را به دست آورند و آنها را قادر به وارد کردن خسارات وحشتناکی کند.

چرنوبیل

اشاعه عمودی و افقی سلاح هسته‌ای

این نوع گسترش اغلب به عنوان «افقی» توصیف می‌شود. بزرگترین تمرکز فوری بر خاورمیانه است که  دستیابی هر کدام از بازیگران در این منطقه، احتمالاً یک مسابقه تسلیحاتی منطقه‌ای را آغاز خواهد کرد. چنین پویایی باعث بی‌ثباتی بیشتر آشفته‌ترین و بی‌ثبات‌ترین منطقه جهان می‌شود.

اما به همان اندازه که این سناریو مهم است، نوع دیگری از اشاعه هم اکنون شایسته توجه است: اشاعه عمودی، یعنی افزایش کیفیت و یا کمیت زرادخانه‌های هسته‌ای 9 کشوری که از قبل این سلاح‌ها را در اختیار دارند. خطر فقط این نیست که از سلاح‌های هسته‌ای در جنگ استفاده شود، بلکه احتمال وقوع جنگ نیز با جسارت دادن به دولت‌ها افزایش می‌یابد تا در تعقیب اهداف ژئوپلیتیکی خود با این باور که ممکن است بدون مجازات باشد تهاجمی‌تر عمل کنند.

سریع‌ترین رشد زرادخانه هسته‌ای در جهان امروز متعلق به چین است. به نظر می‌رسد چین معتقد است که اگر بتواند در این حوزه با ایالات متحده برابری کند، می‌تواند ایالات متحده را از مداخله درباره تایوان در هنگام هر بحرانی بر سر جزیره باز دارد. چین در یک دهه به سرعت در حال رسیدن به آمریکا و روسیه است و علاقه‌ای به شرکت در مذاکرات کنترل تسلیحات که سرعت رشد آن را کند می‌کند یا سقفی برای توانایی‌هایش تعیین می‌کند، نشان نمی‌دهد.

سپس کره شمالی قرار دارد. نه تحریم‌های اقتصادی و نه دیپلماسی موفق به محدود کردن برنامه هسته‌ای کره شمالی نشده‌اند. اکنون تصور می‌شود کره شمالی بیش از 50 کلاهک دارد. برخی از آنها بر روی موشک‌هایی با برد قاره پیما هستند. چین و روسیه هر دو به آن کمک کرده‌اند، و کمک بیشتر روسیه احتمالاً با ارائه تسلیحات کره شمالی به روسیه برای استفاده در اوکراین است.

کیم جونگ اون کره شمالی

باز هم، سوال فقط این نیست که کره شمالی با زرادخانه هسته‌ای خود چه کند. تصور حمله کره شمالی به کره جنوبی یا حتی ژاپن با استفاده از نیروهای متعارف، همراه با تهدید هسته‌ای برای عدم مداخله آمریکا، دور از ذهن نیست. دقیقاً همین احتمال است که فشار عمومی را در کره جنوبی برای تولید تسلیحات هسته‌ای تشدید می‌کند و نشان می‌دهد که اشاعه عمودی می‌تواند باعث گسترش افقی شود، به‌ویژه اگر کشورهایی که در حال حاضر تحت حمایت ایالات متحده هستند نسبت به تمایل آمریکا برای به خطر انداختن خود برای دفاع از آنها شک کنند.

روسیه دلیل دیگری برای نگرانی ارائه می‌دهد. روسیه و ایالات متحده دو بزرگترین زرادخانه هسته‌ای جهان را دارند. هر دو با توافقنامه‌های کنترل تسلیحات (پیمان استارت جدید) محدود شده‌اند که تعداد کلاهک‌های هسته‌ای را که هر کدام می‌توانند به تعداد 1550 مورد مستقر کنند، محدود می‌کند. (هر چند ممکن است کلاهک‌های اضافی در انبار نگهداری شوند.)

این توافق همچنین تعداد پرتابگرها (هواپیما، موشک و زیردریایی) حامل سلاح‌های هسته‌ای را محدود می‌کند. و همچنین شامل ترتیبات مختلفی برای تسهیل راستی‌آزمایی می‌شود تا دو دولت مطمئن شوند که دیگری به آن عمل می‌کند.

استارت جدید (تصویب در سال 2011 و چندین بار تمدید شد) در فوریه 2026 به پایان می‌رسد. روسیه ممکن است از تمدید مجدد این معاهده امتناع کند، احتمالاً به این دلیل که عملکرد نیروهای مسلح خود در اوکراین بیش از هر زمان دیگری این کشور را به زرادخانه هسته‌ای خود وابسته کرده است. یا ممکن است به دنبال مبادله با تمایل خود برای ادامه پایبندی به توافق برای امتیاز گرفتن از ایالات متحده در مورد اوکراین باشد.

واشنگتن و سه دشمن هسته‌ای

آنچه واشنگتن را نگران می‌کند نه تنها کاری است که روسیه ممکن است انجام دهد، بلکه این است که ایالات متحده اکنون با سه دشمن دارای سلاح هسته‌ای روبرو است که می‌توانند سیاست‌های خود را هماهنگ کرده و یک جبهه هسته‌ای واحد در یک بحران ایجاد کنند. همه اینها ایالات متحده را وادار می‌کند تا در موضع هسته‌ای خود تجدید نظر کند.

گزارش‌‌ها حاکی از آن است که در ماه مارس، دولت ایالات متحده بررسی دوره‌‌‌ای خود از نیروهای هسته‌ای خود را تکمیل کرد. حداقل میلیاردها دلار برای نسل جدیدی از بمب افکن‌ها، موشک‌ها و زیردریایی‌ها هزینه خواهد شد. در بدترین حالت، ممکن است وارد دوران رقابت هسته‌‌ای بدون ساختار شده باشیم.

همه اینها یک لحظه خطرناک است. تابوی مربوط به سلاح‌های هسته‌ای با گذشت زمان ضعیف‌تر شده است. از زمانی که ایالات متحده برای تسریع پایان جنگ جهانی دوم دو بار از سلاح هسته‌ای علیه ژاپن استفاده کرد، تعداد کمی زنده مانده‌اند. مقامات روسیه به شدت به آمادگی خود برای استفاده از سلاح‌های هسته‌ای در چارچوب جنگ در اوکراین اشاره کرده‌‌‌اند.

هیروشیما

سلاح‌های هسته‌‌‌ای در طول جنگ سرد نقش تثبیت کننده‌ای داشتند. مسلما وجود آنها به سرد نگه داشتن آن کمک کرد. اما تنها دو تصمیم گیرنده وجود داشت، و هر کدام دارای موجودی بودند که می‌توانست از اولین حمله توسط دیگری جان سالم به در ببرد، و آن را قادر می‌ساخت تا حمله تلافی جویانه را انجام دهد و در نتیجه بازدارندگی را تقویت کرد. و هر دو طرف عمدتاً با احتیاط عمل کردند تا مبادا رقابت آنها به درگیری مستقیم و تسریع تبادلات هسته‌ای فاجعه‌آمیز افزایش یابد.

سه دهه و نیم پس از پایان جنگ سرد، دنیای جدیدی در حال ظهور است، جهانی که مشخصه آن مسابقات تسلیحات هسته‌ای، افراد بالقوه جدید در یک باشگاه انحصاری تسلیحات هسته‌‌ای، و فهرستی طولانی از اختلاف نظرهای عمیق بر سر ترتیبات سیاسی در خاورمیانه، اروپا و آسیا است. این وضعیتی نیست که به یک راه حل کمک کند، بلکه در بهترین حالت به مدیریت موثر کمک می‌‌‌‌کند. تنها می‌توان امیدوار بود که رهبران این دوره از عهده این چالش برآیند.