طبق گفته سازمان گردشگری جهانی، سفرهای توریستی بین المللی در سال 2020 در کل دنیا 73% کاهش داشته و در مقایسه با سال 2019، تعداد مسافران یک میلیارد کمتر بوده و روی 100 تا 120 شغل که به طور مستقیم با گردشگری در ارتباط هستند، تأثیر منفی گذاشته است.

این امر باعث زیان های عظیم در درآمدهای بین الملی اقتصاد وابسته به گردشگری به خصوص سقوط صادرات خدمات مسافرتی (پول خرج شده توسط مسافران خارجی در یک کشور) و کاهش صادرات خدمات حمل و نقل (مانند درآمد حاصله ی خطوط هوایی از فروختن بلیط به افراد خارجی) شده است.

با بررسی آمار متوجه کاهش نتایج جستجو برای کلماتی نظیر ویزای کشور‌های حوزه شینگن یا ویزای گردشگری کانادا و یا حتی عباراتی مانند سفر ارزان اروپایی می شویم.

این "شوک مسافرتی" در 2021 هم ادامه دارد؛ زیرا محدودیت های سفرهای بین المللی ادامه دارد. ورود توریست در ماه های ژانویه-مه سال 2021، 65% از دوره ی مشابه در سال 2020 کمتر بوده و زمان و نحوه ی بهبود گردشگری اصلاً مشخص نیست.

تأثیر اقتصادی شوک مسافرتی جهانی در سال 2020 را، به خصوص میزان آن در کشورهایی که به شدت وابسته به گردشگری هستند، مورد بررسی قرار گرفته شده است. نتیجه اصلی  این بوده که بر مبنای بین کشوری، سهم فعالیت های گردشگری در تولید ناخالص ملی (GDP)، حتی در مقایسه با مقیاس های شدت همه گیری، مهم ترین شاخص کاهش در سال 2020 بوده که تحت تأثیر بحران کووید-19 قرار گرفته است (نسبت به پیش بینی صندوق بین المللی پول (IMF) پیش از همه گیری).

برای مثال گرانادا و ماکائو، نسبت به جمعیت خود، موارد کرونای ثبت شده ی خیلی کمی داشتند و هیچ مرگی در اثر کرونا در سال 2020 نداشتند؛ اما تولید ناخالص ملی آن ها 13% و 65% به ترتیب برای مقاصد توریستی جهانی و منابع توریستی کاهش داشته است.

کشورهایی که به شدت به گردشگری، به ویژه به مسافران بین المللی، وابسته هستند، نسبتاً بدهکار خالص هستند. برای مثال جامائیکا، سنت لوسیا، کارائیب، قبرس و مالتا، در دریای مدیترانه، مالدیو و سیشل در اقیانوس هند یا فیجی و ساموآ در اقیانوس آرام. قبل از همه گیری کرونا، متوسط درآمد خالص سالانه از گردشگری جهانی (مخارج توریست های خارجی در کشور منهای مخارج گردشگری ساکنان کشور در خارج) در اقتصاد این جزایر، یک چهارم تولید ناخالص ملی بوده است.

اما اقتصادهای بزرگتری هم هستند که به شدت به گردشگری جهانی وابسته اند. برای مثال در کرواسی، متوسط درآمد خالص گردشگری جهانی در سال های 2015-2019 بیش از 15% تولید ناخالص ملی بوده؛ 8% آن در جمهوری دومینیکن، 7% در یونان و 5% در پرتغال بوده است.

در مقابل برای کشورهایی که صادر کننده ی خالص خدمات مسافرتی و گردشگری هستند، یعنی کشورهایی که مردمشان نسبت به افراد خارجی که به این کشور سفر می کنند بیشتر به خارج سفر می کنند، اهمیت این مخارج کمتر از این است که سهمی در تولید ناخالص ملی داشته باشد. به عبارت دیگر، بیشترین صادرات خدمات مسافرتی در چین (بالای 200میلیارد دلار یا به طور متوسط 1.7% تولید ناخالص ملی در سال های 2015-2019) بوده و بعد از آن آلمان و روسیه بوده است.

اقتصادهای وابسته به گردشگری چگونه حذف بخش عمده ی درآمد بین المللی شان در سال 2020 را جبران می کنند؟ آن ها مجبورند که از خارج بیشتر قرض بگیرند (به عبارتی کسری حساب آن ها کاهش یا اضافه درآمد آن ها کاهش یافته)، اما مخارج بین المللی در سایر مقوله ها نیز کاهش داشته است. واردات کالا کاهش یافته (که نشانه ی کاهش تقاضای داخلی و کاهش ورودی های گردشگری مانند غذا و سوخت صادر شده) و پرداخت به طلبکاران خارجی کمتر بوده که نشانه ی کاهش در بازده زیرساخت های هتل های متعلق به خارجیان بوده است.

شوک رشد

سپس بررسی می کنیم که آیا کشورهایی که بیشتر وابسته به گردشگری هستند، با اندازه گیری این شوک به عنوان تفاوت بین رشد درآمد در 2020 و پیش بینی رشد صندوق بین المللی پول مانند ژانویه ی 2020، دقیقاً قبل از همه گیری، شوک بزرگتری در زمینه ی فعالیت های اقتصادی در سال 2020 نسبت به سایر کشورها داشته اند؟ سنجش ما از اهمیت کلی گردشگری، سهم آن در تولید ناخالص ملی است و براساس فعالیت های وابسته به گردشگری در طول 5 سال قبل از همه گیری است که توسط شورای سفر و گردشگری جهان جمع آوری شده و توسط بانک جهانی منتشر شده است. این سنجش، اهمیت گردشگری داخلی و گردشگری بین المللی را در نظر می گیرد.

از بین 40 کشوری که بیشترین سهم گردشگری را در تولید ناخالص ملی داشته اند، میزان متوسط کاهش رشد در مقایسه با قبل از شیوع کرونا، در مقایسه با 6% برای کشورهایی که کمتر به گردشگری وابسته هستند، حدود 11% بوده است. برای مثال در گروه وابسته به گردشگری، یونان، که انتظار می رفت در سال 2020 2.3% رشد داشته باشد، 8% کاهش داشته؛ در حالی که در گروه دیگر، آلمان، که انتظار می رفت حدود 1% رشد داشته باشد، 4.8% کاهش داشته است.

البته عوامل بسیار دیگری هم در عملکرد اقتصادی تأثیر گذار بوده است؛ برای مثال، شدت همه گیری و همچنین سخت گیری های مربوط به محدودیت ها.

سپس ما مدل آماری ساده ای را ساختیم که "شوک رشد" در 2020 را به این عوامل، در کنار متغیر گردشگری ما، ربط می دهد و همچنین ویژگی های کشوری مرتبط دیگر را نیز در نظر می گیرد؛ مانند میزان توسعه، ترکیب خروجی و وسعت کشور.

برای مثال: تحلیل ها نشان می دهد که از سهم گردشگری در تولید ناخالص ملی در کانادا (حدود 6%)، تا این سهم در مکزیک (حدود 16%)، باعث کاهش رشد در سال 2020 به میزان 2.5% می شود. اگر به جای آن، از سهم گردشگری کانادا تا این سهم در جامائیکا (که سهم گردشگری در تولید ناخالص ملی بیش از یک سوم است) برویم، رشد، 6% کمتر خواهد بود.

معیارهای شدت همه گیری، شدت محدودیت ها، میزان شیوع وترکیب بخشی تولید ناخالص ملی (ارزش اضافی حاصله از تولید و کاشت)، نیز مهم است؛ اما به طور کمی، کمتر از گردشگری اهمیت دارد. و نتایج تحت تأثیر اقتصادهای خرد نمی باشد. گردشگری، همچنان متغیر توصیفی کلیدی شوک رشد در سال 2020 است؛ حتی اگر نمونه محدود به اقتصادهای کلان باشد.

در میان اقتصادهای وابسته به گردشگری، مدارکی یافتیم که نشان می دهد آن هایی که بیشتر به گردشگری جهانی وابسته اند در مقایسه با آن هایی که به گردشگری داخلی وابسته اند، در فعالیت های اقتصادی بیشتر ضربه خورده اند.

با توجه به داده های موجود در زمان تحقیق، مدارک حاصله، محدود به سال 2020 است. چشم انداز گردشگری جهانی در 2021، در صورت وجود، بدتر خواهد بود؛ مگر اینکه با افزایش واکسیناسیون، این روند معکوس شود. این بحران چالش های ترسناکی برای مقاصد گردشگری کوچک، باتوجه به امکانات محدود برای تنوع، دارد.

این چالش ها، در بسیاری از موارد، به خصوص در اقتصادهای نوظهور و در حال توسعه، با میزان زیاد بدهکاری داخلی و خارجی ترکیب شده و باعث محدودیت واکنش مالی تهاجمی می شود. کمک به این کشورها برای مقابله با چالش های به وجود آمده در اثر همه گیری و بازیابی منابع مالی داخلی و خارجی بادوام، نیازمند حمایت جامعه ی جهانی است.