به گزارش اکوایران، نوسانات برق یکی از بزرگترین تهدیدها برای وسایل برقی خانگی و صنعتی به شمار میآید. در ایران و بسیاری از کشورهای در حال توسعه، کیفیت برق شهری به دلایل مختلفی مثل ضعف زیرساخت، مصرف ناگهانی بالا یا حتی صاعقه همواره در معرض تغییرات شدید قرار دارد. این نوسانات میتوانند باعث سوختن یخچال، تلویزیون، کامپیوتر، تجهیزات پزشکی و حتی از کار افتادن خط تولید کارخانهها شوند.
به همین دلیل استفاده از ابزارهای محافظ در برابر نوسان برق دیگر یک انتخاب لوکس و گرانقیمت نیست، بلکه یک نیاز حیاتی برای خانهها و صنایع محسوب میشود. در روزهای بیبرقی که نوسان برق به یک امر عادی تبدیل شده، آشنایی با ابزارهای محافظ برای پیشگیری از آسیب دیدنِ وسایل برقیِ خانه، خالی از لطف نیست.
فناوریها و ابزارهای محافظ در برابر نوسان برق
نوسان برق به امری رایج تبدیل شده و میتواند به وسایل برقی و گرانقیمت خانه آسیب جدی وارد کند. اما فناوریها و دستگاههایی وجود دارند که این آسیب را به حداقل میرسانند:
1. محافظ برق (Surge Protector)؛ خط دفاعی اول
محافظ برق یا همان «چندراهی محافظدار»، وسیلهای است که بین پریز و دستگاه قرار میگیرد. این وسیله با استفاده از فیوزها و مدارهای داخلی، جلوی افزایش ناگهانی ولتاژ را میگیرد. میتوان از محافظ برق برای این وسایل بهره گرفت:
- تلویزیون
- یخچال
- کامپیوتر
- لوازم خانگی کوچک
مزیت محافظ برق این است که با قیمتی ارزان در دسترس قرار دارد. بهعلاوه نصب آن هیچگونه پیچیدگی ندارد و برای وسایل خانگی معمولی، کفایت میکند.
اما از معایبش این است که فقط جلوی نوسانهای شدید را میگیرد، نه نوسانهای مداوم و علاوه بر آن، برای وسایل خیلی حساس یا گرانقیمت کافی نیست.
محافظ برق سادهترین و رایجترین وسیله برای محافظت از وسایل برقی در شرایط پرنوسان است
2. استابیلایزر یا ترانس تثبیتکننده ولتاژ (AVR)
وقتی ولتاژ برق شهری بالا و پایین میشود، استابیلایزر به سرعت آن را تنظیم میکند و یک جریان پایدار و ثابت به دستگاه میدهد. از این محافظ هم میتوان در این وسایل بهره گرفت:
- یخچال
- کولر گازی
- تجهیزات پزشکی
- سرورها و سیستمهای حساس IT
از مزایای استابیلایزر، حفاظت در برابر نوسانهای مداوم، افزایش عمر دستگاههای حساس و همچنین عملکرد پیوسته و بیصداست. در مقابل، قیمت بالاتری نسبت به محافظ ساده دارد و برای نصب هم فضای بیشتری میخواهد.
استابیلایزر به افزایش عمر دستگاهها در شرایط نوسان برق کمک میکند
3. UPS، منبع تغذیه بدون وقفه
یو پی اس (Uninterruptible Powe Supply) که در فارسی به آن منبع تغذیه بدون وقفه هم میگویند، ترکیبی از باتری و استابیلایزر است. یعنی علاوه بر تنظیم ولتاژ، در زمان قطع برق هم وارد عمل میشود و انرژی لازم را از باتری داخلی تامین میکند. این وسیله هم در موارد زیر کاربرد دارد:
- کامپیوتر
- مودم و اینترنت
- تجهیزات بانکی و اداری
- دیتاسنترها و سرورها
استفاده از این وسیله به جلوگیری از خاموشی ناگهانی سیستمها و همچنین حفاظت در برابر نوسان یا قطع کامل برق کمک میکند. مدلهای پیشرفتهترش از فیلتر نویز و هارمونیک هم برخوردار است. اما قیمت این وسیله بالاست و به شارژ و نگهداری باتری نیاز دارد.
یو پی اس جلوی خاموشی ناگهانی را میگیرد
4. سیستمهای هوشمند مانیتورینگ برق
این سیستمها با سنسورهای دقیق، کیفیت برق (ولتاژ، فرکانس و جریان) را به صورت لحظهای بررسی میکنند. اگر نوسان شدید رخ دهد، بلافاصله برق دستگاه را قطع میکنند.
سیستمهای هوشمند برای کارخانهها، دیتاسنترها و شرکتهای بزرگ مناسب هستند. برخی از مدلهای آن به اینترنت اشیا متصل است و میتواند از طریق موبایل یا پنل مدیریتی کنترل شود. امکان ثبت و تحلیل داده برای پیشبینی مشکلات شبکه را هم دارد. به این ترتیب سیستمی کاملا دقیق و پاسخگو به شمار میآید.
5. محافظ سِرج صنعتی (Surge Arrester / SPD)
این دستگاهها بیشتر در کارخانهها، پالایشگاهها و ساختمانهای بزرگ استفاده میشوند. نقش آنها شبیه محافظ برق خانگی است اما در مقیاس خیلی بزرگتر! این محافظ قادر به انجام این کارهاست:
- جلوگیری از آسیب ناشی از صاعقه
- حفاظت از شبکه توزیع داخلی کارخانهها
- مناسب برای سیستمهای حساس صنعتی
6. محافظهای ترکیبی (Hybrid Systems)
کاملترین گزینه همین سیستمهای ترکیبی هستند که یو پی اس را با AVR و محافظ سرج صنعتی ترکیب میکنند.
این محافظها بهترین انتخاب برای تجهیزات فوق حساس مثل بیمارستانها، دیتاسنترها و آزمایشگاههای تحقیقاتی هستند.
تجربه جهانی در استفاده از محافظها چه میگوید؟
در ژاپن تقریبا همه دیتاسنترها مجهز به UPS و مانیتورینگ هوشمند هستند. در آلمان هم قوانین ساختمانهای بزرگ نصب Surge Arrester به صورت اجباری است تا جلوی نوسان و آسیب به وسایل حساس گرفته شود.
ضعف شبکه توزیع برق و قطعی مکرر، ایجاب میکند که از این وسایل بهویژه در تابستان و گرما، استفاده شود. نوسان برق یک تهدید جدی است که میتواند خسارتهای میلیونی به وسایل برقی وارد کند. مروری بر راهکارها نشان میدهد که:
- برای خانه: بهتر است از محافظ برق یا استابیلایزر استفاده شود.
- برای کارهای اداری و اینترنت: بهترین گزینه UPS است.
- برای صنعت: سیستم مانیتورینگ هوشمند و SPD صنعتی توصیه میشود.
آشنایی با این ابزارها و استفاده بهموقع از آنها میتواند جلوی آسیب به وسایل گرانقیمت را بگیرد.
