پس از آنکه شی جینپینگ زمینه را برای یک سال تعامل سطح بالا با دولت ترامپ فراهم کرده، اکنون بهدنبال هدف بزرگ خود است: تغییری در سیاست آمریکا درباره تایوان که پکن امیدوار است این جزیره را منزوی کند.
به گفته منابع آگاه، با توجه به اینکه ترامپ ابراز علاقه کرده در سال آینده یک توافق اقتصادی با چین منعقد کند، رهبر چین قصد دارد بر همتای آمریکاییاش فشار بیاورد تا بهطور رسمی اعلام کند ایالات متحده با استقلال تایوان «مخالف است».
رؤیای چین و شرط پکن
به نوشته والاستریت ژورنال، از زمان روی کار آمدن در سال ۲۰۱۲، شی الحاق تایوان به چین را بخشی کلیدی از برنامه «رؤیای چین» برای احیای ملی معرفی کرده و بارها تأکید کرده است که «اتحاد دوباره» اجتنابناپذیر است و هیچ نیروی خارجی - کنایه به حمایت سیاسی و نظامی واشنگتن از تایپه - نمیتواند مانع آن شود.
موضع دولت بایدن مبنی بر اینکه «آمریکا از استقلال تایوان حمایت نمیکند» در آن زمان تا حدی پکن را آرام کرد، اما عملاً تغییری در سیاست سنتی «چین واحد» آمریکا ایجاد نشد؛ سیاستی که ادعای چین بر تایوان را به رسمیت میشناسد اما آن را تأیید نمیکند. شی اکنون میخواهد فراتر برود: تفاوت میان «عدم حمایت» و «مخالفت صریح» با استقلال تایوان برای او فقط یک بازی با کلمات نیست؛ بلکه نشاندهنده تغییر از موضعی مبهم و خنثی به همسویی آشکار با پکن در مورد حاکمیت تایوان خواهد بود.
دولت ترامپ روایت دوران بایدن مبنی بر «عدم حمایت از استقلال تایوان» را به کار نبرده است. در عوض، یک سخنگوی وزارت خارجه آمریکا گفت: «ما مدتهاست که اعلام کردهایم با هرگونه تغییر یکجانبه در وضعیت موجود از سوی هر طرف مخالفیم. چین بزرگترین تهدید برای صلح و ثبات در تنگه تایوان است».
به گفته منابع، با توجه به این که ترامپ مشتاق دستیابی به یک توافق اقتصادی با چین است، شی بر این باور است که میتواند ترامپ را به تغییر موضع درباره تایوان ترغیب کند. مشاوران سیاستگذاری چین در خارج از دولت، در گفتوگو با همتایان آمریکایی خود بر ضرورت اعلام رسمی مخالفت ایالات متحده با استقلال تایوان تأکید کردهاند.
ایوان مدیروس، مقام ارشد سابق امنیت ملی در دولت اوباما و استاد کنونی دانشگاه جورجتاون، گفت: «ایجاد شکاف میان واشنگتن و تایپه، کلید حل مسئله تایوان برای پکن است. این اقدام اعتماد تایوان را تضعیف کرده و اهرم فشار پکن بر تایپه را افزایش میدهد. شی احتمالاً دوره پیشِرو از تعاملات با ترامپ را بهترین فرصت برای تلاش در جهت دور کردن واشنگتن از تایپه میبیند». لیو پنگیوی، سخنگوی سفارت چین در ایالات متحده، در بیانیهای گفت: «چین قاطعانه با هرگونه تبادل رسمی یا روابط نظامی میان آمریکا و تایوان مخالف است».
توافق اخیر میان ترامپ و شی برای فروش اپلیکیشن شبکه اجتماعی تیکتاک به سرمایهگذاران آمریکایی راه را برای سلسلهای از مذاکرات سطح بالا هموار کرده است. قرار است این دو رهبر در نشست آینده سران آسیا-اقیانوسیه در کره جنوبی دیدار کنند؛ دیداری که میتواند به سفر ترامپ به پکن در اوایل ۲۰۲۶ و سفر شی به آمریکا در دسامبر همان سال منجر شود. با این حال، به گفته افراد نزدیک به کاخ سفید، این تعاملات همچنان شکننده است، زیرا سفر ترامپ به چین وابسته به همکاری پکن در زمینه تجارت و تلاشها برای مهار جریان موادی است که برای ساخت فنتانیل استفاده میشوند.
عدم اطمینان در روابط آمریکا و تایوان
همزمان، به نظر میرسد رابطه ایالات متحده با تایوان نامطمئنتر شده است. ترامپ، برخلاف بایدن، عمدتاً از بیان صریح اینکه آیا آمریکا در صورت حمله چین به تایوان مداخله نظامی خواهد کرد یا نه، اجتناب کرده و گفته اظهار نظر عمومی میتواند موقعیت او را در مذاکره تضعیف کند. در مصاحبهای با فاکس نیوز در ماه اوت، ترامپ گفت شی به او قول داده است که چین در زمان ریاستجمهوری او به تایوان حمله نخواهد کرد. ترامپ مشخص نکرد این قول چه زمانی داده شده، اما اشاره کرد که شی اضافه کرده: «من صبورم و چین بسیار صبور است».
دولت ترامپ اخیراً برخی کمکهای نظامی را به تأخیر انداخت و به رئیسجمهور تایوان، لای چینگته، اجازه توقف در ایالات متحده را نداد؛ اقدامی که باعث شد لای سفر خود به آمریکای لاتین را لغو کند. این اقدامات سوالاتی را هم در واشنگتن و هم در تایپه ایجاد کرده است که آیا دولت ترامپ به توافق تجاری با چین اولویت میدهد یا حمایت از تایوان.
افراد نزدیک به کاخ سفید میگویند تمرکز دولت بر بازدارندگی چین از انجام اقدامات نظامی علیه تایوان و تشویق تایپه به افزایش هزینهها برای قابلیتهای کلیدی مانند پهپادها و مهمات برای تقویت دفاع از خود است. به گفته آنها، تصمیم اخیر برای ندادن اجازه توقف رئیس جمهور تایوان در آمریکا با هدف اجتناب از دخالت در سیاست داخلی تایوان و کمک به حزب لای در انتخابات محلی مجلس صورت گرفته است.
به گفته منابع، رد روایت پکن درباره استقلال تایوان یکی از کلیدهای بازدارندگی است، زیرا چین را از بهانه احتمالی برای انجام اقدام مشابه با حمله روسیه به اوکراین محروم میکند. یک مقام ارشد دولت ترامپ گفت: «سیاست چین واحد آمریکا، که تعاملات واشنگتن با هر دو طرف تنگه تایوان را امکانپذیر میکند، همانند دولت اول ترامپ باقی مانده است.» در دوران ریاستجمهوری اول ترامپ، ایالات متحده تعامل خود با تایوان را افزایش داد و فروش تسلیحات را تقویت کرد.
به گفته افراد آگاه، مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا در تماس تلفنی ژانویه با وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، مجدداً به پکن درباره عدم حمایت آمریکا از استقلال تایوان اطمینان داد. سپس پکن بدون اجازه آمریکا این اظهارات را در گزارش رسمی تماس منتشر کرد که موجب خشم روبیو شد. در عوض، متن رسمی ایالات متحده از تماس ژانویه بر نگرانیهایی تمرکز داشت که روبیو درباره «اقدامات زورگویانه» پکن علیه تایوان ابراز کرده بود.
بازدارندگی در برابر چین
در حالی که پکن همچنان در حال تقویت قدرت نظامی خود است، ایوان کاناپاتی، مقام ارشد امنیت ملی که در تدوین سیاست دولت ترامپ نسبت به چین نقش دارد، طرفدار بهبود توانایی آمریکا برای بازدارندگی چین از تلاش برای تصاحب تایوان با زور است.
در مقالهای که سال گذشته توسط اندیشکده میانهرو بروکینگز منتشر شد، کاناپاتی استدلال کرد که مقامات آمریکایی نباید به صورت عمومی عدم حمایت خود از استقلال تایوان را بیان کنند، زیرا این عبارت در تایوان باعث ایجاد تردید و در میان متحدان موجب سردرگمی میشود. او پیام خنثیتری را پیشنهاد کرد: صرفاً مخالفت با هرگونه تغییر یکجانبه در وضعیت موجود.
با این حال، انتظار میرود شی از هر فرصتی که با ترامپ دارد استفاده کند تا رئیسجمهور آمریکا را به اتخاذ موضعی قاطع علیه استقلال تایوان ترغیب کند. یون سان، مدیر برنامه چین در مرکز استیمسون، گفت: «هیچ تغییر سیاستی در مورد تایوان یکشبه رخ نخواهد داد. چین با پافشاری و تکرار موضع خود فشار خواهد آورد تا به تدریج پیش برود و در این مسیر، اعتماد تایوان به تعهدات آمریکا را تضعیف کند».
