به گزارش اکوایران، عباس عبدی، روزنامهنگار و تحلیلگر سیاسی در نامهای به محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس به نامه اخیر 184 نماینده مجلس به وزیر بهداشت درباره قانون فرزندآوری که در آن اشارهای تلویحی هم به مواضع انتقادی عبدی شده بود، واکنش نشان داد.
عبدی در نامهاش از نامه ۱۸۴ نماینده درباره جمعیت انتقاد کرد و گفت: قانون «جوانی جمعیت» که دولت و مجلس با جدیت اجرا کردند نه تنها مشکل را حل نکرده بلکه پس از اجرای آن روند کاهش موالید تشدید شده است. او افزود: مسئله اصلی فرزندآوری «پولی» یا «تبلیغاتی» نیست بلکه ریشهای و مربوط به بحرانهای کلان اقتصادی، بیامیدی جوانان، مسکن و اشتغال است.
این تحلیلگر سیاسی از مجلس خواست گروه علمی مستقلی برای بررسی علتها و ارزیابی کارایی قانون تشکیل دهد و به جای هزینه برای برنامههای فرهنگسازی صرفاً نمادین، مسائل زیربنایی حل شود.
او در ادامه نوشت: قانون «جوانی جمعیت» که از ۱۴۰۱ اجرا شد، نتیجه عکس داشته است: کاهش موالید در سالهای ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۳ بهترتیب حدود −3.4%، −1.2% و −7.4% ثبت شده و امسال نیز احتمالاً حدود −7% کاهش رخ داده است. مجموعاً از زمان اجرای قانون تا پایان امسال حدود ۱۸٪ کاهش فرزندآوری گزارش شده و رشد جمعیت به زیر ۰.۶٪ رسیده است؛ اگر همین روند ادامه یابد رشد جمعیت به صفر خواهد رسید.
اشتباه در تفسیر نتایج
این تحلیلگر سیاسی افرود: افزایش نسبتی فرزندان سوم به بعد (مثلاً از ۱۸.۳٪ به ۲۶.۸٪) را نمایندگان بهعنوان «دستاورد» معرفی میکنند؛ عبدی توضیح میدهد این افزایش نسبتی، نتیجهٔ کاهش کلی موالید (مخرج کم شده) است نه افزایش واقعی فرزندان سوم و بالاتر؛ یعنی صورت کسر ثابت یا تغییر اندک داشته اما مخرج کوچک شده است.
این اظهارات عباس عبدی درحالی مطرح شده است که روند سالمندی در ایران با شتابی چشمگیر در حال پیشروی است. در همین خصوص دبیر ستاد ملی جمعیت کشور نیز بارها درباره کاهش نرخ باروری، افزایش میانگین سن و کاهش ازدواج هشدار داده و خواستار مشارکت فعال نهادهای آموزشی و فرهنگی در سیاستهای جمعیتی شده است.
مرضیه وحید دستجردی، دبیر ستاد ملی جمعیت در اول اردیبهشت سال جاری در نشست مشترک دبیر ستاد ملی جمعیت و اعضای قرارگاه حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در وزارت آموزش و پرورش با اشاره به نظریههای کاهش جمعیت، گفت: در ایران ۱۰.۴ درصد جمعیت کشور ما سالمند هستند و نمودار جمعیتی ایران کاهشی است؛ چراکه نرخ رشد جمعیت نیز کمتر از یک درصد (۶ دهم درصد) است.
بیش از ده درصد جمعیت ایران سالمند هستند
دبیر ستاد ملی جمعیت پیش از این نیز درخصوص افزایش سالخوردگی و کاهش نرخ جمعیت ایران هشدار داده بود.
او در 21 اسفند 1403 در چهارمین نشست قرارگاه جوانی جمعیت که در وزارت رفاه برگزار شد، با اشاره به عواقب کاهش رشد جمعیت، این موضوع را مسئلهای جهانی دانست و گفت: در صورت ادامه یافتن روند کاهش جمعیت در جهان، شاهد کشورهایی برای پیرمردان و پیرزنان هستیم.
ایران سالمندترین کشور منطقه در سال ۲۰۵۰
او افزود: جمعیت افراد ۶۵ سال و بالاتر در سطح جهان افزایش یافته است. جمعیت افراد بالای ۸۰ سال به سرعت در حال افزایش است و تا سال ۲۰۵۰ به حدود ۴۲۵ میلیون نفر خواهد رسید.
وحید دستجردی به تاثیرات اقتصادی کاهش جمعیت اشاره کرد و گفت: تعداد کمتر کارگران و کارآفرینان، نیاز به مراقبت از سالمندان، چالش های نظام رفاه اجتماعی، اختلال در مدل های اقتصادی سنتی و ... از جمله این تاثیرات است.
دبیر ستاد ملی جمعیت اعلام کرد: ۱۰.۴ درصد از جمعیت ایران، سالمند هستند و ایران در ۴۵ سال گذشته ۱۱ سال پیر تر شده است. بر اساس گزارش سازمان ملل در سال ۲۰۵۰ ایران با نرخ سالمندی ۲۶.۱۲ درصد، سالمندترین کشور در منطقه خواهد بود. ایران از لحاظ جمعیت هجدهم دردنیا، نهم در آسیا و سوم در منطقه است.
میانگین سنی جمعیت ایرانیان به ۳۳.۴ سال رسیده است
او تشریح کرد: نرخ باروری کلی کشور از ۶.۸ درصد در سال ۱۳۵۱ به ۱.۶ در صد در سال ۱۳۹۸ رسیده است. میانگین سنی جمعیت در سال ۱۳۵۵، ۲۲.۴ بوده است و به ۳۳.۴ در سال ۱۴۰۲ رسیده است. وحیددستجردی با اشاره به آمار کاهشی ازدواج نیز گفت: نرخ خام ازدواج نیز رو به کاهش است.
سناریوهای پیشبینی نرخ باروری در ایران
او یادآور شد: پنجره جمعیتی از سال ۱۳۸۵ آغاز و تا پایان ۱۴۲۵ ادامه دارد. طبق سناریوهای سازمان ملل برای سال ۱۴۸۰، اگر نرخ باروی ۲.۴ بشود جمعیت ایران در آن سال ۱۰۹ میلیون نفر، با نرخ باروری ۱.۹، ۶۲ میلیون نفر و با نرخ ۱.۴، به ۳۱ میلیون نفر میرسد.
دبیر ستاد ملی جمعیت، مهاجرت پذیری، توسعه مراکز نگهداری از فرزند، حمایت مالی مستقیم، اعطای مرخصی، معافیت مالیاتی، قوانین منعطف اشتغال زنان، از جمله سیاستها یا راهبردهای حمایتی برای مقابله با کاهش باروری برشمرد.
اگر قانون «جوانی جمعیت» نتوانسته جلوی روند نزولی تولدها را بگیرد، آیا وقت آن نرسیده که سیاستگذاران از نسخههای شعاری فاصله بگیرند و به سراغ درمانهای واقعی بروند؟ آیا میتوان با پرداخت وام و تبلیغ، بر ناامیدی نسلی غلبه کرد که آیندهای برای خود نمیبیند؟
