رونق انفجاری مراکز دادهی هوش مصنوعی، جهان را به آستانهی یک تحول انرژی بیسابقه رسانده است؛ تحولی که در آن صدها میلیارد دلار سرمایهگذاری در ساخت اَبَرپایگاههای پردازشی تنها زمانی معنا پیدا میکند که پاسخ روشنی برای پرسش اصلی داشته باشیم؛ چه میزان از این عطش بیپایان انرژی، از منابع تجدیدپذیر تأمین خواهد شد؟
عصر جدیدی که پول نفت را پشتسر گذاشت
طبق گزارش تازهی آژانس بینالمللی انرژی، جهان در سال جاری ۵۸۰ میلیارد دلار برای ساخت و توسعهی مراکز داده هزینه خواهد کرد؛ رقمی که ۴۰ میلیارد دلار بیشتر از بودجهای است که برای یافتن منابع جدید نفت صرف میشود. این مقایسه، نهتنها بزرگی سرمایهگذاری را آشکار میکند، بلکه نشان میدهد اقتصاد جهانی بهسمت اولویتهای تازهای در حال چرخش است؛ اولویتهایی که قلب آنها در اتاقهای سرد و پرهیاهوی سرورها میتپد.
همزمان با افزایش نگرانیها دربارهی اثرات اقلیمی مدلهای مولد هوش مصنوعی، این سؤال بهطور جدی مطرح شده که قرار است انرژی لازم برای این موج عظیم پردازش از کجا تأمین شود؟ زیرا هر مرکز دادهی جدید، بهاندازهی یک شهر کوچک، برق مصرف میکند و شبکههای برق در آمریکا، اروپا و چین همین حالا نیز در بسیاری از دورهها تحت فشار شدید قرار دارند.
امیدی که از دل خورشید طلوع میکند
در میان این نگرانیها، تحلیلگران فناوری اقلیم به یک نکتهی امیدوارکننده اشاره میکنند؛ انرژی خورشیدی در حال تبدیلشدن به گزینهی اصلی برای تغذیهی پروژههای جدید هوش مصنوعی است.
نصب پنلهای خورشیدی در مجاورت مراکز داده با موانع مقرراتی کمتری همراه است و همین موضوع بسیاری از شرکتها را ترغیب کرده که دستکم بخشی از نیاز انرژی خود را از تجدیدپذیرها تأمین کنند. این رویکرد حتی افقهای تازهای پیشروی استارتاپهایی باز کرده که در حوزهی انرژیهای پایدار یا فناوریهای کاهش انتشار فعالاند.
در این میان، شرکتهایی مانند Redwood Energy با ایدههایی خلاقانه وارد صحنه شدهاند. آنها باتریهای قدیمی خودروهای برقی را که هنوز برای بازیافت آماده نیستند، به میکروگریدهای قابلاعتماد تبدیل میکنند؛ شبکههای کوچکی که میتوانند در نزدیکی مراکز داده نصب شده و بخشی از فشار از روی شبکهی اصلی برق بردارند.
چنین نوآوریهایی نشان میدهد آیندهی تأمین انرژی مراکز داده الزاماً تنها در دست خورشید و باد نیست، بلکه ترکیبی از ذخیرهسازی هوشمند، انرژی پاک و مدیریت هوشمند مصرف خواهد بود.
شهرهایی زیر سایهی ابررایانهها
بخش بزرگی از مراکز دادهی جدید در نزدیکی شهرهای حدوداً یکمیلیونی ساخته میشوند؛ جایی که اتصال به شبکهی برق و مسیرهای انتقال انرژی چالشبرانگیزتر است. همین موضوع باعث شده فشار مضاعفی بر زیرساختهای برق وارد شود، بهویژه در مناطقی مانند تگزاس که در برخی دورههای سال با خاموشیهای دورهای روبهرو هستند.
با رشد سریع هوش مصنوعی، این فشار تنها افزایش خواهد یافت و این احتمال وجود دارد که موجی از سرمایهگذاریهای جدید در شرکتهای فعال در حوزهی ذخیرهسازی انرژی، طراحی مراکز داده و توسعهی تجدیدپذیرها آغاز شود.
مسابقهی تریلیوندلاری غولهای فناوری
بخش تکاندهندهی گزارشها در مقیاس سرمایهگذاری شرکتهای بزرگ نهفته است. OpenAI اعلام کرده ۱.۴ تریلیون دلار برای ساخت نسل جدید مراکز داده در دههی آینده کنار گذاشته است؛ رقمی که بسیاری از متخصصان دربارهی امکانپذیری آن پرسشهای جدی مطرح میکنند.
متا نیز ۶۰۰ میلیارد دلار و Anthropic حدود ۵۰ میلیارد دلار برای طرحهای مشابه اختصاص دادهاند. این اعداد آنقدر عظیماند که حتی مقامات دولتی هم از نقش خود در تضمین مالی یا اعطای مشوقهای قانونی سخن گفتهاند.
بحثها دربارهی گسترش اعتبارهای مالیاتی قانون CHIPS برای پروژههای هوش مصنوعی، نمونهای از تلاش شرکتها برای جلب حمایت دولت است. بهنظر میرسد ساخت این اَبَرساختارهای پردازشی نهتنها پروژههای صنعتی، بلکه تصمیمی ملی است که پیامدهای ژئوپلیتیک و اقتصادی گستردهای خواهد داشت.
انرژیهای تجدیدپذیر چقدر از این بار را به دوش میکشند؟
در نهایت، همهی راهها به یک پرسش میرسد؛ چه مقدار از انرژی موردنیاز این مراکز دادهی در حال انفجار، از منابع تجدیدپذیر تأمین خواهد شد؟
گزارشها نشان میدهند سرعت ساخت مراکز داده چنان بالاست که اگر تجدیدپذیرها نتوانند همپای آن رشد کنند، فشار بر شبکههای برق و افزایش انتشار کربن اجتنابناپذیر خواهد بود. اما از سوی دیگر، موج نوآوریهایی که در انرژی خورشیدی، ذخیرهسازی باتری و میکروگریدهای نوآورانه شکل گرفته، نوید میدهد که بخش قابلتوجهی از این نیاز میتواند از منابع پاک تأمین شود.
هنوز پاسخ قطعی نیست، اما نشانهها میگویند هرچه رقابت هوش مصنوعی شدیدتر شود، صفرهای بیشتری به سرمایهگذاری در تجدیدپذیرها اضافه خواهد شد. شاید آیندهی هوش مصنوعی، بیش از آنکه بر دوش ابرکامپیوترها باشد، بر دوش تابش خورشید و بادهای آزاد بنا شود.
