به گزارش اکوایران، از زمان پایان جنگ ۱۲ روزه علیه کشورمان تاکنون، برنامه هستهای ایران همواره در مرکز تحولات سیاست داخلی و خارجی کشور بوده است. در این توافق قاهره نیز با آژانس بینالمللی انرژی اتمی به امضا رسید که آن هم پس از فعال شدن مکانیسم ماشه ملغا شد.
در طول این دوره، تهران همواره بر مواضع پیشین خود پافشاری کرده و اجازه دسترسی بازرسان آژانس بینالمللی انرژی اتمی به تاسیسات هستهای را صادر نکرده است. در مقابل، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس چندین بار برای بازدید و اطلاع از وضعیت این مراکز درخواست ارائه کرده؛ اما پاسخی مثبت از سوی ایران دریافت نکرده و تهران در برابر این فشارها مقاومت نشان داده است.
در همین خصوص، روز گذشته میخائیل اولیانوف، نماینده دائم روسیه در سازمانهای بینالمللی مستقر در وین، در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس اعلام کرد که با رافائل گروسی دیدار و درباره تحولات اخیر پرونده هستهای ایران گفتوگو کرده است.
اهمیت این دیدار از آن جهت است که روسیه در جلسه شورای امنیت، زمانی که قرار بود درباره فعال شدن مکانیسم ماشه تصمیمگیری شود، در کنار چین رای منفی به فعال شدن آن داد.
بنابه اظهارات دستگاه دیپلماسی، بخشی از نارضایتی ایران از آژانس به رویدادهای ۱۲ روزهای بازمیگردد که طی آن تاسیسات هستهای ایران هدف حملات آمریکا و اسرائیل قرار گرفت. از آنجا که این تاسیسات تحت پوشش توافقهای پادمانی آژانس بودند، ایران انتظار داشت آژانس برای حفاظت از آنها اقدامی انجام دهد؛ انتظاری که برآورده نشد و در نتیجه، همکاری تهران با آژانس به حالت تعلیق درآمد.
حضور بازرسان در ایران
همچنین گروسی روز گذشته در گفتوگو با روزنامه اتریشی «دیپرسه» اعلام کرد بازرسان آژانس همچنان در ایران حضور دارند، اما پس از حملات ماه ژوئن، به دلیل مسائل امنیتی امکان انجام بازرسیهای گسترده وجود نداشته است. او توضیح داد: برخی مراکز اصلی آسیب جدی دیدهاند و بازرسی در آنها از نظر امنیتی ممکن نبود. ایران پس از این حملات سطح همکاری خود با آژانس را کاهش داد.
او همچنین بار دیگر به توافق قاهره اشاره کرد و افزود: با ایران گفتوگوهایی داشتیم و به توافقی رسیدیم. بازرسان ما از همه مراکز دستنخورده بازدید کردند، اما هنوز امکان دسترسی به نطنز، اصفهان و فردو ــ که هدف حمله قرار گرفتهاند ــ فراهم نشده است.
اختلافات پس از حملات آمریکا و اسرائیل
در همین خصوص جلال ساداتیان، دیپلمات پیشین کشورمان و کارشناس مسائل بینالملل در گفتوگو با اکوایران نقش روسیه در تحولات اخیر پرونده هستهای ایران را تحلیل کرد.
ساداتیان در تحلیل شرایط کلی گفت: ایران به وضعیتی رسیده که هر طرفی میکوشد از آن برای منافع خود بهرهبرداری کند. در واقع، ما فرصتهای طلایی را که در اختیار داشتیم از دست دادیم؛ فرصتهایی که در پایان دولت آقای روحانی و تیم وزارت خارجه آقای ظریف ایجاد شده بود و میتوانست پرونده هستهای را به نقطه پایان برساند.
او ادامه داد: در آن دوران، نه حادثه هفتم اکتبر رخ داده بود و نه امتیازات منطقهای ایران در لبنان، سوریه، فلسطین و غزه آسیب دیده بود. اما اکنون شرایط بهگونهای است که مجبوریم دوباره از مسیر وساطت کشورهایی مانند روسیه، عمان، قطر و عربستان وارد عمل شویم؛ کشورهایی که پیشتر نیز نقشهایی در این روند داشتهاند.
این دیپلمات پیشین کشورمان تاکید کرد اکنون این بازیگران منطقهای و بینالمللی هرکدام با توجه به منافع خود به دنبال اصلاح روابط ایران و آژانس هستند. او گفت: عیبی ندارد که بگوییم حالا که کار به این نقطه رسیده، بهتر است از همین فرصتهای محدود برای حلوفصل اختلافات استفاده کنیم.
ساداتیان بخش مهمی از تنش اخیر ایران و آژانس را مربوط به حمله آمریکا و اسرائیل به سایتهای هستهای دانست و گفت: پس از این حملات، گروسی تلاش داشت به نمایندگی از آژانس وارد ایران شود و تاسیسات را بازدید کند، اما ایران دو پاسخ مشخص داشت؛ نخست اینکه با کسانی که حمله کردهاند، مذاکره نمیکند و دوم اینکه بازرسی از سایتهایی که بمباران شده و زیر آوار قرار دارند، نیازمند یک پروتکل جدید است.
او یادآور شد در پروتکلهای فعلی، بازرسی صرفاً درباره مراکز فعال و در شرایط عادی تعریف شده است و نه سایتهایی که بهدلیل حمله دچار آلودگیهای اتمی شدهاند. ساداتیان افزود: اصرار غربیها و آژانس، بهویژه شخص گروسی، این است که بدون هیچ تغییر پروتکلی وارد ایران شوند. بهنظر میرسد هدف آنها ارزیابی میزان خسارتی است که حملات وارد کرده و همچنین دریافت نوعی گزارش اطلاعاتی درباره فعالیتهای ایران.
او ادامه داد: غرب بهخصوص دنبال پاسخ درباره سرنوشت ۴۴۰ کیلوگرم اورانیوم ۶۰ درصد غنیشده است؛ اینکه چه میزان تولید شده، کجاست و چه وضعیتی دارد.
ساداتیان در توضیح فشارهای سیاسی آژانس گفت: گروسی به دنبال گرفتن اجازه بازرسی است و پشت این مسئله تهدید حملات نظامی دوباره دیده میشود. او در دوره مسئولیتش تلاش دارد با استفاده از پشتیبانی غربیها و بهویژه سازمان ملل فشار را افزایش دهد. اکنون باید دید رایزنی او با نماینده روسیه در وین چه نتیجهای خواهد داشت.
او در ادامه با اشاره به شکاف ایجادشده بین روسیه و چین با کشورهای غربی گفت: در بحث فعال شدن اسنپبک، روسیه و چین کاملاً از مواضع ایران حمایت کردند و این موضوع اختلاف جدی میان دو قطب پدید آورده است؛ از یکسو روسیه و چین و از سوی دیگر آمریکا و دولتهای اروپایی. غربیها میخواهند با تهیه اسناد و قطعنامههای تازه در شورای حکام نشان دهند ایران همکاری نمیکند تا بتوانند با فشارهای بیشتر حرکت کنند.
ابعاد اقتصادی فشارها
ساداتیان همچنین با اشاره به فشارهای موازی اقتصادی گفت: اکنون آمریکا تحریمهای بیشتری اعمال کرده و افراد بیشتری را هدف قرار میدهد. در همین حال، غرب تلاش میکند فشارهای نفتی را نیز افزایش دهد؛ فشاری که هم بر ایران اثر میگذارد و هم بر روسیه. روسیه نفت خود را با قیمتهای بسیار پایین میفروشد.
به گفته او، چین از این شرایط بهره میبرد و ذخایر نفت و گاز خود را پر میکند. اما فشار اصلی غرب همچنان با هدف «وادار کردن ایران به غنیسازی صفر درصدی» دنبال میشود.
ساداتیان افزود: خواستههایی که اکنون مطرح میشود شامل توقف کامل غنیسازی، محدودیت برد موشکی و تعهد ایران به عدم مداخله در مقاومت منطقهای است.
او در پایان تاکید کرد: در همین چارچوب، گروسی از یک سو فشار میآورد و آمریکا و اسرائیل نیز تهدیدهای خود را تکرار میکنند. ایران هم از نظر نظامی در حالت آمادهباش کامل است، اما در عرصه دیپلماسی میگوید آماده مذاکره است؛ البته نه مذاکرهای با نتیجه از پیش تعیینشده.
