به گزارش اکوایران، اجرای طرح زوج و فرد از درب منزل، یک پای ثابت راهکارهای مدیریتی برای کاهش آلودگی هوا در روزهای آلوده هوای تهران است. اما نگاهی به شاخص کیفیت هوای پایتخت در زمان اجرای طرح ترافیک حاکی از تغییر درخور توجهی در میزان آلودگی نیست. زهرا صدر اعظم نوری، رئیس کمیسیون سلامت، بهداشت و محیط زیست شورای پنجم تهران در سال 98 اعلام کرد براساس مطالعات دانشگاه تهران «طرح کاهش آلودگی هوا و ترافیک توانسته حدود 6 الی 7 درصد آلودگی هوا را کاهش دهد.» این در حالی است که پژوهشی با موضوع «بررسی تاثیر طرح ترافیک بر کاهش آلودگی هوا در سال 97» که به مقایسه تاثیر اجرای این طرح بر کاهش آلودگی هوا در سالهای 96 و 97 پرداخته بود، اعداد متفاوتی را نشان میداد. نتایج این پژوهش نشان داد: «در بازه زمانی اول مهر تا 15 آذر، سال 97 نسبت به سال 96 به صورت میانگین در کل شبانه روز به میزان 8/18، 6/8، 4.21و 44 درصد کاهش غلظت به ترتیب برای آلایندههای منوکسیدکربن، دی اکسید نیتروژن، ذرات معلق کوچکتر از 5/2 میکرون و کربن سیاه اتفاق افتاده است.» با این حال اینکه طرحهای ترافیک منجر به کاهش آلودگی هوا میشود یا نه، همواره محل بحث است. به گفته مشاور سازمان محیط زیست ایران مساله آلودگی هوا نیازمند یک نگاه سیستمی است و در این رویکرد نمیتوان اثر طرح ترافیک را نادیده گرفت.
طرح ترافیک را در یک اکوسیستم بسنجیم
آرش حسینی میلانی در گفت و گو با اکو ایران میگوید مواجه با مساله آلودگی هوا یک موضوع چندوجهی است و باید از منطقی به هم پیوسته پیروی کند: در واقع زمانی که قرار است آلودگی هوا در کلانشهری مانند تهران برطرف شود مجموعهای از اقدامات هماهنگ باید در نظر گرفته شود. اگر مساله آلودگی هوای تهران را در قالب یک فضای مرتبط به مثابه یک اکوسیستم در نظر بگیریم، فرایندهای مختلفی بر عملکرد مدیریتی مقابله با آلودگی تاثیر گذار است و برای شناخت و حل مسئله نیازمند نگاهی سیستمی هستیم.
او میگوید: چندین متغیر اصلی و فرعی در مساله آلودگی هوا دخیل هستند که گاهی به صورت ترکیبی عمل میکنند و به همین دلیل نمیتوان به صورت تک عاملی به این مساله نگاه کرد و ادامه میدهد: دامنه تاثیر پارامترهای موثر بر کیفیت هوا دینامیک و متغیر است و ممکن است برهم کنش تشدیدشونده داشته باشند. در نتیجه نمیتوان به راهکارها نیز تک عاملی نگاه کرد. الان در تهران مساله مسکن برخی را ناگریز به زندگی در حومه تهران کرده است و ورود حجم عظیمی از خودروهای شخصی که هر روزه به تهران وارد و خارج می شوند یکی از عوامل گسترش آلودگی است، حالا اگر بخواهیم راه پیشگیرانهای داشته باشیم کنترل تردد، کیفیت سوخت مصرفی، توسعه ناوگان حمل و نقل بین شهری در مناطق حومهای تهران مجموعهای از عوامل هستند که باید بررسی، اصلاح و نظارت شوند.
چقدر به طرحهای ترافیکی خوشبین باشیم؟
میلانی معتقد است که کنترل ترافیکی یکی از ابزارهای مهم مدیریت آلودگی هوا است که نباید زیر سوال برود: برخی سعی می کنند این مساله را زیر سوال ببرند و آنرا تضعیف کنند، اما نه باید اینگونه باشد که سهم بزرگی برای تاثیر آن در نظر گرفت و نه سهم آنرا آنقدر تقلیل داد که تمایل برای حذف آن وجود داشته باشد.
به گفته او اینکه گفته میشود تعطیلی و اجرای طرح زوج و فرد تاثیری در کاهش آلودگی هوا ندارد را باید از این زاویه نگاه کرد که چه عامل پررنگتری وجود دارد که تاثیر این طرح زیر سوال میرود. در یک منطقه شهری مانند تهران و شهرهای اطراف آن، پیوستگی جبهه هوایی وجود دارد و جریان تهویه طبیعی در شرایط خشکسالی مختل میشود و به دلیل سکون هوا ،آلودگیها در سطح باقی میماند و با توجه به محصور بودن تهران توسط ارتفاعات، توده آلاینده مدتها در فضای شهر باقی میماند تا زمانیکه جریان باد قوی قادر باشد آلودگیها را تخلیه کند. پیوستگی پارامترها در موضوع آلودگی هوا نباید خیلی راحت زیر سوال برده شود و آنها را بیاثر در نظر گرفت.
رئیس اسبق کمیته محیط زیست شورای شهر پنجم تهران اشارهای به تغییرات طرح ترافیک در سال 98 دارد که این دید را به وجود آورد که طرح اثربخشی بالایی داشته و میگوید: در سال 98 فرمول اجرای طرح ترافیک عوض شد و همان زمان نیز این بحث در گرفت که آیا این طرح فایده دارد یا خیر. شرکت کنترل کیفیت اندازهگیریهایی برای این منظور انجام داد و با درصدی از عدم قطعیت اعلام شد 20 درصد در رفع آلایندگی تاثیر دارد اما باز هم به صورت قطعی نبود چرا که به دلیل بارندگیهای خوب آن سال تهویه طبیعی هوا در شهر افزایش یافته بود. آن زمان نیز تاکید داشتیم که نباید تمام نمره بهبود هوا کاملا پای طرح کنترل ترافیک نوشته شود، اما بیتاثیر نیز نبوده است.
ابهامات ترافیکی برطرف شود
به گفته او ابهامات اطلاعات در سیستم ترافیک تهران موضوع مهمی است که باید به آن توجه کرد: در حال حاضر شرایط ترافیکی شهر تهران دچار ابهاماتی در آمار دقیق ترافیک است. برای نمونه آمار منطقهای ترافیک، تفاضای سفر و تعداد سفر مشخص نیست تا به صورت دینامیک و روزانه مدیریت شهری برای کنترل ترافیک برنامه ریزی متقن داشته باشد. وجود این اطلاعات در برنامه ریزیهای کنترل و کاهش آلودگی هوا شناخت خوبی میدهد.
او در پایان تاکید دارد که در تمام کلانشهرهای موفق دنیا زونهای کنترل ترافیک وجود دارد و تردد در بخشهای مرکزی محدود شده و مردم را به استفاده از حمل و نقل عمومی هدایت می کنند. اما در شرایط فعلی تهران اینکه سیستم حمل و نقل چقدر کارآمد و کافی است را نیز باید لحاظ کرد. در مجموع طرحهای کنترل ترافیک ابزار مهمی در مدیریت شهری است و نباید تضعیف شود.
