به گزارش اکوایران، قبلا به این سوال فکر نشده اما در حالی که کشوری مانند بریتانیا بهدنبال منابع پایدار گرمایش است، بسیاری از کشاورزان به چیزی نگاه میکنند که درست جلوی چشمشان است.
فضولات گاو را میتوان به بیومتان تبدیل کرد؛ گازی تجدیدپذیر که هماکنون برای تأمین گرمایش مرکزی حدود یک میلیون خانه به کار میرود.
اما به گفته «کارگروه گاز سبز» (Green Gas Taskforce)، «پتانسیل عظیمی» وجود دارد تا این عدد به ۱۵ میلیون خانه برسد.
به گزارش بیبیسی، یکی از دامداران لبنی که ضایعات دام خود را به بیومتان تبدیل میکند، فضولات گاو را «نفت خام طبیعت» مینامد.
اما فضولات گاو چگونه به گاز تبدیل میشود؟ آیا واقعاً میتوان اینهمه گرمایش از آن تولید کرد؟ و آیا به اندازهای که ادعا میشود سبز است؟
ریچارد کلاثیر، دامدار لبنی در سامرست، عاشق کود گاوی است. در یک طویله در تپههای سامرست، نزدیک بروتون، با بیلهای قدیمی کف زمین را میتراشند. این کار این روزها معمولاً با ربات انجام میشود، اما او با رضایت کاری را انجام میدهد که خیلیها آن را «کثیف» میدانند.
او میگوید: «برای ما این نفت خام طبیعت است. ضایعاتی بسیار پرانرژی برای تولید گاز.»
خانواده کلاثیر دو قرن است که دامداری میکنند و همیشه به قدرت نهفته در کود دامی واقف بودهاند. آنها در سال ۲۰۱۳ یک واحد ۴ میلیون پوندی ساختند تا متان را از ضایعات گاوهایشان استخراج کنند.
کود دامی را در مخازن بزرگ جمع میکنند و بعد آن را به مخزن تجزیه میفرستند؛ محفظهای که در آن باکتریها مواد آلی را تجزیه میکنند.
کلاثیر توضیح میدهد: «باکتریهای متانوژن همه مواد جامد را میبلعند و مقدار زیادی متان خوشعطر تولید میکنند که ما آن را در زیر پوششهای بالای مخزن جمع میکنیم.»
سپس گاز پاکسازی و بهدقت تنظیم میشود و بعد به شبکه ملی گاز تزریق میشود.
بخشی از آن مستقیماً برای راهاندازی کارخانه پنیرسازی «وایک فارم»، کسبوکار خانوادگی کلاثیر استفاده میشود.
او میگوید: «ما ۱۰۰ درصد انرژیمان را خودمان تولید میکنیم؛ که هم برای سیاره عالی است و هم برای کسبوکارمان.»
پس گاز حاصل از گاوهای وایک چند خانه را میتواند گرم کند؟ در مجموع، بر مبنای محاسبات کلاثیر سالانه ۱۰ هزار خانه را.
چه مقدار کود دامی به گاز تبدیل میشود؟ گاوهای بریتانیایی هر سال حدود ۹۰ میلیون تن لجن دامی تولید میکنند، اما فقط ۲.۵ درصد آن به واحدهای هاضم بیهوازی فرستاده میشود.
اما با وجود مزایای آشکار انرژی رایگان و حتی فروش مازاد برق به شبکه، هزینه نصب این واحدها بالاست.
به همین دلیل، اکنون کارزاری برای افزایش تولید گاز از این روش به راه افتاده است.
در روستای کوچک ندر استاوی، در دامنههای کوانتاک، جشن تولدی در سالن دهکده برپا بود. کیک این جشن غیرمعمول بود: به شکل دو مخزن گنبدی گاز، چون نیروگاه گاز روستا ۱۰ ساله شده بود.
کودکان دبستانی که به جشن آمده بودند، تقریباً تمام عمرشان با گاز تولیدی همین نیروگاه بزرگ شدهاند.
این نیروگاه با کود گاوی کار نمیکند، بلکه از پسماند غذایی انسانی تغذیه میشود؛ زبالهای که شوراهای محلی جمعآوری و به هاضم میفرستند و باز هم باکتریها دستبهکار میشوند.
این کیک بخشی از یک کمپین است. شرکت Wales and West Utilities که شبکه ملی گاز را در سامرست اداره میکند، مشتاق است تولید بیومتان افزایش یابد.
به گفته مت هیندل، مسئول برنامههای کاهش انتشار کربن این شرکت، جنوبغرب انگلستان اکنون به یکی از مراکز اصلی تولید بیوگاز و مخزنهای تجزیه بدل شده است.
در جنوبغرب انگلستان ۲۰ واحد بیومتان وجود دارد، اما این شرکت خواهان تعداد بیشتری است.
هیندل میگوید: «ما فکر میکنیم بیومتان میتواند بخش بسیار مهمی از ترکیب گاز ما باشد و در کنار هیدروژن و برقرسانی، در چارچوب یک رویکرد سیستمی برای کربنزدایی از گرمایش کار کند.»
چه مقدار بیوگاز میتوان تولید کرد؟
به گفته کمپین، ده برابر میزان فعلی، یا حتی بیشتر. به گفته چارلز مکآلیستر، مدیر کارگروه گاز سبز، بدیهی است که نمیتوان تمام فضولات گاو را جمعآوری کرد. اما اگر پسماند غذایی بیشتری جمع شود و واحدهای بیوگاز بیشتری در نزدیکی مزارع لبنی ساخته شود، «تا سال ۲۰۵۰ میتوان انتظار داشت ۱۰ تا ۱۵ میلیون خانوار با بیومتان گرم شوند».
این کارگروه میگوید ساخت واحدهای بیشتر نزدیک مزارع، منافع اقتصادی انرژیهای تجدیدپذیر را به مناطق روستایی میبرد.
مکآلیستر میگوید: «این یعنی سرمایهگذاری در جوامع روستایی، ایجاد شغل در همانجا و نه فقط در شهرهای بزرگ، همزمان با کربنزدایی از انرژی مصرفی و بهبود محیطزیست محلی.»
اما حتی با رشد چندبرابری این صنعت، ظرفیت آن نامحدود نیست. در نهایت، فقط همین میزان فضولات گاو در دسترس است و همین مسئله نگرانیهایی را میان فعالان محیطزیست برانگیخته که بیوگاز شاید به اندازهای که گفته میشود دوستدار محیطزیست نباشد.
گاز سبز یا «سبزشویی»؟
تولید گاز از فضولات گاو عموماً بهعنوان یک برد برای سیاره پذیرفته شده است. مهار متان موجود در کود دامی و استفاده کنترلشده از آن، بهتر از رها شدنش در هوا و تشدید تغییرات اقلیمی است.
اما بیوگاز از منابع دیگری هم تولید میشود؛ مثل کشت محصولاتی برای سوخت، نه غذا. و محیطزیستیها نگراناند که بقیه گاز موجود در خطوط لوله بهجای آنکه با برق تجدیدپذیر جایگزین شود، همچنان از سوختهای فسیلی تأمین شود.
تحلیلگران انرژی در اندیشکده «رگن» برآورد کردهاند که در بهترین حالت، بیومتان میتواند ۱۸ درصد از کل مصرف گاز بریتانیا را جایگزین کند.
تامسین لانسدیل-اسمیت، تحلیلگری که این گزارش را نوشته، میگوید پتانسیل بیومتان گاهی بیش از حد بزرگنمایی میشود.
او میگوید: «حتی ۱۸ درصد هم سناریویی خوشبینانه است؛ بنابراین باید راههای دیگری برای کربنزدایی از گرمایش و حملونقل پیدا کنیم.»
کلاثیر اما در یک نکته کاملاً مطمئن است؛ برای دامداران لبنی مثل او، بهرهبرداری از ضایعات روزانه گاوها انتخابی روشن و بدیهی است.
او میگوید: «ضایعات مزرعهای بسیار زیادی هست که میتواند وارد چنین واحدهایی شود، مقدار زیادی متان تولید کند و انرژی را ذخیره کند؛ انرژیای که در غیر این صورت بریتانیا باید آن را وارد کند.»
