جنگ اوکراین مذاکرات وین را به شکست می‌کشاند؟

به گزارش اکوایران، در شرایطی که طی هفته‌های پیش به نظر می‌رسید توافق در وین در شرف نهایی شدن است، اما با آغاز جنگ در اوکراین و بازگشت مذاکره‌کننده ارشد ایران از سفر تهران، این گونه با نظر می‌آید که ورق مذاکرات برگشته و شرایط برای دستیابی برای توافقی در راستای احیای برجام سخت‌تر شده است. لیز اسلای، گزارش‌گر روزنامه واشنگتن‌پست با انتشار یادداشتی با عنوان «نتیجه مذاکرات هسته‌ای ایران در پس‌زمینه تنش‌های جهانی در ابهام قرار گرفت» به بررسی آخرین تحولات در این زمینه پرداخته است.

فراتر از ضرب‌الاجل

تهاجم روسیه به اوکراین بر مذاکرات برای احیای توافق هسته‌ای ایران سایه افکنده است. مذاکراتی که روز سه‌شنبه فراتر از ضرب‌الاجل پیش‌بینی‌شده قبلی [از سوی طرف‌های غربی] تمدید شد و  البته هم‌چنان شک‌وتردیدهای فزاینده‌ای در مورد حصول توافق جدید وجود دارد.

دیپلمات‌های غربی مدعی هستند مذاکره‌کننده ارشد ایران پس از بازگشت از سفر آخر هفته خود به تهران، با درخواست‌های سخت‌تری به وین بازگشت و امیدها را برای به نتیجه رسیدن به توافق تا پایان فوریه نقش بر آب کرد. مذاکره‌کنندگان اروپایی هشدار داده‌ بودند اگر تا روز دوشنبه توافقی حاصل نشود، آماده خروج از این مذاکرات هستند.

روز دوشنبه، ایالات متحده هم این هشدار را تکرار کرد و ند پرایس، سخن‌گوی وزارت امور خارجه آمریکا به خبرنگاران در واشنگتن گفت که دولت بایدن نیز آماده است تا در صورت ادامه روند کنونی در مسیر مذاکرات، از ادامه گفت‌وگوها کناره‌گیری کند.

ایران نیز آماده ترک مذاکرات است

سعید خطیب زاده، سخن‌گوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی روز سه شنبه در واکنش به این هشدارها، متذکر شد که ایران نیز آمادگی خروج از گفت‌وگوها را دارد. او در توییتر خود یادآور شد که ایران مایل است تا زودتر به توافق برسد، اما برای همیشه منتظر نخواهد ماند.

خبرگزاری رسمی ایران ایرنا هم هشدار داد عدم توافق به اندازه دستیابی به یک توافق بالقوه امکان‌پذیر است، زیرا برخی از کف خواسته‌های ایران برآورده نشده است.

چشم‌انداز واقعی شکست

تحلیل‌گران می‌گویند که چنین تهدیداتی ممکن است فقط بخشی از حاشیه‌های اجتناب‌ناپذیر لحظه آخری باشد که معمولاً در ساعات پایانی مذاکرات پیش می‌آید. هنری روم در یادداشتی برای گروه اوراسیا نوشت: «مذاکرات احتمالاً در روزهای آینده متلاطم‌تر خواهند شد، که این مسئله با تهاجم روسیه به اوکراین تشدید می‌شود» و تأکید می‌کند که «چشم‌انداز شکست واقعی است».

اما در شرایطی که خطرات همیشه چشم انداز نتایج مذاکرات را تهدید می‌کرده، با جنگ اوکراین افزایش یافته است –جنگی که ثبات اروپا را متزلزل کرده، قیمت نفت را افزایش داده و برای اولین بار در طول 30 سال اخیر شبح جنگ هسته‌ای را افزایش داده است.

لحظه‌ای از سال 1914

تحلیل‌گران می‌گویند که شکست در وین باعث بی‌ثباتی بیش‌تر جهان می‌شود و خطر یک مسابقه تسلیحات هسته‌ای جدید در خاورمیانه و شاید یک جنگ دیگر را به دنبال خواهد داشت.

به گفته علی واعظ از گروه بین المللی بحران: «این می‌تواند لحظه‌ای از سال 1914 باشد». به عقیده او، این تصور وجود دارد که ایران به دلیل نامساعد شدن روابط بین ایالات متحده و روسیه و افزایش قیمت نفت، متمایل به فشار آوردن جهت دریافت امتیازات جدید شده است. آن‌ها چنین تصور می‌کنند که قیمت‌های بالای نفت واشنگتن را در وضعیت فرومانده‌تری برای توافق قرار خواهد داد.

جنگ اوکراین قیمت نفت را به بالای 100 دلار رسانده و مصرف‌کنندگان در ایالات متحده و سراسر جهان را به دردسر انداخته و سیاستمداران را تحت فشار قرار داده است. واعظ گفت که بازگشت نفت ایران به بازارهای جهانی می‌تواند قیمت‌ها را تا 10 درصد کاهش دهد.

جدول زمانی، نه یک ضرب الاجل

به گفته اسفندیار باتمانقلیج از شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا: «پس از اقدام در بسیاری از موارد قبلی برای نجات گفت‌وگوها از فروپاشی، اکنون روسیه نیز -که در حال حاضر روابطش با غرب قطع شده- می‌تواند به طور بالقوه به یک بازی گر خرابکار تبدیل شود».

او گفت که با این وجود، احیای توافق هم‌چنان برای همه طرف‌های درگیر از جمله روسیه، عقلانی‌ترین گزینه است. میخائیل اولیانوف سفیر روسیه بارها به خبرنگاران گفته است که جنگ هیچ تاثیری بر مذاکرات نداشته است. او به نرسیدن مذاکرات تا روز دوشنبه را «تاسف‌آور اما نه دراماتیک» خوانده است. او در حساب توییتری خود نوشت: «این یک جدول زمانی بود نه یک ضرب الاجل». 

احیای توافق محتمل‌تر است

مذاکره‌کنندگان 10 ماه گذشته را صرف تلاش برای دستیابی به توافقی در مورد شرایطی کرده‌اند که بر اساس آن ایالات متحده و جمهوری اسلامی به تعهدات خود در توافق هسته‌ای موسوم به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بازمی گردند. تصمیم دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا برای خروج از توافق و اعمال تحریم‌های شدید علیه تهران، ایران را بر آن داشت تا از وعده‌های خود مبنی بر خودداری از غنی‌سازی اورانیوم در سطوح بالا سرپیچی کند.

دیپلمات‌ها و کارشناسان ادعا می‌کنند که برنامه هسته‌ای ایران اکنون به نقطه‌ای رسیده است که گریز هسته‌ای ایران تنها چند هفته تا نقطه شکست فاصله دارد. به گفته باتمانقلیچ: «این یک وضعیت واقعاً عجیب است. ما بالاخره چند هفته پیش به نقطه‌ای رسیدیم که همه طرف‌ها واقعاً معتقد بودند که توافقی در دسترس است. و اکنون [با جنگ اوکراین] محیط بین المللی تغییر کرده است». با این وجود او افزود که معتقد است احیای توافق محتمل‌تر از عدم آن است».