به گزارش اکوایران، در شرایطی که مذاکرات احیای برجام به اذعان افراد آگاه به جریان مذاکرات تقریبا به نقطه پایانی رسیده، گفته می شود اختلاف بر سر حذف سپاه پاسداران از فهرست تروریسم ایالات متحده به مهمترین مانع بر سر راه به نتیجه رسیدن مذاکرات مبدل شده است. کارن دی یانگ، گزارشگر واشنگتن پست با انتشار یادداشتی با عنوان «مذاکرات هسته ای ایران بر سر موضوع تروریسم به بن بست رسیده است» به بررسی این مسئله پرداخته است.

فضای تنگ مصالحه؛ توافق اجتناب ناپذیر نیست

درخواست تهران برای حذف سپاه پاسداران به عنوان یک سازمان تروریستی خارجی و امتناع آمریکا از انجام آن، مذاکرات یکساله بر سر احیای توافق هسته ای ایران را بدون دستاورد جدیدی متوقف کرده و فضای کمی برای مصالحه وجود دارد.

از زمانی که مذاکرات در وین در ماه گذشته به تعویق افتاد، طرفهای اروپایی به شکل بی ثمری میان واشنگتن و تهران در رفت و آمد بوده اند. به گفته یک مقام آمریکایی «در این مرحله، هیچ پیشنهاد قابل قبولی برای طرفین ارائه نشده است». به گفته این مقام اینکه ایالات متحده تن به این تقاضا خواهد داد یا نه به رئیس جمهور بایدن بستگی دارد و »رئیس جمهور تصمیمی نگرفته و از نظر سیاسی، می دانیم که برداشتن این گام بسیار دشوار است». در حال حاضر، رابرت مالی، رئیس تیم مذاکره کننده ایالات متحده، طی یک نشست سیاست خارجی در هفته گذشته گفت، موفقیت »نزدیک و اجتناب ناپذیر نیست».

اما فراتر از این دو پایتخت، نگرانیها افزایش می یابد. «ما باید این مذاکره را به نتیجه برسانیم. خیلی چیزها در خطر است». انریکه مورا، معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، هفته گذشته پیش از سفر به واشنگتن و تهران در اوایل این هفته در توییتر این ها را نوشت.

حذف انتشار بیانیه از روی میز

در حالی که تعداد انگشت شماری از موضوعات حل و فصل نشده باقی مانده، افراد آگاه به جریان مذاکرات می گویند اکنون اختلافات تقریباً به طور کامل حول موضوع سپاه پاسداران انقلاب اسلامی می چرخد. به گفته آنها تقاضای قبلی ایالات متحده در مورد انتشار بیانیه از سوی ایران مبنی بر انکار فعالیتهای منطقه ای در ازای حذف سپاه از فهرست مذکور، دیگر روی میز نیست.

بزرگترین مانع بایدن برای حذف سپاه از لیست

برای دولت بایدن، بزرگترین مانع برای حذف سپاه از این لیست، واکنش احتمالی در کنگره است، جایی که این موضوع تنها مخالفت قابل توجه دو حزبی را با هرگونه توافق احیا شده با ایران افزایش داده است. مالی و برت مک گورک، هماهنگ‌کننده خاورمیانه در شورای امنیت ملی، در جلسات توجیهی و ملاقات‌هایی با قانون‌گذاران در هفته‌های اخیر، آنچه را که به عقیده آنها می‌تواند تأثیر ناچیز حذف از فهرست و همچنین خطر عدم انعقاد توافق باشد، تشریح کرده‌اند.

موضع سرسختانه متقابل

سپاه پاسداران و فرماندهانش تحت انبوهی از تحریم‌های وزارت خارجه و وزارت خزانه‌داری امریکا هستند که حتی در صورت خروج نهاد از لیست مذکور، همچنان پابرجا خواهند ماند. مالی در کنفرانس هفته گذشته در قطر گفت، صرف نظر از اینکه در مذاکرات چه اتفاقی می افتد، سپاه پاسداران «بر اساس قوانین ایالات متحده و سیاست های ما تحت تحریم باقی خواهد ماند و دیدگاه ما نسبت به آن تغییر نخواهد کرد».

کمال خرازی، وزیر امور خارجه سابق و مشاور فعلی رهبر ایران، طی سخنانی در همین نشست گفت که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی «قطعاً باید» از فهرست سازمان‌های تروریستی خارجی خارج شود. حتی حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه که در مصاحبه تلویزیونی اخیر خود کمی انعطاف نشان داده بود، به سرعت عقب نشینی کرد و در پستی اینستاگرامی اعلام کرد که این موضوع یک «خط قرمز» برای ایران محسوب می شود.

مناقشه بر سر امر نمادین

نامیدن سپاه به عنوان یک سازمان تروریستی خارجی برای ایران و ایالات متحده اهمیت نمادین زیادی دارد. دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، این فهرست را در آوریل 2019، یک سال پس از خروج از توافق هسته ای، اعلام کرد. این اقدام توسط مایک پمپئو، وزیر امور خارجه و جان بولتون، مشاور امنیت ملی، به عنوان بخشی از آنچه ترامپ کمپین تحریم‌های «فشار حداکثری» علیه ایران نامید، انجام شد.

در آن زمان، این اقدام به طور گسترده به عنوان تلاشی از سوی ترامپ برای افزایش شانس پیروزی بنیامین نتانیاهو در انتخابات تلقی شد. اما با این وجود روز بعد از آن او نتوانست آرای کافی برای تشکیل کابینه را به دست آورد. در حالی که این اقدام توسط برخی از قانونگذاران آمریکایی مورد استقبال قرار گرفت، بسیاری از مفسران و کارشناسان تحریم استدلال کردند که این اقدام بی‌معنی سابقه بدی را ایجاد می‌کند و احتمالاً به جای کاهش، باعث افزایش دامنه فعالیتهای ایران می شود.

ناکارایی فشار حداکثری

ند پرایس سخنگوی وزارت امور خارجه روز پنجشنبه گفت: «این دیگر یک معمای فکری نیست. چه اتفاقی می‌افتد اگر محدویتهای هسته‌ای برجام برداشته شود و ما چیز متفاوتی را در قالب فشار حداکثری امتحان کنیم؟» او گفت که دولت ترامپ وعده داده است به توافق به اصطلاح بهتری با ایران برسد که فعالیتهای منطقه ای اش را کاهش دهد و برنامه موشک‌های بالستیک‌اش را شامل شود، اما نه تنها اینها به دست نیامد، اما تقریباً در هر مورد دقیقاً برعکس این امر محقق شده است.

در حالی که ایران هر گونه تلاشی برای دستیابی به بمب هسته‌ای را انکار می‌کند، کیفیت و کمیت غنی‌سازی اورانیوم خود را به شدت افزایش داده و ادعا شده که تنها چند هفته تا نقطه شکست هسته ای فاصله دارد.  بخش اعظم مذاکرات وین در سال گذشته به اختلافاتی مربوط می شد که طی آن تهران اصرار بر لغو تمامی تحریم‌های ایالات متحده و واشنگتن اصرار دولت بر لغو تحریم های مرتبط با فعالیتهای هسته‌ای داشت. این موضوع، همراه با مسائل مربوط به توالی و نحوه رفع مسدودیت برخی دارایی های ایران، اکنون تا حد زیادی حل شده است.

پیامدهای هولناک

اما با انتشار اخباری مبنی بر اینکه بزرگترین موضوع باقیمانده روی میز، نامگذاری سپاه پاسداران به عنوان گروه تروریستی است، مخالفان این توافق، از جمله تقریباً همه جمهوری خواهان، متعهد شدند که تلاش های خود را برای توقف توافق دو برابر کنند و تعدادی از دموکرات ها نیز از این بابت ابراز نگرانی کرده اند.

ماه گذشته یک گروه دو حزبی متشکل از 21 عضو مجلس نمایندگان آمریکا نوشتند: «ما به شدت نگران گزارش‌هایی هستیم که حاکی از لغو احتمالی نامگذاری سپاه پاسداران در سازمان تروریستی خارجی است».

هرگونه اقدام دولت بایدن به واسطه انتشار گزارش‌های اطلاعاتی آمریکا که نشان می‌دهد ایران درصدد هدف قرار دادن مایک پمپئو و دیگر مقامات سابق آمریکایی که تهران آنها را مسئول حمله پهپادی در سال 2020 می‌داند که منجر به ترور سردار قاسم سلیمانی، فرمانده فقید نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شد، پیچیده‌تر می‌شود. اما برخی دیگر هشدار داده‌اند که رهبران ایران و ایالات متحده با میدان دادن به این موضوع آن را تبدیل به چیزی که ممکن است در نهایت هر چشم‌اندازی از توافق را از بین ببرد، «خود را به گوشه‌ی رینگ پرتاب کرده‌اند».

تریتا پارسی، کارشناس مسائل ایران و معاون اجرایی موسسه کوئینسی برایرحکمرانی مسئولانه، روز پنجشنبه نوشت: «شکست در احیای توافق هسته ای به احتمال زیاد به تشدید غیرقابل پیش بینی و غیرقابل کنترل درگیری ها شده، و تقریباً به طور قطع به افزایش سرسام آور قیمت نفت و گاز منجر خواهد شد.  هم برای ایران و هم برای آمریکا هزینه‌های سیاسی ناشی از حذف سپاه پاسداران انقلاب از فهرست یا عقب نشینی از این تقاضا، در مقایسه با تبعات ناشی از نابودی توافق، کمرنگ است.