به  گزارش اکوایران، مذاکرات احیای برجام در آستانه نهایی شدن با بن بست غیرمنتظره ای مواجه شده است. آنخل ووهرا، تحلیلگر پایگاه تحلیلی فارین پالیسی با انتشار یادداشتی با عنوان «وقت آن است که به سپاه پاسداران امتیاز بدهیم» استدلال کرده که برای غرب، احیای توافق هسته ای ایران مهمتر از حضور نمادین سپاه در یک لیست است.

مواضع متناقض

بنا بر گزارش اقتصادنیور، طی چند هفته گذشته، لحن دیپلمات‌ها از گفتن این که احیای توافق هسته‌ای ایران در عرض چند روز انجام پذیر است به اینکه نتیجه مذاکرات کاملاً نامشخص یا حتی توافقی در کار نخواهد بود، تغییر کرده‌ است.

مذاکرات در وین از تقریبا یک سال پیش آغاز شد، اما از نگاه غرب، زمان مسئله بسیار مهمی است: به ادعای آن ها ایران تنها یک ماه تا گریز هسته ای فاصله دارد. اما ایران که در این زمینه دست برتر را دارد، احساس می‌کند که در آخرین لحظه هم امکان چانه‌زنی دارد.

توفق در دسترس

پس از خروج یکجانبه آمریکای ترامپ در سال 2018 از توافق، ایران غنی سازی اورانیوم تا 60 درصد را آغاز کرد. ایران اکنون موافقت کرده غنی سازی اورانیوم خود را به 3.67 درصد - همانطور که در توافق اولیه تعیین شده- کاهش دهد. ایران هم به نوبه خود از ایالات متحده خواسته که رسماً اعلام کند که دولت های آینده ایالات متحده به توافق پایبند خواهند بود، اما این درخواست رد شد.

با این حال، ظاهرا درعوض توافق جدید به ایران اجازه می‌دهد از نابودی کامل سانتریفیوژهای پیشرفته‌اش اجتناب کند (اگرچه هنوز مشخص نیست که آیا ایران صرفاً این سانتریفیوژها را از کار می اندازد یا آنها را پلمپ می‌کند و آنها را برای نگهداری به کشور ثالثی می‌فرستد).

در حالی که به نظر می رسید همه چیز حل شده، ایران اعلام کرد که تا زمانی که ایالات متحده با حذف سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست سازمان تروریستی خارجی (FTO) وزارت امور خارجه موافقت نکند، تن به  توافق نخواهد داد. دلایل زیادی برای آزردگی از سختگیری دیپلماتیک ایران وجود دارد -اما با توجه به شرایط حساس، این امتیازی است که ایالات متحده باید آماده باشد.

مسائل غیر هسته ای مورد مناقشه

ایران در ابتدا تاکید کرده بود که موضوعات غیرهسته ای نباید در مذاکراتی که برای احیای توافق هسته ای است، گنجانده شود. دولت بایدن موافقت کرد که هم فعالیتهای منطقه‌ای ایران و هم برنامه موشک‌های بالستیک این کشور را از مذاکرات کنار بگذارد. متحدان سنتی واشنگتن در خاورمیانه از این تصمیم عمیقاً ناامید شدند. حال آنها نگران امتیاز واشنگتن به سپاه هستند.

در مقابل آمریکا تلاش کرده به متحدانش پالس های مثبت بفرستد. هفته گذشته، ایالات متحده تحریم‌های جدیدی را علیه نهادهای مرتبط با برنامه موشک‌های بالستیک ایران اعمال کرد تا نگرانی‌های متحدانش را کاهش دهد. علاوه بر این، رابرت مالی، فرستاده ویژه آمریکا در امور ایران و آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه، ادعا کردند که صرف نظر از حضور سپاه پاسداران در لیست مذکور، ایالات متحده همچنان با آن به عنوان یک نهاد غیرقانونی رفتار خواهد کرد و مجموعه ای از تحریم ها علیه این گروه باقی خواهد ماند که مانع از انجام تجارت در خارج از کشور شود.

این گروه در واقع از سال 2007 با انواع تحریم ها مواجه شده که مشاغل و بانک های آمریکایی را از تجارت با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نهادهای وابسته منع می کند. سپاه در سال 2019 تحت کمپین فشار حداکثری ترامپ به فهرست FTO اضافه شد، اما این مسئله تأثیر محدودی بر توانایی‌های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی برای فعالیتهای منطقه ای داشته است.

انتخابی دشوار

با توجه به فشارهای خارجی و داخلی برای نگه داشتن سپاه در لیست تروریستی وزارت خارجه آمریکا، حذف این سازمان از این فهرست، برای هیچ کدام از رئیس جمهورهای آمریکا انتخاب جذابی نیست. اما مواجهه با ایران هرگز همراه با انتخاب های خوشایند نبوده است. سوال این است که آیا منافع حاصل از احیای توافق هسته‌ای (قبل از گریز هسته ای ایران) بیشتر از هزینه‌های خروج سپاه از فهرست است؟

برخی کارشناسان بر این باورند که از آنجایی که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تحت تحریم‌های متعدد دیگر باقی خواهد ماند، حذف آن از فهرست امتیاز بزرگی از سوی دولت بایدن محسوب نمی شود. به گفته علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بین‌المللی بحران، حضور سپاه در این فهرست هیچ تأثیری در محدود کردن فعالیتهای منطقه ای این نهاد نداشته است. بالعکس، بلافاصله پس از قرار گرفتن در این فهرست، این نهاد بر دامنه فعالیتهای منطقه ای خود افزود.

مسئله ای بی معنا

به نظر می رسد درخواست برای حذف سپاه از این فهرست بیشتر به تلاش دولت ایران برای راضی کردن متحدان داخلی خود مربوط می شود. در واقع درخواست برای حذف سپاه از لیست FTO یک مسئله حیثیتی و اعتباری محسوب می شود.

این گونه به نظر می رسد که مناقشه بر سر وضعیت سپاه، بیشتر یک جنگ روانی است و هنوز مشخص نیست چه کسی اول کوتاه می آید. از سویی شاید به نظر برسد که عاقلانه نباشد که غرب تسلیم خواسته ایران شود، اما باید در نظر هم داشت که زمان به هیچ وجه به نفع غرب نیست. اگر غرب دو هفته یا یک ماه دیگر به ایران اجازه دهد تا به پیشرفت در زمینه غنی‌سازی هسته‌ای ادامه دهد، این امکان وجود دارد که توافق برای همیشه و به طور کامل لغو شود. علی واعظ معمای حضور سپاه پاسداران در یک لیست را برای توافق هسته ای موضوعی بی معنا می خواند. او باور دارد این مسئله نه کمکی به ایالات متحده می کند نه به ایران آسیبی می رساند».