به گزارش اکوایران، در شرایطی که گزارش جدید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و تحرکات اخیر اسرائیل شرایط را برای احیای برجام پیچیده‌تر کرده، حسین موسویان، دیپلمات سابق، با انتشار یادداشتی در پایگاه خبری-تحلیلی میدل‌ایست آی با عنوان «توافق هسته‌ای ایران: یک طرح موقت هم‌چنان می تواند مذاکرات را نجات دهد» تلاش کرده با ارائه یک راه میانه مسیری برای فائق آمدن بر بن‌بست کنونی و شرایط دشوار پیش رو پیشنهاد دهد.

درهای باز دیپلماسی

حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران در ۲۵ اردیبهشت در مجمع جهانی اقتصاد در داووس بار دیگر تاکید کرد که برای احیای توافق هسته‌ای ایران، «مهم‌ترین مسئله این است که تحریم‌های اقتصادی علیه ایران باید به طور مؤثر برداشته شود». او در ادامه گفت: «کم اهمیت جلوه دادن این موضوع کلیدی و تمرکز بر یک موضوع دیگر (حذف سپاه پاسداران از لیست سازمان تروریستی خارجی آمریکا) پاسخ درستی نیست. ما هنوز ندیده‌ایم که بایدن در عمل متفاوت از ترامپ عمل کند. ما درهای دیپلماسی را برای دستیابی به یک توافق خوب و پایدار باز گذاشته‌ایم».

جو بایدن تصمیم گرفته که سپاه پاسداران را در لیست سیاه سازمان‌های تروریستی وزارت خارجه آمریکا (FTOs) نگه دارد. او این تصمیم را در ماه آوریل به نفتالی بنت، نخست وزیر اسرائیل ابلاغ و اعلام کرد که این تصمیم نهایی است و مدعی شد پنجره امتیازدهی به ایران بسته شده است.

گروگان سیاست خارجی آمریکا

دولت ترامپ در آوریل 2019 سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را در فهرست FTO قرار داد تا احیای توافق را برای دولت بعدی تا حد ممکن دشوار کند. به عقیده پل پیلار، یکی از اعضای ارشد دانشگاه جورج تاون و دستیار اجرایی سابق مدیر اطلاعات مرکزی ایالات متحده: «این اقدام سوءاستفاده آشکار از فهرست FTO بود. از 73 سازمان در حال حاضر در این لیست، 72 سازمان شامل گروه‌های غیر دولتی هستند. سپاه تنها سازمان دولتی در این فهرست است».

امیرعبداللهیان در گفت‌وگوی با فرید زکریا در مجمع جهانی اقتصاد گفت: «اطلاعاتی داریم که رژیم صهیونیستی سیاست خارجی آمریکا را به گروگان گرفته است«.

یک مقام ایرانی به من گفت: «در سال 2011، در زمان ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد، در یک کنفرانس بین المللی تحت نظارت چتم هاوس، یکی از رئیسان سابق سرویس اطلاعاتی اسرائیل (موساد) به نماینده ایران گفت: شما در حال مذاکره با شش قدرت جهانی در مورد برنامه هسته ای خود هستید. اما در نهایت در مورد برنامه هسته ای ایران تصمیم خواهیم گرفت«.

فقط یک راه‌حل دیپلماتیک

در 25 مارس، رابرت مالی، مذاکره کننده ارشد ایالات متحده برای احیای توافق هسته ای، به اعضای کمیته روابط خارجی سنا گفت که درخواست ایران برای حذف سپاه از فهرست FTO ارتباطی با توافق هسته ای 2015 ندارد و در نتیجه، تهران متقابلا باید امتیازی معادل آن را به واشنگتن ارائه دهد، کاری که تاکنون نتوانسته است انجام دهد.

او با این حال تاکید کرد که «یک گزینه نظامی نمی‌تواند این موضوع را حل کند. تنها راه حل واقعی در اینجا یک راه حل دیپلماتیک است.

برنامه اقدام دو در مقابل دو

واقعیت این است که پس از یک سال مذاکره، توافق در مورد چگونگی پیوستن مجدد ایران و آمریکا به توافق 2015 به وجود آمده است. موضوع کلیدی باقی مانده، درخواست ایران برای تضمین پایبندی آمریکا به توافق و عدم خروج مجدد آن است.

بایدن نمی‌تواند تضمین کند که کنگره یا رئیس‌جمهور بعدی دوباره توافق را کنار نخواهند گذاشت. بنابراین، منطق ایران این بوده که در صورت عدم وجود چنین تضمینی، معادل «امتیاز متقابل» برای تهران، حذف سپاه از فهرست سیاه تروریست‌های آمریکاست. این در حالی است که ایران توانسته اورانیوم قابل توجهی را با غنای بالا غنی‌سازی کند.

اگر مساله ناتوانی آمریکا در ارائه تضمین یا خارج کردن سپاه پاسداران از لیست FTO است، تهران و واشنگتن باید یک توافق موقت را در نظر بگیرند. یک احتمال می تواند «برنامه اقدام دو در مقابل دو» در چارچوب برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) باشد.

جنگ در سایه

در این برنامه، ایران ابتدا تولید اورانیوم غنی شده تا 20 درصد و 60 درصد را متوقف و خود را به تولید اورانیوم غنی شده به کمتر از 5 درصد محدود می کند. و ثانیاً، به تبعیت از پروتکل الحاقی بازگردد تا آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بتواند دوباره تأیید کند که ایران سانتریفیوژ برای تأسیسات غنی‌سازی مخفی تولید نمی‌کند. با این اقدامات، قدرت های جهانی تضمین های عینی‌مناسبی برای عدم انحراف برنامه هسته ای ایران خواهند داشت.

به نوبه خود، ایالات متحده تحریم‌های خرید نفت ایران را لغو و همچنین تحریم‌ها را بر موسسات مالی ایران از جمله بانک مرکزی این کشور لغو خواهد کرد. البته بهترین نتیجه احیای کامل توافق هسته ای خواهد بود. با این حال، در غیاب پایبندی کامل، یک توافق موقت گزینه بهتری نسبت به جنگ احتمالی خواهد بود.

در 22 اردیبهشت، سرهنگ صیاد خدایی از سپاه ایران در تهران با شلیک گلوله ترور شد. اسراییل متهم ردیف اول این ترور است. واقعیت این است که اسرائیل، آمریکا و ایران در حال حاضر در یک جنگ در سایه قرار دارند، جنگی که سال‌هاست در زمین، دریا، هوا و در فضای سایبری در حال انجام است.

مذاکره کننده امور ایران در دوره بایدن در جلسه استماع کنگره گفت که «مذاکرات هسته‌ای هنوز نمرده ولی رو به مرگ است». یک توافق موقت هم‌چنان می‌تواند این توافق را نجات دهد و به طور بالقوه زمینه‌ای را برای پایبندی کامل هر دو طرف پس از انتخابات نوامبر امسال در ایالات متحده فراهم کند.