به گزارش اکوایران؛ فعالان بخش خصوص معتقدند یکی از دلایل این امر فقدان دانش نظری موردنیاز برای تحقق اقتصاد دانش‌بنیان در کشور باز می گردد. از سوی دیگر معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور نیز هزینه‌هایی که دولت برای پژوهش انجام می‌دهد را ناکارآمد ارزیابی کرده و کلید موفقیت در این حوزه را سرمایه‌گذاری بخش خصوصی می‌داند.

اتاق بازرگانی ایران امروز میزبان سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور بود. در این نشست مسائل مربوط به حوزه‌های دانش‌بنیان، صادرات و مسائل روز اقتصاد مورد بحث و بررسی قرار گرفت. در این نشست، فعالان اقتصادی به بحث درباره اقتصاد دانش‌بنیان و مسائل روز اقتصاد پرداختند.  

رئیس اتاق با اشاره به اینکه اقتصاد دانش‌بنیان دارای ماهیتی نظام‌وار است و تمامی مناسبات اجتماعی را در برمی‌گیرد عنوان کرد: نباید صرفا به تعداد بنگاه‌هایی که در فعالیت‌های با فناوری بالا مشغول کار هستند، تقلیل داده شود. تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان مهم است اما باید توجه کرد این شاخص ماهیت نمادین دارد و کارکرد و اثربخشی این شرکت‌ها باید در تولید محصول پیچیده، ارزآوری، بهبود رقابت‌پذیری و افزایش بهره‌وری دیده شود.

در این خصوص غلامحسین شافعی رییس اتاق بازارگانی ایران با اشاره به اینکه آمارهای بین‌المللی نشان می‌دهد بهره‌وری کامل عوامل تولید ایران به قیمت‌های جاری تقریبا طی ۳۰ سال گذشته به‌صورت مستمر یک‌روند نزولی را تجربه کرده است عنوان کرد: علاوه بر بهره‌ور نبودن عوامل تولید در کشور کالاهای تولیدی کشور در زمره تولیدات پیچیده با سطح بالا فناوری بالا قرار ندارند به همین دلیل، لذا باید یک بازبینی مجدد در مفهوم اقتصاد دانش‌بنیان، بایدهای آن و شاخص‌های اندازه‌گیری در سطح سیاست‌گذاری صورت گیرد.

اما نکته بعدی که شافعی به آن اشاره کرد به نگرشی که در حال حاضر در کشور حاکم است باز می گردد، به گفته رییس اتاق بازرگانی ایران در حال حاضر نگرش جایگزینی واردات در راستای توسعه فعالیت‌های دانش‌بنیان، بین سیاست‌گذاران حاکم شده و تمرکز اصلی بر روی صرفه‌جویی ارزی است. درحالی‌که این مسئله به‌تنهایی برای توسعه اقتصادی کشور کفایت نمی‌کند و در کنار آن باید به تقاضای بنگاه‌های بزرگ داخلی و تقاضای خارجی هم توجه داشت.  

اصلاح سازوکار تأمین مالی دانش‌بنیان‌ها

از دیگر مواردی که در این نشست مورد توجه قرار گرفت به موضوع نقش بانک‌های در تامین سرمایه گذاری دانش بنیان ها باز می گردد. در کشورهای پیشرفته و درحال‌توسعه بانک‌های سرمایه‌گذاری نقش کلیدی در تأمین مالی اقتصاد دانش‌بنیان ایجاد می‌کنند؛ اما عدم وجود سازوکارهای قانونی در ایران موجب شده شرکت‌های نوپایی که قصد ورود به‌عنوان سرمایه‌گذار در اکوسیستم دانش‌بنیان را دارند، تنها به‌صورت شرکت سهامی خاص ثبت شوند و از امکان جذب سرمایه‌گذار جدید بدون دادن سهم اکثر بنیان‌گذاران بهره‌مند نشوند.

در این خصوص شافعی می گوید: با توجه به اینکه اخذ مجوزات صندوق سرمایه‌گذاری دشواری‌های خاص خود را دارد و بخش خصوصی برای جذب سرمایه جدید اقدام به ثبت شرکت جدیدی می‌کند که مشخصا نمی‌تواند از اعتبار و وجهه شرکت قبلی خود بهره ببرد. ازاین‌رو بخش خصوصی رغبت زیادی برای فعالیت در این حوزه ندارد.

شافعی در ادامه تأکید کرد: توسعه صنعتی در کشور ما علاوه بر آنکه نیازمند بهبود فضای کسب‌وکار است، نیازمند سرمایه‌گذاری عظیم و تسهیل دسترسی به فناوری‌های روز جهانی است. طبق پیش‌بینی‌های معتبر تخمین زده می‌شود فقط ۱۲ کشور پیشرفته بیش از ۲ هزار میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ در حوزه تحقیق و توسعه خرج کنند. حقیقت آن است اگر کشوری در زنجیره تولید جهانی نباشد، از اثرات سرریز شده این حجم از تحقیق و توسعه نمی‌تواند استفاده کند. بدون شک امکان این حجم از سرمایه‌گذاری نیز برای هیچ کشوری اگر بخواهند خودبسنده عمل کند، ممکن نیست.

دولت سرمایه گذاری موفقی نیست

اما به اعتقاد سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور دولت نمی‌تواند سرمایه‌گذار موفقی باشد، چراکه قادر به تولید محصول نیست و هیچ مثال نقضی برای این منظور وجود ندارد. این نکته را نیز باید در نظر گرفت که ایران با اقتصاد نفتی حرکت کرده و ساختاری را شکل داده که مخالف کارآفرینی است و این در ذات دولت‌هاست. قوانین کشور مخالف بخش خصوصی است و این رویکرد در فرهنگ اجتماعی کشور هم نهادینه شده و همچنان ادامه دارد.

این مقام مسئول چگونگی جذب سرمایه‌گذار بخش خصوصی را چالش جدی کشور برشمرد و افزود: دولت تلاش می‌کند اکوسیستمی را شکل دهد؛ اما درنهایت شکست می‌خورد چون توان چنین کاری را ندارد. باید اجازه دهیم بخش خصوصی ورود کند و سرمایه‌گذاری کند.

معاون رئیس‌جمهور قانون دانش‌بنیان که به‌تازگی و بعد از سه سال بررسی، تصویب شده را باوجود مشکلات و نواقص موجود بسیار کارآمد ارزیابی کرد و از وجود امکانات، حمایت‌ها و موقعیت‌های مناسب برای رشد شرکت‌های دانش‌بنیان خبر داد.

به اعتقاد ستاری این قانون تغییر ریل در این حوزه است چرا که در تدوین آیین‌نامه اجرایی قانون وارد عمل شدیم و با اتاق ایران همکاری داریم تا در این بخش هم عملکرد مناسبی داشته باشیم.

معاون رئیس‌جمهور از پیگیری طرحی در سایر کشورها با عنوان خانه فناوری خبر داد که همگی به کمک بخش خصوصی انجام می‌شود.

به گفته ستاری اولین خانه فناوری در کشور کنیا راه‌اندازی شده که موفق‌ترین مورد بوده است. در این حوزه بازارهای منطقه و آفریقا در اولویت است.

بن‌بست سرمایه‌گذاری در دانش‌بنیان

در ادامه این نشست افشین کلاهی، رئیس کمیسیون کسب‌وکارهای دانش‌بنیان اتاق ایران

یکی از مواردی که رئیس کمیسیون کسب‌وکارهای دانش‌بنیان اتاق ایران به آن پرداخت  به موضوع زیست بوم دانش‌بنیان‌ها بود. به گفته افشین صمدی کلاهی در حال حاضر دانش‌بنیان‌ها از زیست‌بوم مناسبی برای تبدیل ایده به محصول برخوردارند و  مشکل این شرکت‌ها از جایی آغاز می‌شود که قصد ورود به فضای واقعی کسب‌وکار و بازار را دارند.

فضای نامناسب کسب‌وکار، عدم وجود یک بازار رقابتی و انحصار کامل از سوی برخی شرکت‌های خصولتی و همچنین نبود ارتباطات بین‌المللی تحت تأثیر تحریم‌ها که موجب شده این شرکت‌ها در زمینه تأمین سرمایه و تبادل دانش مدیریت با دنیا چالش جدی داشته باشند، توسعه فعالیت‌های آنها را با مانع مواجه کرده است.

نگاه سنتی به دانش‌بنیان‌ها

محمدعلی چمنیان، نایب‌رئیس کمیسیون کسب‌وکارهای دانش‌بنیان اتاق ایران از چالش‌های ورود شرکت‌های دانش‌بنیان به بازار سرمایه گفت: آینده اقتصاد به اقتصاد دانش‌محور گره خورده است. ۸۵ درصد از اقتصاد دنیا تا ۱۰ سال آینده به های تک وابسته است، تغییرات شرایط در دنیا اتفاق می‌افتد اما سهم ما زیر یک درصد است. آیا این سهم در دنیای رقابت‌پذیر جایگاهی برای ایران قائل خواهد شد؟  البته در کشور سیاست‌گذاری‌هایی انجام ‌می‌شود، تصویب قانون جهش تولید دانش‌بنیان فرصت خوبی بود اما باید اتاق ایران در مسیر این اقتصاد نقش جدی بازی کند و دولت و مجلس این نقش را به رسمیت بشناسد.

چمنیان تاکید کرد: دارایی‌های نامشهود در عمده این شرکت‌ها وجود دارد، اما به آنها توجه کافی نشده است. هنوز دارایی نامرئی و فناوری‌ها به افزایش سرمایه بدل نشده است و البته وقتی چنین امکانی برای ثبت سرمایه ایجاد شود، مشکل مالیاتی ایجاد خواهد شد. برای همین خیلی از شرکت‌ها وارد این پروسه نمی‌شوند.

نایب‌رئیس کمیسیون کسب‌وکارهای دانش‌بنیان اتاق ایران ادامه داد: از طرفی قبولاندن این ارزش‌گذاری به بازار سرمایه خیلی مسیر دشواری است که امیدواریم اتاق ایران، سازمان بورس و معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری در ارزش‌گذاری شرکت‌های دانش‌بنیان همکاری کنند تا مشکلات این شرکت‌ها حل شود.

انقلاب هوش مصنوعی در آینده

اما در این نشست علیرضا کلاهی صمدی، رئیس کمیسیون صنایع اتاق ایران انقلاب هوش مصنوعی در آینده پرداخت و افزود: همه تلاش انقلاب صنعتی رفع محدودیت عضلات انسان و حیوان بود؛ اما انقلاب هوش مصنوعی به دنبال غلبه بر ضعف مغز انسان صورت گرفته است و در صورتی که ما سوار بر قافله حرکت هوش مصنوعی نشویم در بدترین نقطه این نابرابری قرار خواهیم گرفت و کشورهایی که در این قافله نباشند در معادلات آینده دنیا جایی نخواهند داشت.

رئیس کمیسیون صنایع اتاق ایران تصریح کرد: خطر وقوع انقلاب صنعتی چهارم برای جهان سوم این است که تولید، دوباره محلی می‌شود. به این دلیل که تولیدات جدید بی‌نیاز از مواد اولیه می‌شوند و با پایین آمدن ارزش مواد اولیه، کشورهایی که تولیدکننده مواد اولیه هستند سهم چندانی در اقتصاد نخواهند داشت. به‌علاوه در این کشورها نردبان توسعه، تولید ارزان‌قیمت بوده است. اما حالا تولید با به‌کارگیری ربات‌های پیشرفته مجدداً محلی خواهد شد.