شریک اول تجاری دوست می شود؛فصل جدید روابط ایران و اعراب

به گزارش اکوایران، از زمان قطع روابط دیپلماتیک ایران و برخی همسایگان عربش و سپس اوج‌گیری تنش‌های منطقه‌ای پس از خروج آمریکا از برجام، تاکنون خیلی چیزها تغییر کرده است.

بر اساس  گزارش سی‌ان‌ان،امارات متحده عربی قرار است روابط دیپلماتیک خود را به سطح عالی بازگرداند و روز یکشنبه اعلام کرد که سیف محمد الزابی سفیر این کشور «در روزهای آینده» به تهران بازخواهد گشت. کویت هفته گذشته سفیر خود را بازگرداند و عربستان سعودی که شش سال پیش کشورهای حاشیه خلیج فارس با دنباله‌روی از آن در کاهش روابط با ایران اقدام کردند، مذاکرات مستقیمی با ایران دارد.

انور قرقاش، مشاور رئیس جمهور امارات در توییتر نوشت: تصمیم برای بازگرداندن سفیر "در راستای جهت گیری منطقه ای امارات متحده عربی به سمت بازسازی پل ها، تقویت روابط، حداکثر کردن آنچه به اشتراک می گذاریم و ایجاد فضایی از اعتماد، تفاهم و همکاری است."

تغییر سیاست‌های منطقه‌ای فارغ از نتیجه مذاکرات هسته‌ای

دینا اسفندیاری، مشاور خاورمیانه در اندیشکده گروه بین‌المللی بحران، گفت که کشورهای عرب خلیج‌فارس یک «سیاست عمل‌گرایانه» در مورد ایران ایجاد کرده‌اند که هم شامل مهار و هم تعامل است «زیرا آنها متوجه شده‌اند که یکی به تنهایی کار نمی‌کند».

او به سی‌ان‌ان گفت، زمانی که ایالات متحده دفاع از شرکای عرب خود را پس از حملات آرامکو انجام نداد، «برای امارات متحده عربی، امنیت خود بدون اتکا به دیگران - به ویژه ایالات متحده - ضروری شد. و تعامل با ایران بخشی از آن است».

روابط بین ابوظبی و تهران از آن زمان به تدریج بهبود یافته است. به گزارش رویترز، امارات متحده عربی اکنون بزرگترین صادرکننده به ایران است و تجارت دوجانبه در چهار ماه از مارس امسال به 21.4 میلیارد دلار رسیده است که از تنها 7 میلیارد دلار برای کل سال 2019 است.

عبدالخالق عبدالله، استاد علوم سیاسی در امارات به سی ان ان گفت: «از نظر مالی و تجاری، امارات از کاهش تنش های منطقه ای بیشترین سود را می برد. حتی در بدترین تنش‌های سیاسی بین دو کشور، تجارت بدون وقفه بوده است. کاهش یافت، اما هرگز متوقف نشد».

به نوشته سی‌ان‌ان، این نزدیکی در بحبوحه عدم اطمینان در مورد پیشرفت مذاکرات غیرمستقیم بین ایالات متحده و ایران برای احیای توافق هسته ای صورت می گیرد. برای کشورهای خلیج فارس، هر دو سناریو باعث نگرانی است؛

اگر توافق جدیدی وجود داشته باشد، ممکن است احتمال رقابت هسته ای در منطقه ای که از قبل تنش زده است را کاهش دهد. اما کشورهای حاشیه خلیج فارس از این بیم دارند که لغو تحریم‌ها علیه ایران، میلیاردها دلار را آزاد کند که می‌تواند تهران را بیشتر تقویت کند و نفوذ خود در کشورهای عربی را گسترش دهد.

اگر مذاکرات شکست بخورد، ناظران می‌گویند که تنش‌های منطقه‌ای می‌تواند مانند زمانی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا از توافق خارج شد، تشدید شود و به طور بالقوه منطقه را به جنگ بکشاند.

اسفندیاری گفت: «برای اعراب خلیج، بازگشت به توافق هسته ای یا عدم بازگشت کم و بیش یکسان است: آنها پیش بینی می کنند که ایران بدون توجه به نتیجه، در منطقه پیشروی کند. بنابراین، در حالی که آنها همچنان این موضوع را با دقت تماشا می کنند، تلا‌ش‌ها برای بهبود روابط آنها بیشتر از خود توافق هسته ای با تصورات امنیتی و تهدید آنها مرتبط است».

عبدالله مدعی است که «ایران "با یا بدون" توافق هسته‌ای همچنان یک تهدید جدی برای امنیت اعراب حاشیه خلیج فارس است. بنابراین، یکی از راه‌های مقابله با ایران، ادامه گفتگو و یافتن زمینه‌های مشترک برای روابط حسن همجواری است».

عربستان سعودی و بحرین تنها کشورهای عربی خلیج فارس هستند که هیچ سفیری در تهران ندارند.

ایران روز دوشنبه گفت که گفتگو با عربستان سعودی موضوعی جدا از گفتگو برای احیای توافق هسته‌ای است و افزود که همکاری تهران و ریاض می تواند به بازگرداندن آرامش و امنیت در خاورمیانه کمک کند.

محمد بهارون، مدیر کل مرکز تحقیقات سیاست عمومی دبی گفت که «از سرگیری روابط دیپلماتیک "یک گلوله نقره ای نیست". با این وجود، این گام مهمی است. روابط دیپلماتیک خطوط ارتباطی هستند که مستقیماً به کاهش تنش و مقابله با آن کمک می کند. [ما] اگر با یکدیگر صحبت نکنیم، نمی توانیم همکاری داشته باشیم».

فصل جدید روابط ایران و امارات

دکتر عبدالخالق عبدالله استاد بازنشسته علوم سیاسی در امارات در یادداشتی برای نشنال‌نیوز با عنوان «فصل جدید روابط ایران و امارات» نوشت: امارات، شش سال پس از کاهش سطح روابط ابوظبی با این کشور در سال 2016، تصمیم به احیای کامل روابط دیپلماتیک با ایران گرفته است. این هفته، سیف الزابی سفیر این کشور به تهران بازخواهد گشت.

در شش سال گذشته اتفاقات زیادی افتاده است. بنابراین چه چیزی باعث این پیشرفت اخیر شد؟ چرا حالا؟ آیا این به هیچ وجه به مذاکرات هسته ای در حال انجام بین ایران و قدرت های بزرگ جهانی مرتبط است؟ و چه کسی از از سرگیری روابط بین این دو همسایه بیشترین سود را می برد؟

هیچ ماشه واحدی وجود ندارد. اساساً، این اقدام امارات نقطه اوج نزدیک به چهار سال گفتگوهای مداوم و جدی در سطوح مختلف بین ابوظبی و تهران است، از جمله پنج تماس تلفنی بین شیخ عبدالله بن زاید، وزیر امور خارجه امارات و همتای ایرانی وی، حسین امیرعبداللهیان، در به مدت یک سال

این گفتگوهای سطح بالا در اوایل سال 2019، بسیار پیش از آخرین دور مذاکرات هسته ای ایران و انتخاب جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا، آغاز شد. امارات متحده عربی بود که این تماس را آغاز کرد و بر اساس واکنش‌های ایران و تمایل ایران به واکنش متقابل با این حرکات همسایگی، تصمیم گرفت. هدف اصلی این گفت‌وگوها تلاش برای تنش‌زدایی بین دو کشور و کاهش تنش‌های منطقه‌ای بود و هنوز هم هست.

بنابراین، این تصمیم بیشتر مبتنی بر امارات متحده عربی و ناشی از منطقه است، نه آمریکا محور. این ارتباط چندانی با پیشرفت یا عدم پیشرفت در مذاکرات هسته ای به ظاهر پایان ناپذیر ندارد.

شایان ذکر است که در سال 2016 تقریباً همه کشورهای خلیج فارس روابط خود را با تهران قطع کردند. اما امارات تصمیم گرفت حضور دیپلماتیک خود را در آنجا کاهش دهد و به طور کامل روابط را قطع نکند. کاهش روابط دیپلماتیک پاسخی مشروع به حملات سال 2016 به نمایندگی‌های دیپلماتیک عربستان در ایران بود. اوباش به سفارت عربستان در تهران و همچنین کنسولگری در مشهد یورش بردند و آنها را غارت کردند. ساختمان سفارت با کوکتل مولوتف و بمب های بنزینی به آتش کشیده شد. این یک نقض شدید پروتکل دیپلماتیک از سوی ایران بود که پاسخ خشمگینانه و عواقب فوری برای وضعیت روابط دیپلماتیک را تضمین می کرد.

با این حال، از آن زمان، پایتخت های خلیج فارس، از جمله ریاض، به آرامی شروع به تعامل با تهران، به ویژه دولت جدید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران کردند. در گفت و گو بین ابوظبی و تهران موضوعات زیادی اعم از دوجانبه و چندجانبه مورد بررسی قرار گرفت. نیازی به گفتن نیست که برخی از آنها موفق تر از دیگران بوده اند.

اکنون گفتگو با ایران شامل تمام شش کشور خلیج فارس می شود. در سراسر شورای همکاری خلیج فارس اجماع برای دستیابی به ایران و تعامل با ایران وجود دارد، به این امید که این بار هم به همین شکل پاسخ دهد – به خصوص که مدعی است مشتاق امضای توافق هسته ای جدید است.

مذاکرات هسته ای یکی از راه های کاهش تنش در منطقه است. با این حال، آنها تلاش نهایی ایران برای توسعه سلاح های هسته ای خود را روزی متوقف نخواهند کرد. با این وجود، با یا بدون توافق هسته ای، واقعیت این است که ایران همواره یکی از بزرگترین تهدیدها برای امنیت خلیج فارس بوده و امروز نیز چنین است. این تهدید تنها به لطف موشک ها و قابلیت های پهپاد آن در حال افزایش است.

بنابراین، برای مقابله با ایران، عاقلانه تر است که با آقای رئیسی تماس بگیریم. یکی از راه‌های مقابله با ایران، ادامه گفتگو و یافتن زمینه مشترک برای روابط حسن همجواری است. توپ در زمین ایران است. امارات در حال آزمایش نیات ایران و نظارت دقیق بر رفتار آن است. این کشور انتظار زیادی دارد که ایران لفاظی های تهدیدآمیز خود را کاهش دهد، تحرکات تحریک آمیز خود را در اطراف مرزهای دریایی متوقف کند، در تسلیح گروه شورشی حوثی در یمن تجدید نظر کند و در نهایت اشغال 50 ساله سه جزیره امارات را حل کند.

به کنار سیاست، روابط امارات و ایران بسیار متنوع است. آنها عمیق و چند وجهی هستند. قوی ترین پا همیشه تجارت بین دو کشور بوده است که بیش از یک قرن قدمت دارد. در واقع، ایران در میان شرکای تجاری امارات متحده عربی است.

حتی در بدترین تنش های سیاسی بین دو کشور، تجارت بدون وقفه بود. پایین آمد، اما هرگز متوقف نشد. در پایین ترین نقطه خود در دهه های اخیر، هنوز در سال 2017 به 11 میلیارد دلار رسیده است. اکنون به سطح قبل از 2016 بازگشته است.

انتظار می رود احیای روابط دیپلماتیک امارات و ایران و همچنین امضای احتمالی توافق هسته ای، کاهش تنش های منطقه ای و البته موفقیت در گفتگوهای جاری بین پایتخت های خلیج فارس و تهران، همگی باعث افزایش حجم مبادلات تجاری بین دو کشور شود. امارات و ایران به بیش از 20 میلیارد دلار در سال.

بازگرداندن سفیر امارات به ایران مطابق با ابتکارات اخیر امارات برای تعامل با دشمنان منطقه ای است. مطمئناً فصل جدیدی در روابط ایران و امارات باز خواهد شد و نشانه آن است که دو کشور در حال بازگشت به تجارت معمول هستند. نیازی به گفتن نیست که برای دو طرف سودمند است.

ایران قطعا از نظر سیاسی و اقتصادی سود خواهد برد. اما از نظر مالی، تجاری و دیپلماتیک، امارات نیز سود خواهد برد. و منطقه از هر گونه کاهش تنش سود خواهد برد. این درباره قدرت‌های کلیدی منطقه‌ای است، نه ابرقدرت‌ها، که می‌خواهند نظم جدیدی در خاورمیانه ایجاد کنند.