هشدار هسته ای روسیه؛ بلوف یا واقعیت؟/ پوتین شکست را تاب می آورد؟

به گزارش اکو ایران، همزمان با برگزاری همه پرسی الحاق مناطق شرق و جنوب شرق اوکراین به خاک روسیه -سناریویی که سال 2014 در باب کریمه نیز اجرا شد-  هشدار دوباره کرملین مبنی بر استفاده سلاح هسته ای در خاک اوکراین هراس از آغاز جنگ هسته ای در عرب را افزایش داده است. روز گذشته آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان در واکنش به تهدیدات ضنی اتمی اخیر رئیس جمهور روسیه گفت: «شما باید صحبت‌های او را جدی بگیرید. این که نگرشی جدی به حرفهای او به جای رد و بلوف خواندن آنها داشته باشید به هیچ وجه علامت ضعف نیست. این علامت خرد سیاسی است که به حفظ فضا برای مانور و ایجاد یک فضای جدید کمک می کند».

در همین راستا خبرگزاری رویترز با استناد به آخرین هشدار ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه مبنی بر آمادگی اش برای استفاده از سلاح هسته ای جهت دفاع از روسیه در میانه جنگ در اوکراین با انتشار گزارشی تحلیلی با عنوان «حقیقت یا بلوف؟ چرا هشدارهای هسته ای پوتین غرب را نگران کرده است؟» نوشته گای فالکونبریج و اندرو آزبورن، به چرایی این تهدید و حقیقت آن پرداخته و در این باره نوشت: در شرایط کنونی سوالی جدی و در عین حال نگران کننده ای در میان تحلیلگران مطرح شده؛ سوال این است: آیا مامور پیشین ک گ ب بلوف می زند؟

شکسته شدن تابوی هسته ای

رویترز به نقل از پوتین نوشته که این هشدار یک بلوف نیست آن هم در شرایطی که سیاستمداران غربی، دیپلمات ها و کارشناسان سلاح های هسته ای در این باره اختلاف نظر دارند. گروهی بر این باورند که  که پوتین این توان را دارد تا از یک یا چند سلاح هسته ای تاکتیکی در ابعاد کوچک تر برای جلوگیری از شکست نظامی، حراست از مقام ریاستش، به هراس انداختن غرب یا ترساندن کی یف برای تسلیم استفاده کند.

در همین راستا هشدار پوتین در باب احتمال استفاده از سلاح هسته ای ممکن است بدین معنا باشد که کرملین در حال رصد کردن پیامدهای حاصل از تشدید تنش ها بعد از الحاق چهار منطقه در اوکراین به خاک این کشور است. انتظار می رود پارلمان روسیه در تاریخ 4 اکتبر مناطق اشغال شده را به عنوان بخشی از خاک روسیه به رسمیت بشناسد. از منظر مسکو پس از اجرایی شدن این سیاست، مسیر برای حملات تدافعی مسکو هموار خواهد شد. در این چارچوب شکستن تابوی هسته ای، نشانه ای از ناامیدی مسکو خواهد بود. بنابراین توسل پوتین به سلاح هسته ای به این مقوله وابسته است که او تا چه میزان در قامت رهبر یک ابرقدرت، توان تحمل شکست را خواهد داشت.

این یک بلوف نیست!

تونی برنتون، سفیر پیشین بریتانیا در روسیه در ماه اوت، قبل از آن که پوتین در باب توسل به سلاح هسته ای بدینگونه مانور دهد به رویترز گفت: پوتین دارای بزرگ ترین زرادخانه هسته ای جهان است؛ زرادخانه ای که در آن نسل جدیدی از تسلیحات مافوق صورت و تسلیحات هسته ای تاکتیکی با توانی ده برابر بیشتر از غرب تعریف شده اند. به همین دلیل ایالات متحده و اتحاد نظامی ناتو تهدیدهای پوتین در این باره را جدی می گیرند.

پوتین در تازه ترین اظهار نظرش صراحتا به غرب هشدار داده که روسیه از تمامی ابزارهای موجود برای دفاع از خاک روسیه استفاده خواهد کرد . او در ادامه غرب را به حمله هسته ای احتمالی متهم کرد و گفت: «این یک بلوف نیست. کسانی که می خواهند با توسل به سلاح هسته  از ما باج گیری کنند، باید بدانند که شرایط می تواند به ضرر آنها تغیر کند».

هشدار با سیگنال هسته ای

این لفاظی صریح کرمیلن حاوی سیگنال های هسته ای با هشدارهای رهبران شوروی پس از آن که نیکیتا خروشچف در جریان بحران موشکی کوبا در سال 1962، جهان را در آستانه جنگ هسته ای قرار داد، بسیار متفاوت است. جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا روز یکشنبه به شبکه های تلویزیونی آمریکا گفت که دولت بایدن اظهارات پوتین را جدی گرفته و به همتای روس خود در باب پیامدهای فاجعه بار این ماجراجویی هشدار داده است.

واشنگتن هنوز در باب این که به این تهدیدها چگونه واکنش نشان خواهد داد؛ چیزی نگفته است. اما توسل به اهرم هسته ای می تواند زمینه ساز تشدید تنش های هسته ای شود به همین دلیل است که که بسیاری از کارشناسان بر این باورند که  حمله متعارف گسترده به دارایی ها و ذخایر نظامی روسیه گزینه محتمل تری است. ویلیام برنز، مدیر سیا، روز سه شنبه در پاسخ به این سوال که آیا پوتین به سوی یک حمله هسته ای حرکت می کند یا نه به خبرگزاری سی بی اس گفت: «با توجه به این که همه چیز در خطر است، باید نوع تهدیدهای او را بسیار جدی بگیریم». با این حال برنز خاطر نشان کرد که که در اطلاعات دریافتی ایالات متحده هیچ نشانی دال بر حرکت سریع پوتین به سمت سلاح هسته ای تاکتیکی وجود ندارد.

سناریوهای محتمل

اگر پوتین فرمان حمله هسته ای در داخل اوکراین را صادر کند، این نخستین باری خواهد بود که که کشوری بعد از بمباران اتمی هیروشیما و ناکازاکی در اوت 1945، به چنین سلاح مرگبای متوسل می شود. تسلیحات با برد کم یا کوتاه برد که از دریا، هوا یا زمین پرتاب می شوند، از منظر تئوری می توانند علیه اهداف نظامی اوکراین مورد استفاده قرار بگیرند، هرچند میزان اثربخشی چنین سلاح هایی در این سناریو، به موضوعی مورد مناقشه میان کارشناسان تبدیل شده است.

به باور آنها گزینه دیگر آن است که که پوتین چنین سلاحی را بر فراز منطقه ای دور افتاده و خالی از سکنه یا در دریای سیاه منفجر کند تا واقعیت اراده خود را نشان دهد.اما آنگونه که رویترز نوشته ریزش مواد رادیواکتیو از سلاح تاکتیکی روسی می تواند در حدود یک کیلومتر( نیم مایل) را آلوده کند اما تاثیر روانی و ژئوپلتیکی اش در سراسر جهان محسوس خواهد بود.

پوتین را جدی بگیریم!

ریچارد کی بتز، استاد مطالعات جنگ و صلح، فعال در دانشکاه کلمبیا در این باره گفت: «پوتن امروز سرگرم بازی نادر و بی سابقه ای است، اگر ناچار بودم در این باره شرط بندی کنم، 3 به 2 شرط می بندم که او حتی اگر احساس ناامیدی هم کند، هسته ای نخواهد شد». در حال حاضر امروز ایالات متحده حداقل دو هوپیمای جاسوسی Cobra ball-RS 135S را که برای ردیابی فعالیت های موشکی بالستیک مورد استفاده قرار می گیرند در نزدیکی مرز روسیه مستقر کرده است.

لارنس فریدمن، استاد بازنشسته مطالعات جنگ نیز بر این باور است که فعلا هیچ مدرکی دال بر این که مسکو برای حمله اتمی آماده شده باشد، وجود ندارد و اگر چنین بود، واشنگتن به سرعت متوجه می شد. با این حال به گفته او، این که نسبت به هشدارهای هسته ای بی اعتنا و از خود راضی باشیم، درست نیست چرا که این احتمال وجود دارد پوتین برای دفاع از قلمروهایی که به تازگی به خاک کشورش ملحق می شوند، از گزینه هسته ای استفاده کند. به باور فریدمن، با توجه به ماهیت غیرمنطقی استفاه از سلاح هسته ای در شرایط حاکم، شرایطی که در چارچوبش اوکراین اعلام کرده که جنگ را متوقف نخواهد کرد و جدی گرفتن تهدید با این فرض که پوتین در شرایطی که احساس خطر می کند ممکن است چنین سناریویی را اجرایی کند، نشان از استیصال است. اما بتز، می گوید که می بایست دلایل پوتین برای توسل  به سلاح هسته ای در ابعاد کوچک تر را لحاظ کرد. این که رئیس جمهوری روسیه شاید تصور کند برای نیل به اهدف خود و معکوس کردن وضعیت موجود، ناچار است بدین طریق غرب را بترساند.

بهای احیای امپراتوری از دست رفته

پوتین می گوید روسیه پس از سال ها تحقیر به دست غرب متکبر که خواهان نابودی ابرقدرت ها پیشین است، اکنون برای حراست از موجودیت خود در اوکراین می جنگد. پوتین در 21 سپتامبر در اظهار نظری تهدید آمیز گفت: «غرب در عرصه سیاست تهاجمی ضدروسی خود از هر خط قرمزی عبور کرده است«. تهاجم روسیه به اوکراین ده ها کشته برجای گذاشته و تورم در عرصه جهان را افزایش داده و موجب شده تا هولناک ترین رویارویی با غرب پس از جنگ سرد شکل بگیرد. در شرایط کنونی آنگونه که بتز گفته، هر اندازه اوکراین در میدان نبرد پیشرفت های قابل توجهی داشته باشد و پیشروی کند، احتمال این که پوتین هسته ای شود، بیشتر می شود.

دکنرین هسته ای روسیه به رهبر این کشور اجازه حمله هسته ای را می دهد، مشروط بر آن که فدراسیون روسیه با سلاح های متعارف هدف قرار بگیرد و موجودیت این کشور به خطر بیافتد. امروز شاهین های کرملین (تندروها) با استناد به اظهارات ماه می بایدن می گویند که غرب در تلاش است تا پوتین را که از سال 1999 قدرت را در اختیار دارد، سرنگون کند. زلنسکی هم که پیش از این توجهی به هشدار های پوتین نشان نمی داد، روز یکشنبه به سی بی اس گفت که امروز پوتین می تواند خیلی جدی باشد. به گفته او، شاید هشدارهای او پیش از این یک بلوف ساده بود اما حالا می تواند یک واقعیت باشد. جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز اذعان داشته که امروز در جنگ اوکراین وارد مرحله ای خطرناک شدیم. به باور او، تهدید هسته ای پوتین را نباید دست کم گرفت چرا که او قصد بلوف زدن ندارد.