چگونه قزاقستان کرملین را دور می زند؟ مهار مسکو در اولویت سیاست های آستانه!

به گزارش اکوایران، قاسم جومارت توقایف، رئیس جمهوری قزاقستان که برای بار دوم برای تصدی این سمت انتخاب شد، 20 نوامبر تاکید کرد که این کشور آسیای مرکزی سیاست خارجی مستقل خود را ادامه خواهد داد. این اظهاارت در حالی ایراد شد که انتخابات اخیر قزاقستان با هیچکدام از استانداردهای دموکراتیک غربی مطابقت نداشت با این همه سیاست هایی که آستانه در پیش گرفته نشان دهنده تمایل مردم این کشور برای اجتناب از از تبعیت سیاسی و اقتصادی از روسیه و چین است.  

تلاش آستانه برای دوری از مسکو

در شرایطی که مسکو و پکن به دنبال یک نظم جهانی چند قطبی هستند که در چارچوبش دولت های کوچک تر به دور قدرت های بزرگ تر می چرخند و در کشش گرانشی ها قرار می گیرند، قزاقستان سیاست خارجی چند جانبه ای را دنبال می کند تا از جذب در حوزه نفوذ دولت دیگر جلوگیری کند.

 سیاست خارجی چند جانبه آستانه که توسط نور سلطان نظربایف، رئیس جمهوری پیشین قزاقستان از زمان استقلال این بازیگر در سال 1991 تعریف کرد، استراتژی است که براساس موقعیت ژئوپلتیکی این بازیگر شکل گرفته است. قزاقستان و چهار کشور دیگر آسیای مرکزی از منظر جغرافیایی منزوی و در محاصره روسیه، چین، افغانستان و ایران قرار دارند، بازیگرانی که خود دارای منافع و نفوذ رقابتی در منطقه هستند.

پیامدهای میراث شوم شوروی

فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی نابه سامانی های اقتصادی بسیاری را به همراه داشت ، بدین معنا که همزمان چندین بازیگر با زرادخانه هسته ای را به یادگار گذاشت و زمینه را برای تخریب محیط زیست هموار کرد. در حوزه آسیای مرکزی میراث شوم پساشوروی برای بازیگران جدا شده از اتحادیه، تعریف ساختارهای حکمراتی بدون حمایت های منطقه ای بود.

 پیشتر ها مرزهای قزاقستان توسط استالین ضمنی تعریف شده بود در حالی که مناطق قبال توجهی از کشور به ویژه در شمال پر بود از مهاجران روس زبان که غالبا به مسکو وفادار بودند تا دولت تازه متولد شد. حضور چنین اقلیتی بهانه ای بود در دستان کرملین برای مداخله در امور داخلی قزاقستان. بی تحرکی اجباری استالین در دهه 1930 همزمان با قحطی، تقریبا یک چهارم از جمعیت 6 میلیونی قزاقستان را کشت و مشکلات جمعیتی قابل توجهی را برای ای بازیگر ایجاد کرد، چالشی که چندین دهه احساس می شد.

آستانه همچنین وارث چهارمین زرادخانه هسته ای بزرگ جهان بود که نه می توانست آن را اداره کند و نه حفظ نماید. چنین وضعیتی نوعی خلع سلاح با ارزش و در عین حال ضروری را برای این بازیگر کلید زد.

مهار روسیه با تکیه بر اهرم های حمایتی چین

 به نوشته نشنال اینترست قزاقستان برای حراست از حاکمیت تازه خود و توسعه اقتصادش نیاز به مدیریت فشارهای خارجی و چالش های داخلی، جمعیتی، اجتماعی و اقتصادی داشته و دارد. استراتژی تعریف شده در عرصه سیاست خارجی که توسط نظربایف اجرایی شد این بازیگر را قادر کرد تا به طرق مختلف چندین هدف عملی را به شکل مسالمت آمیز محقق کند. اولین مورد جذب سرمایه گذاران بدون ایجاد وابستگی های تازه بود. آستانه توانست قراردادهای سرمایه گذاری مهمی با غرب تضمین کند؛ توافق هایی که باعث رشد اقتصادی عظیم از طریق صنعت هیدروکربن شد. این سیاست توسط دولت کنونی در تلاش برای جذب بازرگانی غربی فراری از روسیه به دلیل تحریم های اقتصادی اعمال شده بر مسکو ادامه یافته است.

آستانه در باب مسائل مالی و ارزی با مسکو مشارکت نمی کند و شراکت خود را در قاب های چند ملیتی تحت سلطه روسیه در چارچوب کشورهای مشترک منافع و اتحادیه اقتصادی اوراسیا کاهش داده است. با این حال نظربایف از سرمایه گذاری چین در بخش های اقتصادی خاص، بالاخص صنایع شیمیایی، هیدروکربن، معدن و متالوژی برای متعادل ساختن نفوذ روسیه استقبال کرد و بدین طریق شرایطی محیطی-تجاری صمیمانه ای را هموار ساخت تا اطمینان حاصل شود که منافع اقتصادی و سود بازیگران خارجی حاکمیت قزاقستان را تضعیف نخواهد کرد.

نظربایف در زمان ریاستش از طرح کمر بند و جاده چین برای حمایت از توسعه زیرساخت های بیشتر و تسهیل پل زمینی میان چین و اروپا استقابل کرد هرچند آستانه همچنان پیامدهای امنیتی چنین طرحی را رصد می کند.همین مولفه کلیدی الزام های مرتبط با توسعه قزاقستان با سیاست خارجی چند جانبه اش را پیوند زد. قزاقستان پس از برچیدن زرادخانه هسته ای اش و پاکسازی سایت هسته ای Semipalatinsk به یکی از حامیان اصلی خلع سلاح هسته ای بین المللی و حامی سیاست عدم اشاعه تبدیل شد.

فرصت سازی برای نزدیکی به غرب

آستانه همچنین با توجه به تجربه های مستقیم قزاقستان از تخریب دریای آرال به قهرمانی آشکار و فعال در عرصه توسعه با مصرف کربن اندک تبدیل شد. این کشور همچنین نقش مثبت منطقه ای و جهانی اش را به عنوان کشوری سکولار با جمعیتی مسلمان ایفا کرده است.سپتامبر، آستانه میزبان هفتمین کنگره رهبران مذاهب جهانی و سنتی بود؛ مجمعی که دو سال بعد از حمله های تروریستی 11 سپتامبر برای تقویت گفتگوهای بین ادیان و به حداقل رساندن جذابیت های افراط گرایی تعریف گشت. در این کنگره، پاپ فرانسیس و رهبران همه فرقه های اصلی مذهبی حضور داشتند. آستانه همچنین ابتکارهای منطقه ای مختلفی را برای حراست بهتر از استقلال آسیای مرکزی ترویج کرده است.

رهبران پنج کشور آسیای مرکزی در اجلاس ژوئن دستور کار همکاری منطقه ای را برای ارتقای اتصال از طریق تجارت آزاد، همکاری در حوزه آب و هوایی و انرژی سبز، گردشگری، اشتراک اب و سرمایه گذاری در نیروگاه های آبی تعیین کرده و درها را برای تعامل عمیق تر با غرب باز کردند.

انتخابات ریاست جمهوری اخیر موقعیت قزاقستان را به عنوان یک واسطه و میانجیگر دیپلماتیک برجسته و بزرگ در اوراسیا، جهت هدایت دو همسایه و جلوگیری از هرگونه درگیری منطقه ای تحکیم خواهد کرد.این سیاست که سی سال پیش از این کلید خورد فرصتی برای دخالت بیشتر دیپلماتیک و اقتصادی غرب فراهم می کند که به حفظ حاکمیت کشور در زمان اشفتگی های فزاینده در روسیه و روابط پر تنش میان غرب و چین کمک خواهد کرد.