واژه‌ها درمان نمی‌کنند؛ روایت‌های متفاوت از خودکشی یک دانشجو

به گزارش اکوایران، اسم این ماجرا را «خودآسیب‌رسانی» بگذارند یا «خودکشی»، به هر حال اسامی و واژه‌ها نمی‌توانند از درد این اتفاق تلخ بکاهند یا فرزندی را به آغوش والدینش برگردانند؛ اما پیگیری ماجرا، شفافیت و برخورد با متخلف یا متخلفان، شاید بتواند برخی رویه‌های غلط دانشگاهی در این کشور را تغییر دهد.

طبق روایت‌ها، شنبه (12 آذر) بود که دانشجوی دکترای برق دانشکده فنی دانشگاه تهران پس از بحث و گفت‌وگو با استاد راهنمایش، خود را از طبقه اول دانشکده به پایین انداخت و پس از انتقال به بیمارستان و عمل جراحی، به دلیل شدت آسیب‌دیدگی جانش را از دست داد.

یکشنبه (13 آذر) روابط عمومی دانشگاه تهران مرگ این دانشجو را تأیید و در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: «بدینوسیله درگذشت دانشجوی دانشکده مهندسی برق و کامپیوتر دانشکدگان فنی که در پی حادثه تلخ "خودآسیب‌رسانی" صبح روز شنبه، ۱۲ آذر ماه ۱۴۰۱ مصدوم گردید و تحت عمل جراحی قرار گرفت را به اطلاع می‌رساند. دانشگاه تهران ضمن قدردانی از تلاش‌های بی‌شائبه همکاران در دانشگاه علوم پزشکی تهران بخاطر تلاش برای نجات جان دانشجوی مزبور، درگذشت این دانشجو را به خانواده و هم‌کلاسی‌های وی تسلیت می‌گوید و از درگاه ایزد منان برای آن مرحومه مغفوره، رحمت و غفران الهی و برای بازماندگان ایشان، صبر جمیل مسألت می‌نماید.»

بلافاصله در فضای مجازی عنوان شد که این دانشجو از سوی استاد خود تحت فشار بوده تا نام یک فرد دیگر در مقاله‌اش ثبت شود، اما دانشجو زیر بار نرفته و در اعتراض به این تصمیم استاد، اقدام به خودکشی کرده است.

یک منبع آگاه هم ضمن تأیید این ادعا، به ایسنا گفته بود: یک دانشجو با استاد خود در ارتباط با اسامی‌ای که در مقاله ثبت می‌شود، بحث می‌کند. گفته می‌شود که استاد برای ثبت نام یک فرد که هیچ ارتباطی با مقاله ندارد، پافشاری می‌کند اما دانشجو نمی‌پذیرد. دانشجو به استاد می‌گوید اگر از ثبت اسم آن شخص خودداری نکند، به خودش آسیب می‌رساند که با ادامه بحث با استاد، متاسفانه این دانشجو اقدام به خودکشی می‌کند.

نام این دانشجوی فقید، «زهرا جلیلیان» اعلام شد. کمی بعد برخی رسانه‌های نوشتند که استاد راهنمای مورد اشاره در قالب یک فایل صوتی در کانال تلگرامی وابسته به دانشگاه، در واکنش به این حادثه گفته است: «ما یک مقاله‌ای را در ژورنال علمی نیچر کامیونیکیشن ثبت کردیم. این کار عصر چهارشنبه هفته گذشته انجام شد. در آن مقاله چکیده کار خانم زهرا.ج در طول سه چهار سال و مخصوصا ۹ ماه گذشته وجود داشت. این مقاله کار بسیار جذابی بود و از نظر من به عنوان یک محقق این کار بهترین کار زندگی من بوده و می‌توانم این حرف را ثابت کنم. خانم زهرا.ج بسیار دقیق بود و برای این مقاله وقت گذاشته بود و علاوه بر اینکه کار پایه تجربی داشت، در مبحث تئوری هم نویسنده دوم وارد شد.»

در این فایل که ادعا شده از سوی استاد راهنمای در مظان اتهام منتشر شده، درخصوص نویسنده دوم گفته شده است: «نویسنده دوم هم جزو نویسندگان این مقاله بود و اتفاقا بیشترین کارش هم در بحث تئوری بود. در نتیجه با مباحث تئوری آشنایی داشت. البته خانم زهرا.ج هم علاوه بر موضوعات تجربی با موضوعات تئوری هم آشنایی داشت و آنها با هم و با کمک هم کار را جلو بردند. این مقاله بخش تجربی و تئوری خوبی داشت و ما هم این را بر اساس همین اطلاعات ثبت کردیم. ما با هم تا حوالی ساعت هشت و ۹ شب وقت گذاشتیم و هم من خوشحال بودم و حتی کیک خریدم و هم خانم زهرا.ج خوشحال بود و این خوشحالی را هم بیان کرد؛ اما ظاهرا بین این دو نفر (زهرا و نویسنده دوم) صحبتی پیش آمد که حالا این‌که حضوری یا تلفنی بود، نمی‌دانم. گویا نویسنده دوم به نویسنده اصلی گفته بود که تو از من سوءاستفاده کردی و این، زهرا را خیلی ناراحت کرده بود. ایشان این موضوع را به من منتقل کرد و من هم گفتم که بگذار با هم جلسه می‌گذاریم. این مقاله خوبی است و آن آدم در آینده قطعا به حضورش در این مقاله افتخار خواهد کرد و نویسنده اول هم این کار را قبول دارد. دوباره نمی‌دانم چه شد که این خانم به هم ریخت. به او گفتم امروز امتحان فیزیک الکترونیک داریم و من سوالات را طرح کردم، بگذار برویم بخش مجازی را تو برگزار کن و من هم بخش حضوری را برگزار می‌کنم به سالن (...) رفتیم. در اتاقی که دم در سالن هست، او دوباره گفت که اصلا اسم من را حذف کنید و من گفتم تا مقاله ریجکت نشود، نمی‌شود هیچ کاری انجام داد. به او گفتم صبر کن، این مقاله خوبی است. گفت این مقاله بدون نام من انجام شود. این را گفت و رفت و در را باز کرد و خودش را به پایین انداخت. من به او گفته بودم که مشکلاتش را با آن آقا حل می‌کنیم. اصلا نمی‌دانم یعنی چه که به خاطر یک اسم آن هم بعد از ثبت مقاله این کار را کرد. امکان تغییر نام بعد از ثبت مقاله مانند این است که ما برویم و یک نامه‌ای را پست کنیم و بعد بخواهیم محتوایش را عوض کنیم.»

درباره نویسنده دوم که مورد ادعای استاد دانشگاه بوده، ایسنا نوشته که او فعلا تمایل به مصاحبه ندارد و گفته ترجیح می‌دهد آنچه را که رخ داده در اختیار کمیته حقیقت‌یاب دانشگاه قرار دهد و تاکنون نیز بخشی از مستندات را به این کمیته ارائه کرده است.

اما یک فرد نزدیک به نویسنده دوم به این خبرگزاری گفته: «روال در دانشکده برق اینگونه است که دانشجویان دوره دکتری با یکی از دانشجویان دوره کارشناسی ارشد همکاری علمی داشته باشد. نویسنده دوم و خانم زهرا.ج هم با معرفی استاد راهنما وارد این پروژه شدند. همکاری آنها از خرداد امسال آغاز شد و نویسنده دوم در بخش نظری و تئوری اقداماتی را انجام داد که مستندات آن موجود است. پس اینطور نیست که این فرد به مقاله ارتباطی نداشته و با فشار استاد، نامش در آن ثبت شده باشد. این دو نفر در آزمایشگاه دانشگاه هم با یکدیگر همکاری داشتند که نتایج و داده‌های آن موجود است.»

با گذشت چند روز این رخداد و بیان ادعاهای مختلف درباره دلیل یا دلایل اصلی وقوع آن و با وجود اینکه معاون دانشجویی دانشگانه تهران نیز دلیل این اتفاق را اختلاف دانشجو و استاد بر سر درج یک نام در پای مقاله اعلام کرده، دانشگاه تهران اعلام کرده علت اصلی حادثه توسط کمیته حقیقت‌یاب در دست بررسی است.

از سوی دیگر، نکته تعجب‌آورِ دیگر این است که هیچ اسمی برای استاد راهنمای مورد اشاره مطرح نشده و حتی از سوی دوست یا نزدیکان خانم جلیلیان نیز نام این استاد دانشگاه تهران فاش نشده است. «شبکه شرق» در گزارشی با اشاره به پیگیری‌های این رسانه نوشته است: زهرا جلیلیان جان خود را از دست داد و از دیروز هویتش در رسانه‌ها اعلام شد، اما هیچ خبری درباره هویت استادی که با جلیلیان در اتاق کار این دانشجو دوره دکتری تنها بوده، نیست. در فضای دانشگاه تهران، دست‌کم سه نام میان دانشجویان مطرح است، ولی هنوز دانشگاه حاضر به اعلام هویت استاد خود نشده است. پیگیری‌ها همچنین حکایت از آن دارد که به‌رغم تشکیل کمیته حقیقت‌یاب از سوی دانشگاه تهران، استاد مدنظر از کار تعلیق نشده و محدودیتی از سوی دانشگاه برای او در نظر گرفته نشده است. دو منبع از دانشگاه تهران این مساله را تایید کردند. پیگیری‌ها از منابع مختلف اما نشان داد که استاد مدنظر از دیروز سر کلاس‌های درس خود حاضر نشده است. این عدم حضور اما به دانشگاه تهران برنمی‌گردد و از قرار معلوم، ماجرا به کنش و واکنش‌های صورت گرفته میان استاد و اقوام زهرا جلیلیان ارتباط دارد. یک منبع در دانشگاه تهران به «شبکه شرق» گفت که در صورت اثبات خطای استاد، بر اساس قانون با او برخورد خواهد شد.

این رسانه همچنین درباره علت حادثه نوشته است: «دو دانشجوی مقطع دکترا در رشته برق دانشگاه تهران در گفت‌وگوهای جداگانه با آنها، روایت ارائه‌شده از سوی معاون دانشجویی دانشگاه تهران را مبنی بر اینکه تمام اختلاف دانشجو و استاد بر سر مقاله بوده، رد کردند. در فضای دانشگاه تهران، دانشجویان موضوعی شخصی را عامل اختلاف استاد و دانشجو می‌دانند که رد یا تأیید آنان از سوی این رسانه امکان‌پذیر نیست؛ اما از قرار معلوم دانشگاه و خانواده جلیلیان نیز چندان به روایت بروز اختلاف بر سر یک مقاله اعتقاد ندارند که اگر چنین بود، نه نیازی به تشکیل کمیته حقیقت‌یاب از سوی مسئولان دانشگاه بود و نه پنهان‌شدن استاد و پرهیزش از دیدار با اقوام و برادران دانشجوی جان‌باخته دانشگاه تهران. آنچه روایت معاون دانشجویی را غیرقابل باورتر می‌کند، آن است که در فضای دانشگاهی ایران، حذف و اضافه اسامی افراد در مقالات با صلاحدید استادان به امری عادی بدل شده و تقریبا تمام دانشجویان در مقاطع تحصیلی مختلف با آن مواجه شده‌اند. بااین‌حال، دانشگاه تهران اصرار دارد تا زمان اعلام نظر کمیته حقیقت‌یاب، از سناریوپردازی خودداری کند. خانواده جلیلیان نیز فعلا سکوت کرده‌اند. از‌این‌رو فعلا چاره‌ای نیست جز صبر برای انتشار گزارش کمیته حقیقت‌یاب و بررسی موارد ذکر‌شده در آن.»