حاشیه های استقبال نامعمول از شی؛ پیام صریح بن سلمان برای بایدن

به گزارش اکوایران، به نقل از سی ان ان، محمد بن سلمان، ولی عهد عربستان سعودی در پیامی نه چندان پرده پوشانه به بایدن، فرش قرمز را برای شی چین پهن کرد.

استقبالی غیرمعمول

هنگامی که شی جین پینگ، رهبر چین روز چهارشنبه وارد ریاض شد، عربستان سعودی از او با شکوه و جلال چشمگیری پذیرایی کرد که معمولاً برای استراتژیک ترین متحد پادشاهی، ایالات متحده آمریکا، برگزار می شود.

چهار فروند جنگنده نیروی هوایی سلطنتی عربستان، هواپیمای شی را پس از ورود به حریم هوایی این کشور اسکورت کردند. پس از آن شش جت آکروباتیک که مسیرهای دود سبز را به رخ می کشیدند، هواپیمای او به محل فرود اسکورت شد.

تلویزیون دولتی عربستان شی جین پینگ را در حال پیاده روی از پله های هواپیمای در فرودگاه بین المللی ملک خالد نشان داد، جایی که شاهزاده فیصل بن بندر بن عبدالعزیز، فرماندار منطقه ریاض و شاهزاده فیصل بن فرحان بن عبدالله، وزیر خارجه عربستان سعودی از وی استقبال کردند. برای این کار فرش قرمز برای رهبر چین پهن شد و به میمنت ورود او چند تیر شلیک شد.

تعمیق روابط دوطرفه

این بازدید چند روزه شامل دو کنفرانس خواهد بود که رهبران سراسر جهان عرب را گرد هم می آورد و در حاشیه آن ده ها قرارداد تجاری، اقتصادی و نظامی – به ارزش ده ها میلیارد دلار – امضا خواهد شد.

رهبران سعودی این سفر را با نمایشی تماشایی القا میزبانی خواهند کرد. رقص های سنتی شمشیر احتمالاً در پذیرایی های مجلل برگزار می شود. پادشاه عربستان -یا ولیعهد قدرتمند او، محمد بن سلمان- ممکن است به رهبر چین نشان های افتخار و مدال‌هایی اعطا کند. اغراق دراظهارات دوستانه، روند دیپلماتیک را تشدید می‌کند، که همه این ها با هدف تأکید بر عمیق‌تر شدن مشارکت بین پکن و ریاض دارد.

از رقص شمشیر تا استقبال با مشت

این سفر به صراحت یادآور استقبالی است که از دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده در جریان سفرش به ریاض در سال 2017 شد. آن سفر همچنین یک رویداد سه روزه با برنامه ریزی دقیق طراحی شده بود تا خیره‌کننده باشد، حتی اگر گاهی اوقات ناشیانه باشد (معنای واقعی پشت تصویر بسیار مشهور ترامپ در حال لمس یک گوی درخشان همچنان مانند یک راز باقی مانده است).

استقبال از شی جینپینگ با فرش قرمز، با سفر جو بایدن رئیس جمهور آمریکا به ریاض در تابستان امسال فاصله زیادی دارد. محمد بن سلمان بدون حتی لبخندی بر لب با مشت از رئیس جمهور آمریکا استقبال کرد و سپس در یک میزگرد تلویزیونی علناً او را شرمنده کرد و از افزایش محدود تولید نفت به خواسته ایالات متحده خودداری کرد. در حالی که بن سلمان این تصمیم را اعلام کرد، تلویزیون دولتی عربستان بایدن خشمگین را نشان داد که به نظر می رسید از این اتفاق غافلگیر شده بود. چن ماه بعد، عربستان سعودی با کاهش تولید نفت خشم بیشتری را در واشنگتن برانگیخت.

پیام های یک سفر

با ایجاد تضاد شدید با سفر بایدن، استقبال حیرت انگیز از سفر شی پیامی ضمنی برای ایالات متحده دارد. علی‌رغم درخواست‌های مکرر واشنگتن از متحدان عرب خلیج‌فارس خود برای کاهش مبادلات تجاری با چین، روابط منطقه با پکن همچنان در حال افزایش است و نه تنها در تجارت، بلکه در امنیت نیز پیشرفت می‌کند.

صریحترین پیام این سفر این است که این یک عربستان سعودی جدید است. این یک خلیج فارس جدید است. این یک واقعیت جدید است. واقعیت جدید این است که چین در حال افزایش حضور است و آسیا در حال افزایش حضور است و چه آمریکا بخواهد چه نخواهد، باید با چین مقابله کند.

«یک نقطه عطف» در روابط

همانطور که یکی از دیپلمات های بلندپایه عرب در اوایل این هفته به سی ان ان گفت، این نشست نقطه عطفی در روابط چین و عربی است. همچنین نشان دهنده یک پیروزی دیپلماتیک بزرگ برای بن سلمان است. پس از قتل جمال خاشقجی روزنامه‌نگار در کنسولگری عربستان در استانبول در سال 2018، او سال‌ها توسط غرب طرد شد. اکنون، او، همانطور که بسیاری او را می شناسند، قرار است با شی و حداقل 14 رهبر عرب دیگر جلساتی تشکیل دهد.

در همین حال، برای چین، این فرصتی است برای گسترش ردپای ژئوپلیتیکی خود در حیاط خلوت سابق ایالات متحده -و پکن نیز به نفت بیشتری از عربستان نیاز دارد زیرا در نهایت شروع به کاهش قوانین مرتبط با کووید می کند.

تغییر روابط تجاری و تغییر نگرش سیاسی

دو دهه پیش، رهبران چین در عربستان سعودیِ به شدت ضد کمونیست و شریک واشنگتن جای پایی نداشتند. در آن زمان، ایالات متحده بزرگترین مشتری نفت پادشاهی بود. امروزه، ایالات متحده تنها کسری از نفت عربستان را مصرف می کند و چین بزرگترین مشتری و شریک تجاری عربستان سعودی است و صادرات به چین در سال گذشته از 50 میلیارد دلار فراتر رفت - بیش از 18 درصد از کل صادرات پادشاهی.

تغییر روابط تجاری باعث تغییر نگرش ایالات متحده نسبت به متحدان عرب خود شد. در سال 2016، زمانی که دولت باراک اوباما، رئیس‌جمهور سابق، توافق هسته‌ای مهمی را با ایران امضا کرد، واشنگتن متحدان عرب خود در منطقه را از روند مذاکرات کنار گذاشت. تساهل ایالات متحده در قبال سبک حکومتی استبدادی خلیج فارس و سابقه ضعیف حقوق بشری آن نیز شروع به تزلزل کرد. به موازات آن، حضور نظامی ایالات متحده در منطقه - یکی از بزرگترین حضورها در جهان - کاهش یافت.

خاورمیانه پساآمریکایی

در همین راستا، به طور فزاینده ای، رهبران خلیج فارس به طور علنی درباره خاورمیانه پس از آمریکا صحبت کردند. مقامات گفتند که خلیج فارس باید تلاش کند مسیری را بدون ضامن اصلی امنیتی خود یعنی ایالات متحده پیدا کند. به نظر می‌رسد که این نگرش موجی از حمایت ترامپ از عادی‌سازی روابط با اسرائیل، موسوم به «توافق ابراهیم» را، با وجود محبوبیت مستمر آرمان فلسطین در میان توده‌های عرب، تسریع کرده است. این امر همچنین باعث ایجاد نزدیکی بین عربستان سعودی و ایران و احیای کامل روابط بین ابوظبی و تهران شد.

به نظر می رسد در سال گذشته، کشورهای عربی خلیج فارس سیاست مستقل خود را افزایش داده اند. در حالی که برای چندین دهه آنها همگام با سیاست خارجی ایالات متحده گام برداشتند، اخیراً از خط خارج شده اند. رهبران خلیج فارس تصریح کردند که پس از آغاز جنگ روسیه علیه اوکراین در سال جاری، روابط رو به رشد با روسیه آسیبی ندیده باقی خواهد ماند، امری که مانع از تلاش بین المللی برای منزوی ساختن مسکو شد. در برخی مواقع، به نظر می رسید که رهبران خلیج فارس با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه بر سر سیاست نفتی همکاری می کنند.

در مورد چین، خلیج فارس هشدارهای بسیاری از ایالات متحده در مورد مشارکت رو به رشد با پکن و شرکت های چینی را نادیده گرفته است. سال گذشته، مقامات اماراتی آمریکا را متهم کردند که آنها را به بستن یک تاسیسات چینی در خاک امارات «مجبور» کرده است. زمانی که ایالات متحده تهدید کرد که به دلیل قرارداد 5G این کشور نفت خیز با غول فناوری چینی هوآوی، قرارداد مهم فروش جنگنده های F-35 به امارات را لغو خواهند کرد، ابوظبی به توافق ادامه داد. رابطه با چین از نظر نظامی نیز در حال تغییر است که باعث ناراحتی ایالات متحده شده است.

البته عربستان سعودی نسبت به آمریکا که همچنان یک شریک کلیدی است، بی تفاوت نیست. علی شهابی، تحلیلگر سعودی که با تفکرات رهبری عربستان آشنا است، گفت: «اما پادشاهی به سختی آموخته که نمی توان به حمایت مداوم ایالات متحده اعتماد کرد. پادشاهی باید حول این واقعیت کار کند و روابط کلیدی متعددی را در دنیای چندقطبی فزاینده توسعه دهد. این روندی است که از چند سال پیش آغاز شده و برگشت ناپذیر است». وی افزود: «سفر (شی) یک سفر دولتی خواهد بود که سمبل روابط رو به رشد با چین خواهد بود».

نوشته روی دیوار

زمانی که ترامپ در سال 2017 از ریاض بازدید کرد، این اولین سفر خارجی او به عنوان رئیس جمهور بود. به نظر می‌رسید که حضور او نشان دهنده یک چرخش نسبت به کناره‌گیری دولت اوباما از منطقه بود. آمریکا دوباره در کنار اعراب خلیج فارس بود و اعراب با آغوش باز او را در آغوش گرفتند. این داستان روابط پرتنش بین ریاض و دولت ترامپ را بازتنظیم کرد.

در حالی که بن سلمان مخالفان را سرکوب کرد - که در قتل خاشقجی به اوج رسید - حمایت ترامپ از شاهزاده جوان تزلزل ناپذیر بود. همچنین به نظر می‌رسید که ترامپ، دست کم تا حدی، با خروج از توافق هسته‌ای اوباما با ایران، دستورات پادشاهی را انجام می‌دهد و علی‌رغم اینکه تهران به طرف توافق پایبند بود، سیل تحریم‌ها را علیه این کشور به راه انداخت.

اما پس از آن در سال 2019، موشک های شلیک شده بر تاسیسات فرآوری نفت در ابقیق و خریس عربستان سعودی فرود آمد و تقریباً نیمی از تولید نفت این پادشاهی را از بین برد. دولت ترامپ به کمک متحد خود نیامد و کشورهای عربی خلیج فارس این نوشته را روی دیوار دیدند: امنیت منطقه دیگر نمی‌تواند به ایالات متحده واگذار شود، صرف نظر از اینکه چه کسی در دفتر بیضی شکل می‌نشیند.

در حالی که شی در حال فرود آمدن بود، عبدالله از امارات متحده عربی گفت: «اگر آمریکا تمایل دارد روابط بهتری را دنبال کند، پس باید متعهدتر باشد. اگر این را درک نکنیم، ممکن است زمان آن رسیده باشد که به تدریج و به آرامی از یکدیگر جدا شویم. توپ در زمین واشنگتن است».