به گزارش اکوایران، براساس گزارش بانک جهانی میزان صادرات محصولات با فناوری‌های پیشرفته ایران نســبت به کل صادرات صنعتی کشور در چند سال گذشته به طور متوســط ۱ درصد بوده است. داده‌های این نهاد بین‌المللی نشان می‌دهد، ایران نه تنها نسبت به کشورهای توسعه یافته‌ای نظیر آلمان بلکه از کشورهایی نظیر ترکیه و هند نیز پایین‌تر اســت. کشور چین با رشدی فوق العاده در سال‌های ۲۰۰۵- ۱۹۹۲ به ســهم ۳۰ درصــدی صادرات محصولات فناورانه به کل صادرات صنعتی خود رسید و این سهم را همچنان حفظ کرده است. سهم صادرات فناورانه چین حتی از متوسط جهانی نیز فاصله بسیاری دارد.

البته به باور کارشناسان بازوی پژوهشی مجلس، مقدار واقعی و دقیق شاخص صادرات محصولات با فناوری بالا و محصولات دانش‌بنیان یکی از موضوع‌های مورد اختلاف و بحث در  حجم کشور اســت. در صادرات محصولات دانش‌بنیان، گمرک صرفا آمار شرکت‌های دانش‌بنیان که شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری ارائه می‌کند، منتشر می‌کند.

براساس جدیدترین گزارش مرکز پژوهشی مجلس، در آمار گمرک، اطلاعات صادرات برخی اقلام همچون نرم‌افزارها یا بازی‌های رایانه‌ای یا اقلام دفاعی پیشرفته لحاظ نمی‌شود و ازاین رو در برخی مواقع آمار ارائه شده توسط نهادهای بین‌المللی با آمارهای داخلی متفاوت است. البته یکی از دلایل این مسئله، نبود یک دسته‌بندی مشــخص براساس استانداردهای طبقه‌بندی شده بین‌المللی است.  مثل طبقه‌بندی اســتاندارد صنعتــی ISIC ، یا طبقه‌بندی برمبنای محصول  CPC یا طبقه بندی  براساس استاندارد بین‌المللی تجارت  SITC و حتی استانداردهای قابل تطبیق با فرمت گمرکی HS برای محصولات دانش‌بنیان است.

براساس آمار گمرک ایران، صادرات محصولات با فناوری برتر به طور متوسط  600 میلیون دلار در سال است که تقریبا معادل با ۱ درصد از کل ارزش ارزی صادرات غیرنفتی است. مرور آمار 4 سال اخیر نشان می‌دهد،  صادرات شرکت‌های دانش‌بنیان در سال 1398 حدود 741 میلیون دلار بوده که کمتر از 2 درصد کل صادرات غیر نفتی در آن سال است.

 طبق این داده‌ها ســهم صادرات محصولات دانش‌بنیان در سال 1400  حدود 800 میلیون دلار بوده که در مقایســه با صادرات 4/8 میلیارد دلار کل صادرات غیر نفتی گزارش شده بود. به باور تحلیلگران در این زمینه هم ارقام اعلام شده نشان دهنده کل صادرات، اعم از محصولات فناورانه یا محصولات سطح متوسط و معمولی این شرکت‌ها بوده و لزوما منعکس کننده میزان محصولات با سطح فناوری بالانیست. مقایسه صادرات محصولات با فناوری برتر پیش از قانون حمایت از شــرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان مصوب 1389 یعنی بازه زمانی ۲۰۱۰-۱۹۹۷ و پس از اجرایی شــدن قانون در سال 1392 یعنی بازه زمانی 2013 به بعد نشان می‌دهد، ظرفیت صادرات محصولات فناورانه تغییری نکرده است.

اگرچه براساس اظهارات مقامات دولتی در نیمه  اول آبان ماه سال جاری میزان صادرات این اقلام به یک میلیارد و 200 میلیون دلار رسیده بود. در 14  آبان ماه مهدی صفری معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه، میزان صادرات حوزه دانش‌بنیان‌ را در نیمه پاییز  یک میلیارد و 200 میلیون دلار اعلام کرد و پیش‌بینی کرد که تا پایان سال به 2 میلیارد دلار افزایش یابد.

اما این داده‌ها با وضعیت مطلوب فاصله بسیار دارد. برمبنای تحلیل مرکز پژوهش‌های مجلس در شکل گیری شرایط باید اثر تحریم‌ها  راکه شروع آن با قطعنامه‌های شورای حکام در فاصله سال‌های 2006 تا 2012 بوده و در ادامه بر شدت آنها افزوده شده است در نظر گرفت. تحریم‌ها به طور مستقیم بر تأمین مواد اولیه مورد نیاز از خارج کشور، جذب و انتقال فناوری، اجبار به صادرات غیررسمی برخی محصولات فناورانه اثر منفی داشــته و حتی به تمایل برخی شــرکت‌ها به صادرات غیرمســتقیم به دلیل احداث شعب در محل کشورهای مقصد و به نام آن کشورها منجر شده است.

سهم صادرات محصولات با فناوری‌های پیشرفته نسبت به کل صادرات صنعتی در برخی کشورهای منتخب/ منبع: بانک جهانی

صادرات محصولات با فناوری پیشرفته