نقشه‌های بن‌زاید برای اسد؛ دروازه دمشق رو به ابوظبی باز می‌شود؟

به گزارش اکوایران در تاریخ ۶ ژانویه ۲۰۲۳ و تنها یک روز پس از دیدار عبدالله بن زاید، وزیر امور خارجه امارات با بشار اسد در دمشق، جیم ریش سناتور آمریکایی، در توییتی به امارات متحده عربی در مورد تعامل بیش‌تر با دولت اسد هشدار داد.

ریش که عضو کمیته روابط خارجی سنای آمریکا است، آگاه است که با قانون «حفاظت از غیرنظامی‌های سوریه سزار» (تحریم‌های سزار)، واشنگتن یکی از قدرتمندترین ابزارها را در اختیار دارد تا شرکا و متحدان خود را در مورد عادی‌سازی روابط با دمشق، هماهنگ نگه دارد. در واقع ایالات متحده به جای اینکه صرفاً یک ناظر منفعل در سوریه باشد، همچنان اهرم مهمی بر شرکای عرب دارد؛ البته اگر بخواهد از آن استفاده کند.

با این حال، به نوشته میدل‌ایست آی، ابوظبی از سوریه برای شبکه‌سازی استفاده می‌کند. این کشور سعی دارد از روابط با دمشق به عنوان یک ابزار چانه‌زنی برای تقویت جایگاه خود به عنوان یک قدرت منطقه‌ای استفاده کند.

نباید تصور کنیم که بین این دو دولت غیردموکرتیک هیچ عشق و علاقه‌ای وجود ندارد. اما مهم است که بدانیم اسد صرفاً ابزاری است که توسط اماراتی‌ها به کار گرفته می‌شود تا در سوریه پساانقلاب، خود را به عنوان دلال عرب پیشرو جا بیندازند.

حکمرانی این دولت شبکه‌محور خلیج‌فارس بر توسعه و رشد شبکه‌های پیچیده و مخفی در همه حوزه‌ها تکیه دارد که همگی به طور مستقیم یا غیرمستقیم به دستگاه تصمیم‌گیری استراتژیک در ابوظبی وصل می‌شوند؛ شبکه‌هایی که اماراتی‌ها را به نقطه اصلی نفوذ منطقه‌ای تبدیل می‌کند.

با تغییر شرایط جهانی به نفع اسد طردشده، سوریه فرصت جالبی را برای این پادشاهی خلیج‌فارس فراهم کرد.

در حالی که کشورهای دیگر خلیج‌فارس مانند عربستان سعودی و قطر در خط مقدم تسلیح شورشیان علیه دمشق بودند، شدت عمل اسد علیه مخالفان گواهی بر استقامت دولت اوست که با حمایت روسیه و ایران توانسته است در قدرت باقی بماند.

خلأ استراتژیک

در واقع در زمانی که رقیب منطقه‌ای ابوظبی، ایران در حال افزایش نفوذ خود در شامات است، امارات از خلأ استراتژیک پیش‌آمده برای پیشنهاد کمک به دمشق استفاده کرد. مهم‌تر از آن، ابوظبی موفق شده که نزدیکی ایدئولوژیکی با اسد برقرار کند که مانند حاکم امارات، محمد بن زاید آل نهیان (ام‌بی‌زد) درگیر یک کارزار ضدانقلابی علیه اسلام‌گرایی است.

بنابراین، نباید تعجب کرد که امارات در سال ۲۰۱۸ تصمیم به بازگشایی سفارت خود در دمشق گرفت. خیلی سریع، اماراتی‌ها در آنجا به ویژه در حوزه‌های مالی و تجاری دوباره فعال شدند.

برای سال‌ها، نیابتی‌های کلیدی دمشق روابط نزدیک خود را با امارات به‌عنوان پناهگاهی امن برای پول‌های غیرقانونی خود حفظ کرده بودند. بسیاری از آنها نیز در مجمع سرمایه‌گذاری امارات و سوریه در ژانویه ۲۰۱۹ به میزبانی ابوظبی، ظاهر شدند.

و تجارت دوجانبه شروع به رشد کرد؛ زیرا تجار و شرکت‌های سوری توانستند از موقعیت دبی به عنوان یک مرکز مالی برای دسترسی به بازارهای جهانی استفاده کنند. حتی برخی مانند شرکت اماراتی تجارت جهانی اِی‌اِس‌اِم، توسط خزانه‌داری آمریکا به دلیل تلاش برای دورزدن تحریم‌ها محکوم شدند.

در سطح استراتژیک، ابوظبی روابط امنیتی خود با دمشق را از سر گرفت و برای افسران اطلاعاتی سوریه، در امارات دوره‌های آموزشی برگزار کرد. حتی برخی ادعا می‌کنند بن زاید در سال ۲۰۲۰ به اسد پیشنهاد داد در مقابل ۳ میلیارد دلار، جلوی ارتش ترکیه در سوریه را بگیرد؛ طرحی که توسط روسیه ناکام ماند.

تمام این تعاملات آشکار و راهبردی ابوظبی و دمشق با اجرای تحریم‌های سزار توسط دولت ترامپ در ژوئن ۲۰۲۰ به پایان رسید و امارات را در موقعیت سختی قرار داد.

اگرچه امارات ابتدا از تحریم‌ها شکایت کرد، اما با استفاده از استثناهای بشردوستانه تحریم‌ها، سطح تعامل خود با سوریه را به منطقه خاکستری تغییر داد. هلال‌احمر امارات بیمارستان‌هایی صحرایی را در حلب و منطقه دمشق افتتاح کرد. این کشور در سال ۲۰۲۱ از دیپلماسی کووید ۱۹ برای ارسال واکسن و کمک برای مهار همه‌گیری کرونا در سوریه استفاده کرد. این اقدامات در حوزه‌هایی بود که ممنوعیتی تحت تحریم‌ها نداشت؛ اما در عین حال به ابوظبی کسب اعتبار در دمشق را داد.

راه دمشق

از آن زمان، تعامل ابوظبی با دولت اسد بیشتر  در حد حرف است تا عمل. اما گفت‌وگوها درباره تبدیل‌شدن امارات به برجسته‌ترین شریک تجاری جهانی سوریه به نیت شکل‌دهی به تصویر امارات به عنوان دروازه ورود به دمشق در سطح بین‌الملل انجام می‌شود.

سفر اسد به ابوظبی در مارس ۲۰۲۲ نیز به همین منظور انجام شد؛ زیرا نظر می‌رسد امارات کلید تعامل مجدد با دمشق را در دست دارد. حتی اعلام ساخت یک نیروگاه خورشیدی ۳۰۰ مگاواتی که توسط کنسرسیومی از شرکت‌های اماراتی در جنوب سوریه ساخته می‌شود، تا زمانی که تحریم‌های آمریکا به قوت خود باقی بماند، در حد طرح باقی خواهد ماند.

و این تنها یک مورد بوده و نشان می‌دهد که واشنگتن، به ویژه آنجا که به متحدان و شرکا مربوط می‌شود، هنوز قدرت قابل توجهی در سوریه دارد. قدرت دلار به عنوان یک سلاح تحریمی به ایالات متحده اجازه می‌دهد تا حدود و ثغور هرگونه تعامل با اسد را تعیین کند.

وزارت خزانه‌داری آمریکا بارها و بارها علیه نهادها و افراد مظنون به نقض تحریم‌ها در سوریه که بعضاً به امارات متحده عربی مربوط‌اند، اقدام کرده است. همچنین شکی نیست که در صورت حریم‌شکنی ابوظبی، واشنگتن علیه آن اقدام خواهد کرد.

استراتژی خروج آمریکا

با این حال، در شرایط کنونی، ایالات متحده از عدم وجود یک سیاست مشخص در قبال سوریه رنج می‌برد. برخی از نهادهای آمریکایی، از وجود ناهماهنگی فزاینده بین سیاست «نه به اسد» آمریکا و واقعیتی که اسد در قدرت خواهد ماند، آگاه‌اند.

دولت بایدن مبادله انرژی اردن از مسیر سوریه به لبنان را از تحریم‌ها معاف کرد. این به دمشق اجازه می‌دهد ده‌ها میلیون دلار درآمد داشته باشد؛ همچنین نشان می‌دهد که واشنگتن موضع خود در قبال اسد را تلطیف کرده و به دنبال یک استراتژی خروج از سوریه است.

از این رو، دیر یا زود، رویکرد ایالات متحده در مورد سوریه، تغییر خواهد کرد. وقتی زمان آن برسد، شاید ابوظبی در قلب مرکز بازسازی دوران پس از جنگ حضور خواهد داشت.

اگر آمریکا بخواهد شرکای اماراتی را از تعامل با اسد منصرف کند، می‌تواند از تحریم‌ها موجود استفاده کند. تا کنون، به نظر می‌رسد امارات متحده عربی در راستای سیاست همیشه‌مبهم آمریکایی‌ها در قبال سوریه حرکت کرده و به دنبال راه‌های گریز و فرصت‌هایی برای بازگرداندن به جامعه جهانی است.