در سالی که گذشت نظام سیاسی چین به چه سمتی حرکت کرده است؟

به گزارش اکوایران، اکثر ناظران بیستمین کنگره ملی حزب کمونیست چین در سال اخیر، حداقل در مورد یک نکته مهم توافق دارند: قدرت شی جین پینگ، دبیر کل، در بالاترین حد خود قرار دارد و به او اجازه می‌دهد بر انتصابات در عالی‌ترین سطح رهبری تسلط داشته باشد. شی هنجارهای چندین دهه‌ای بازنشستگی در حزب را نادیده گرفت و به دو تن از متحدان سیاسی خود، ژانگ یوشیا (72) و وانگ یی (69) اجازه داد تا پس از سن بازنشستگی پذیرفته‌شده 68 سال در پست‌های اصلی حزب باقی بمانند. در حالی که مقامات ارشد نزدیک به جناح‌های رقیب، از جمله وانگ یانگ و لی کچیانگ، هر دو 67 ساله، بازنشسته شدند و متحدان وفاداری چون لی شی، کای چی، دینگ ژوکسیانگ و لی کیانگ به بالاترین سطح رهبری عالی چین، یعنی کمیته دائمی دفتر سیاسی حزب راه یافتند.

تلاش شی برای انتصاب دستیاران و حامیان در مناصب کلیدی، خطر ایجاد فضایی از همفکری و اتفاق نظر سفت و سخت در صفوف رهبران ارشد چین را به همراه دارد. در گذشته، بسیاری از سیاست‌گذاران ارشد چین که با شی همسو بودند، مانند لی ژانشو و هان ژنگ، بر اساس شایستگی‌ها و تلاش‌های خود در سلسله مراتب سیاسی چین صعود کردند. ترکیب رهبری کنونی مملو از مقاماتی است که بیشتر موفقیت خود را مستقیماً مدیون شی هستند، که ممکن است فرهنگی ایجاد کند که در آن خودسانسوری و پایبندی به دیدگاه‌های شی در تصمیم‌گیری حرف اول را بزند.

در چنین فضایی، رسیدن اطلاعات مهم به رهبران ارشد، به ویژه خود شی، دشوار خواهد بود، که خطرات را چند برابر می‌کند و بر کیفیت سیاست‌گذاری تأثیر می‌گذارد.

روندهای اجتماعی گسترده‌تر

به گزارش دیپلمات، مشکلات فزاینده در جریان اطلاعات در چین به پویایی میان رهبران ارشد محدود نمی‌شود. گزارش اخیر آسوشیتدپرس مشکل افزایش خودسانسوری در دستگاه خبری محرمانه چین را برجسته می کند، سیستمی از گزارش‌های طبقه بندی شده که تنها مقامات حزب به آن دسترسی دارند. دانشگاهیان، روزنامه‌نگاران و تجار چینی به آسوشیتدپرس گفتند که با تحکیم قدرت توسط شی، احساس می‌کنند خطر بیشتری در ارزیابی صریح رویدادهای جاری وجود دارد.

خودسانسوری یک مشکل رو به رشد در حوزه اقتصادی و دانشگاهی نیز هست. یک گزارش بلومبرگ توضیح داد که تحلیلگران مالی مستقر در هنگ کنگ و چین به طور فزاینده‌ای نگران هستند که گفتن یا نوشتن چیزهای "اشتباه" می تواند آنها را در تیررس وضعیت امنیتی حاد چین قرار دهد. تحلیلگرانی که از پلتفرم جلسات مجازی شرکت فناوری چینی تنسنت استفاده می‌کنند، گزارش دادند که پس از استفاده شرکت‌کنندگان از کلمات یا عباراتی که «حساس» تلقی می‌شوند، جلسات آنلاین به طور ناگهانی قطع می‌شوند.

در حالی که هنگ کنگ منبع مهمی برای گفتگوهای صریح و علنی در مورد مسائل اقتصادی در سرزمین اصلی چین بود، تحمیل قانون سختگیرانه امنیت ملی در سال 2020 منجر به افزایش خودسانسوری در مستعمره سابق بریتانیا شده است. دانشگاهیان چینی نیز در سال‌های اخیر از محدودیت‌های تشدید شده بر فعالیت خود رنج برده‌اند و چین از فضای گفت‌وگو با مؤسسات دانشگاهی خارج از مرزهای خود به شدت فاصله گرفته است.

این تحولات اخیر در عرصه‌های خاص نشان‌دهنده یک گرایش کلی به سمت سانسور و نظارت بیشتر بر جامعه چین است. دیوار بزرگ سانسور آنلاین چین نیز تحت رهبری شی تقویت شده است. در طول همه‌گیری کرونا، افزایش نفوذ دولت به زندگی و حریم خصوصی شهروندان از طریق برنامه‌های تلفن‌های هوشمند به حس فراگیر تحت‌نظر بودن افزوده است.

یک شانس بعید برای اعتدال

برخی استدلال کرده‌اند که با توجه به تثبیت گسترده قدرت شی در کنگره بیستم حزب، آسیب‌ناپذیری و اعتماد او به منصوبانش ممکن است در واقع تحمل او را برای نظرات مخالف و بحث های داخلی افزایش دهد. این نقطه نظر می‌گوید که احساس امنیت ایجاد‌شده به متحدان نزدیکی مانند نخست‌وزیر جدید لی کیانگ، که از نظر بسیاری طرفدار کسب‌وکار است، این امکان را می‌دهد تا شی را به سمت کاهش سیاست‌های تندروترش سوق دهند. شی همچنین بر بالاترین نهاد مجری قانون حزب، کمیسیون مرکزی امور سیاسی و حقوقی کنترل زیادی به دست آورده است، که می تواند احساس امنیت او را تقویت کند و به طور بالقوه به انعطاف پذیری بیشتر کمک کند.

اما این تحولات باعث نمی‌شود که گشایش گفت‌وگوهای گسترده‌تر و در سطح جامعه بیشتر شود. به نظر می‌رسد که مرزهای تنگ پیرامون گفتمان سیاسی یکی از ویژگی‌های چشم انداز شی برای چین است و نه مشکل آن. یکی از نکات کلیدی کنگره بیستم حزب در سال اخیر، تمرکز بیشتر بر امنیت ملی بود. در چین تحت رهبری شی، گاهی به نظر می رسد که عملاً همه جنبه های جامعه امنیتی شده است و به تعبیر خود شی، امنیت سیاسی و ایدئولوژیک پایه‌های امنیت ملی است. بعید است که چنین تأکید شدیدی بر انطباق با ایدئولوژی، به هر حرکتی به سوی گفتمان آزادتر یا تنوع عقاید منجر شود.

اعتماد شی به رهبری منصوب شده جدید ممکن است روی او را نسبت به چند نظر سیاسی متفاوت در مورد موضوعاتی مانند محدودیت‌های همه‌گیری یا سرکوب شرکت‌های فناوری بازتر کند، اما منادی باز شدن فضای گفتمان در چین نخواهد بود.

نتیجه‌گیری

شی در سخنرانی چند ساعته خود در بیستمین کنگره ملی حزب کمونیست، به هم حزبی‌های خود درباره «طوفان‌های خطرناک» که چین در آینده با آن مواجه خواهد شد، هشدار داد. بخشی از ابزار شی برای رویارویی با تهدیدات علیه چین از نظر او، چه داخلی و چه خارجی، حزبی است که از نظر ایدئولوژیک با وی همسو است و به سمت اهدافش حرکت می‌کند.

همانطور که دیگران اشاره کرده‌اند، یک ذهنیت جنگی فزاینده گفتمان سیاسی چین را فرا می‌گیرد و روند به سوی تثبیت کامل قدرت شی در سیاست چین، از قضا با افزایش احساس ناامنی برای کل حزب همراه شده است. نمونه‌های تاریخی سقوط اتحاد جماهیر شوروی، انقلاب‌های رنگی در اروپای شرقی و آسیای مرکزی و بهار عربی به رهبران حزب کمونیست چین دلیلی برای ترس از نفوذ ایده‌های قدرتمند غربی نظیر دموکراسی و آزادی می‌دهد. امنیت ایدئولوژیک به مثابه سنگری در برابر چنین تأثیراتی تلقی می‌شود.

این روند تنها باعث می‌شود که رهبران حزب کمتر به دنبال سیاست‌های هوشمندانه و مبتکرانه باشند و به احتمال زیاد دستورالعمل‌های راس قدرت را - صرف نظر از عواقب آن- طوطی‌وار تکرار خواهند کرد. در گذشته، رهبرانی که قدرت خود را در مقابل رقبای داخلی تثبیت کرده‌اند، منابع مخالفت یا اختلاف عقیده را با نتایج فاجعه‌باری از بین برده‌اند. شی خود قربانی تأثیرات پر هرج و مرج کیش شخصیت و انقلاب فرهنگی مائو تسه تونگ است، شاید بدنام ترین نمونه چین مدرن از تمرکز بیش از حد قدرت در یک فرد. این که آیا شی تصمیم خواهد گرفت که تحت حاکمیت خود از چنین روندهایی اجتناب کند و گفتمان جمعی را به روی حقایق بالقوه ناراحت کننده باز کند، یک سوال باقی خواهد ماند.