اغلب ما تجربه خوردن بیسکوییت مادر را در کودکی و حتی بزرگسالی داشته‌ایم؛ بیسکوییتی که بیش از ۶۰ سال است که طعم اولیه و دوست‌داشتنی خود را حفظ کرده و جایگاهی بین خانواده‌ها دارد. 

اما داستان بیسکوییت مادر از کجا آغاز شد و خالق او کیست؟

بیسکوییت مادر خاطره‌ساز چند نسل از فرزندان ایران است و کمتر علاقه‌مندی به آن را می‌توان یافت که به دنبال نام خالق آن یعنی رضا تهرانچی نباشد، چرا که نام او با بیسکوییت مادر عجین شده است.

رضا تهرانچی یک کارآفرین ایرانی است که در سال 1302 در کاشان چشم به جهان گشود و تحصیلات ابتدایی را در مشهد و مقطع متوسطه را در مدرسه دارالفنون تهران گذراند. او در سال 1320 در رشته دندانپزشکی دانشگاه تهران پذیرفته شد و پس از اخذ دکترای دندانپزشکی، مطب خود را در چهارراه مختاری راه انداخت. 

رضای جوان از همان دوران به کارآفرینی علاقه‌مند بود و در محله امیریه کلاس آموزش ماشین‌نویسی را تاسیس کرد. او پس از مطالعه کتاب‌های گیلورد هاوزر آمریکایی به حوزه تغذیه علاقه‌مند شد و تصمیم گرفت توانایی‌های خود را در این زمینه محک بزند. 

رضا تهرانچی تولید بیسکوییت از ملاس و جوانه گندم را طبق فرمول هاورز آغاز کرد که در قنادی‌های امیریه و بهارستان فروخته می‌شد. پس از آن 30 هزار تومان وام گرفت و در جاده کرج در خیابان خلیج زمینی خرید تا با همراهی برادران خود در سال 1332 اولین کارخانه بیسکوییت‌ و نان صنعتی در ایران را بنا کند.  

وارد کردن اولین خط تولید بیسکوییت به ایران

رضا تهرانچی به همراه برادرانش در سال 1335 راهی آلمان و انگلیس شدند و خط تولید بیسکوییت مادر را از این کشورها وارد کردند. 

آنها برای تولید این محصول یک جمله معروف داشتند: «بیسکوییت مادر باید به راحتی با دندان شکسته شود و با آب دهان نرم شود.» 

فرمول بیسکوییت مادر به مرور زمان شکل گرفت اما هیچ کارخانه‌ای نتوانست مانند آن را تولید کند. این بیسکوییت از ابتدا شعار معروفی هم داشت: «مهر مادر، شیر مادر، بیسکوییت مادر». بیسکوییت مادر مورد تایید پزشکان قرار گرفت و آنها به مادران توصیه می‌کردند از شش‌ماهگی به همراه شیر به نوزاد خود بیسکوییت مادر بدهند. 

بیسکوییت مادر در طول بیش از 60 سال حیات خود، توانست به یکی از محبوب‌ترین و باارزش‌ترین نام‌های تجاری ایران تبدیل شود. شرکت سهامی ویتانا در سال 1337 به نام شرکت تضامنی دکتر رضا تهرانچی و شرکا در تهران به ثبت رسید و به این ترتیب اولین شرکت تولیدکننده بیسکوییت با نام تجاری مادر و نان صنعتی با نام تجاری ویتانا در ایران راه‌اندازی شد. 

ویتانا اولین کارخانه ایرانی است که بر روی محصولاتش تاریخ مصرف و نشان استاندارد را به همت رضا تهرانچی ثبت کرده تا درج تاریخ مصرف روی بسته‌های بیسکوییت به ضوابط استاندارد محصولات غذایی افزوده شد.

در سال 1349 تهرانچی با توسعه ظرفیت‌های گروه صنعتی ویتانا، خط تولید پتی بور و کراکر را راه‌اندازی کرد. نوع شرکت به سهامی خاص و نام آن به شرکت سهامی خاص ویتانا در سال 1350 تغییر پیدا کرد و در سال 1354 نیز شرکت سهامی خاص ویتانا به شرکت سهامی عام ویتانا تغییر یافت.

بعد از انقلاب، کارخانه ویتانا مانند بسیاری از بنگاه‌های تولیدی مصادره شد و در اختیار شرکت سهامی البرز از زیر مجموعه‌های بنیاد 15 خرداد قرار گرفت و برادران تهرانچی ایران را ترک کردند.

کارخانه ویتانا در دهه 80 با فرازو‌نشیب‌های زیادی مواجه شد و کارخانه‌ای که روزگاری محصولاتش در صدر فروش بیسکوییت‌های ایرانی قرار داشت، برای ادامه حیات خود دست‌و‌پا می‌زد، تا جایی که در آستانه ورشکستگی قرار گرفت و با مجوز شورای عالی کار برای مدتی تعطیل شد و کارگران خانه‌نشین شدند و پس از آن تلاش‌های بسیاری صورت گرفت تا ویتانا به جایگاه قبلی خود بازگردد.

رضا تهرانچی که از کارآفرینان خلاق کشور محسوب می‌شد، اسفند 1399 در پنجمین دوره جشنواره کارآفرینی امین‌الضرب اتاق بازرگانی تهران، لوح و نشان امین‌الضرب را به پاسداشت یک عمر فعالیت کسب کرد؛ هرچند که این نشان، مصادره و افت و خیزهای بعدی کارخانه و برندی را که تهرانچی خالقش بود، جبران نمی‌کرد.

سرانجام روز جمعه ششم فروردین‌ ۱۴۰۱ این خاطره‌ساز کودکی ایرانی‌ها در سن ۹۹ سالگی چشم از جهان فرو بست. روحش شاد و یادش گرامی.